Op de Fields of Innovation van zaadveredelaar Syngenta in Wervershoof groeit van alles. Oranje, groene en paarse bloemkolen naast de 'gewone' witte. Groene kolen verrijkt met vitamine A. Boerenkool met extra krullend blad en kolen die makkelijk groeien op nitraatarme grond. Een koolsoort die uitgroeit tot 15 kilo, speciaal voor het maken van zuurkool met precies de goeie beet en houdbaarheid.

Het lijkt op een flink uit de kluiten gegroeide moestuin met mooie rechte perken. Alles ziet er spik en span uit. Het is razend knap om dat voor elkaar te krijgen, want alle groenten - in al hun variëteiten - blijken rijp voor de oogst. Alleen de spruitjes zijn wat achtergebleven. Die hebben een behoorlijk traag groeitempo, leren we.

“Deze open dagen hebben een internationale aantrekkingskracht naar Syngenta,” vertelt Sjaak van der Ploeg, Hoofd R&D Zonnebloem- en Koolzaad. “Tuinders en veredelaars komen uit Polen, Kenya, Zimbabwe, Duitsland, noem maar op.”


Syngenta is niet het enige bedrijf dat deze week klanten ontvangt om te laten zien wat er uit de groentezaadjes groeit die ze voortdurend verder veredelen. Veredelaar Rijk Zwaan organiseert zijn Demodagen Fijnaart. Ook Enza zaden en Bejo hadden deze week open dagen. Bij Syngenta heten zulke dagen Fields of Innovation.

Marktleider
Nederland is de grootste verkoper van groentezaden ter wereld. Van der Ploeg, al 21 jaar werkzaam bij Syngenta, schat het wereldwijde marktaandeel voor de teelt en export van groentezaden vanuit Nederland op 45%. De schatting - precieze cijfers zijn moeilijk te vinden - wordt steeds lastiger door de internationale fusies tussen veredelaars. Het van oorsprong Nederlandse De Ruiter Seeds werd in 2008 gekocht door Monsanto, waardoor het een Amerikaans bedrijf werd. Nu Monsanto is overgenomen door Bayer is het een Duits bedrijf, maar het oude De Ruiter blijft in Nederland veredelen.

Recent nog werd het van oorsprong Rotterdamse, maar Zuid-Amerikaans geworden, Nidera Seeds overgenomen door Syngenta. Syngenta was tot voor kort Zwitsers, maar werd vorig jaar gekocht door ChemChina. Nu is het dus officieel een Chinees bedrijf, ook al is het gevestigd in de oer-Noord-Hollandse Seed Valley rond Enkhuizen. Concurrenten als Rijk Zwaan, Bejo (biologisch) en Enza Zaden zijn nog helemaal in Nederlandse handen.

Dat marktaandeel van 45% slaat op de teelt en verkoop van zaden vanaf Nederlandse bodem. Volgens recente CBS-cijfers groeide de productie van zaden en opkweekmateriaal in Nederland jaarlijks ruim met 60 hectare sinds 2002 tot 2240 hectare in 2018. Het zijn vermoedelijk verreweg de meest rendabele hectares landbouwgrond van Nederland.

De groenten van Syngenta gepresenteerd voor de Fields of Innovation


Jonge sla
We lopen langs een akkertje in de vorm van een border met rode sla genaamd ‘Claragio’. "De resistentie voor de schimmelsoort valse meeldauw, die het oppervlak van het blad aantast is in de sla gekruist", zegt Van der Ploeg. "Dat is belangrijk, want dan hoef je niet te spuiten." Spuiten is in het geval van sla heel ongewenst omdat het een snel groeiende groente is en er geen residu mag achterblijven van pesticiden die te kort voor de oogst zijn gebruikt. In de sla is ook resistentie tegen de schimmelsoort fusarium gekruist, een grondschimmel die de wortel aantast. Daar is helemaal geen pesticide geschikt voor en is het essentieel dat de resistentie in de sla-ras wordt gekruist. De kunst bij sla is dus het zaad zo te veredelen dat het plantje zich helemaal zelf staande kan houden tegen plagen.

Claragio sla-ras bij de Fields of Innovation


"Het kruisen van sla gaat in hoog tempo door. Een sla-ras is vaak niet ouder dan 1 à 2 jaar”, legt Van der Ploeg uit. "Valse meeldauw past zich continu aan en doorbreekt zodoende voortdurend nieuwe resistenties. Daartegen is maar één remedie: nieuwe resistenties steeds een stap voorblijven door verdere veredeling.” Dat is bij sla niet alleen van belang vanwege de snelle groei, maar ook omdat sla met een hoge dichtheid wordt geplant. Een hectare met het Kerrita sla-ras telt bijvoorbeeld 6,5 miljoen zaadjes. Zo'n intensieve monocultuur is een walhalla voor schimmels. “Daarom", zegt Van der Ploeg, "zijn veredelaars voortdurend op zoek naar nieuwe resistentie genen.”

Geen GGO's
Daar komt geen genetische modificatie aan te pas. Syngenta doet niet aan Genetisch Gemanipuleerde Organismen (GGO's) binnen de groente-en fruitteelt in Nederland, geeft Van der Ploeg toe. Dat blijkt een commerciële reden te hebben. “De consument wil het niet", zegt hij. "Bovendien is de wetgeving rondom GGO's zo streng dat het gewoon te duur wordt.” Er zijn hoge kosten gemoeid met het verkrijgen van toelating van GGO-gewassen. Die kosten gaan zitten in lange veiligheidstesten en de formele eisen die daar in de EU aan gesteld worden.


'Border-akkertjes' tijdens de Fields of Innovation

Maar hoe krijg je dan wel witte bloemkolen die niet geel worden in de zon, kolen die groeien op een nitraat-arme grond en van die aandoenlijke witte romanesco kooltjes? Antwoord: met ‘gewone’ moderne veredelingstechnieken zoals DNA en Gene-Mapping, waarmee gewenste eigenschappen door middel van genetische markers kunnen worden opgespoord en in een database worden vastgelegd en verwerkt. Toch gaat daar nog altijd veel tijd mee heen. Een nieuwe variant van een koolras zoals Syngenta's Novoton, een witte kool die wel 15 kilo kan worden en tot zuurkool wordt verwerkt, is pas na 12 jaar ontwikkeling marktgereed. Dat komt ook omdat de plant tijd nodig heeft om uit te groeien en zaad te ontwikkelen. Sla groeit sneller en kost daarom wat minder tijd.

Novoton, een koolras dat tot 15 kilo kan uitgroeien


Rem op meer snelheid
Kan veredeling sneller, met nieuwerwetsere technieken? Jazeker. Met de veelbesproken CRISPR-Cas9-techniek bijvoorbeeld. Tijdens een debatavond in Pakhuis de Zwijger zei Rene Smulders van Plant Breeding aan de Universiteit van Wageningen dat CRISPR-Cas9 de zaadveredeling van 20 jaar naar 2 jaar zou versnellen. Het Europees Hof heeft onlangs bepaald dat planten die met CRISPR-Cas9 zijn veredeld als GGO's moeten worden gezien. Daarom is vanaf nu de strenge GGO-regelgeving van toepassing. CRISPR-Cas9 is daardoor commercieel niet aantrekkelijk meer voor toepassing in de EU.

Van der Ploeg vindt dat jammer, maar haalt er tegelijk zijn schouders een beetje over op. Misschien komt dat ook omdat de snelheden waar Wageningen van droomt, de praktijkman wat optimistisch in de oren moeten hebben geklonken. Van der Ploeg: “Het is jammer dat we CRISPR-Cas9 niet kunnen gebruiken. Het zou de ontwikkeltijd van kolenrassen van 12 jaar naar 8 jaar hebben kunnen laten gaan. Maar zonder lukt het ook." De zorgen van Van der Ploeg liggen eerder bij de concurrentiekracht die Nederland en Europa zullen verliezen, omdat andere regio's CRISPR-Cas9 wel commercieel mogen gebruiken.
Dit artikel afdrukken