2 min
Vanavond besteedt de voorpagina van NRC Handelsblad aandacht aan de onderzoeksfraude van de tot voor kort als zeer succesvol beschouwde hoogleraar sociale psychologie Diederik Stapel. Waar kranten zijn neponderzoek gretig nazeiden dat vlees eten hufterig maakt, vermoorden en vertrappen ze nu de man die de onderzoeksdata verzon voor conclusies die nooit getrokken hadden mogen worden. Zijn carrière is gebroken. Opvallend is echter dat zijn mede-onderzoeker Roos Vonk de dans lijkt te ontsnappen. Dat is niet terecht.
Ik heb medelijden met Stapel. Hij moet diep ongelukkig in een hoekje zijn gekropen. Ik hoop dat hij niet op onzalige gedachten komt. Ik ril als ik me in zijn situatie probeer te verplaatsen. Alle aandacht gaat op dit moment naar hem uit. Dat is beslist terecht. Een hoogleraar mag zijn data niet vervalsen, laat staan verzinnen. Het vertrouwen in de wetenschap is in het geding. Maar scheidt de sensatie en opwinding van de feiten en de conclusies die je daaruit moet trekken.
Hoe het zat en hoe ging het?
De NRC noemt Stapel een 'wonderboy'. Stapel bezorgde de Nederlandse sociale psychologie in het buitenland aanzien met inzichten die mensen intuïtief direct herkennen. "Een vrouw die na het huwelijk de naam van haar echtgenoot overneemt, wordt beoordeeld als afhankelijker en minder intelligent dan een vrouw die haar meisjesnaam behoudt". Stapel heeft data verzonnen om zulke mooie uitspraken te kunnen onderbouwen. Dat deed hij ook ten behoeve van een onderzoek waaruit moest blijken dat vleeseters onzeker zijn en uiterlijkheden nodig hebben om zich een volwaardig mens te voelen. Het paste geheel in het straatje van professor en publiciste Roos Vonk uit Nijmegen.
Het gefingeerde onderzoeksresultaat ging naar haar. Zij interpreteerde het en schreef er een persbericht bij. Dat ging naar de pers, terwijl zij wist dat er nog geen geaccepteerd artikel over was geschreven. In het persbericht noemt zij vleeseters 'hufteriger'. Hufterig, hufters en vleeseters, die woorden gebruikte zij al in een artikel in de Volkskrant van augustus 2010.
In een tweet verklaarde Roos Vonk gisteravond dat ze 'verbijsterd' was toen ze 'vandaag' (lees: 'pas vanochtend') hoorde dat Diederik Stapel data had gefingeerd. In een verklaring als een Judaskus noemde ze hem een 'vriend' en maakte ze hem tot paria. Het was ijzingwekkend om te lezen. Vanmorgen verklaarde ze op radio 1 soortgelijke dingen, waarbij ze bovendien beweerde dat hoogleraren die samen onderzoeken doen nooit naar elkaars data vragen. Ze ging zelfs zover te verklaren dat hoogleraren de data van hun AIO's nooit bekijken. Dat zou 'not done' zijn. Dat is uiteraard niet zo. Dit zegt iets over Vonk. Zij heeft iets te verbergen.
Jan van Rongen schrijft hier vanavond dat hij Vonk lang voor gisteren confronteerde met het feit dat de dataset óf een fout bevatte óf niet kon bestaan. Vonk wimpelde het af en verklaarde hem onkundig, onervaren en geen antwoord waardig. Jan, een even kundig als ervaren statisticus, stond paf van zoveel geleerde arrogantie gecombineerd met statistisch onbenul. Vonk wist het allemaal beter. In werkelijkheid stond ze voor aap. Ze weet dat het een academische zonde is om onderzoek dat nog niet in de vorm van een controleerbaar artikel is verschenen naar buiten te brengen, laat staan zo prominent. Willens en wetens werkte ze eraan mee. Dat deed ze zelfs met een onnavolgbare arrogantie. Zij gebruikte Stapel in een campagne die zij al een jaar geleden startte. De 'hufter' zou een woord zijn dat door de pers was verzonnen, zei Vonk vanmorgen. Dat is domweg een leugen. Zij bracht het in de volksmond ten aanzien van vlees.
De NRC lijkt onder de indruk van haar vermoorde onschuld. De krant citeert Vonk: "de gedachte aan fraude is geen moment in me opgekomen" en legt zich vervolgens neer bij de verleidingskunsten van deze moderne Eva: Vonk gaat in een verklaring op haar website diep door het stof. „Ik moet aannemen dat ook de ‘vlees-data’ berusten op fraude. Bij het bespreken van de resultaten vond ik het wel vreemd dat Diederik de naam van de assistent [die het onderzoek had gedaan] niet noemde, maar de gedachte aan fraude is geen moment in me opgekomen.”
Vonk toont zich bezorgd over de reputatieschade voor de sociale psychologie. „Het is denkbaar dat deze omvangrijke misstap van één enkele collega effecten heeft op de reputatie van ons gehele vakgebied.”
Ze leidt de aandacht af. De werkelijke dader achter de vleeshufters ontsnapt. Daarom heb ik medelijden met Stapel. Hij wilde slechts schitteren als academicus en koos de leugen als middel. Zij kiest de leugen als doel.
Dit artikel afdrukken
Hoe het zat en hoe ging het?
De NRC noemt Stapel een 'wonderboy'. Stapel bezorgde de Nederlandse sociale psychologie in het buitenland aanzien met inzichten die mensen intuïtief direct herkennen. "Een vrouw die na het huwelijk de naam van haar echtgenoot overneemt, wordt beoordeeld als afhankelijker en minder intelligent dan een vrouw die haar meisjesnaam behoudt". Stapel heeft data verzonnen om zulke mooie uitspraken te kunnen onderbouwen. Dat deed hij ook ten behoeve van een onderzoek waaruit moest blijken dat vleeseters onzeker zijn en uiterlijkheden nodig hebben om zich een volwaardig mens te voelen. Het paste geheel in het straatje van professor en publiciste Roos Vonk uit Nijmegen.
Het gefingeerde onderzoeksresultaat ging naar haar. Zij interpreteerde het en schreef er een persbericht bij. Dat ging naar de pers, terwijl zij wist dat er nog geen geaccepteerd artikel over was geschreven. In het persbericht noemt zij vleeseters 'hufteriger'. Hufterig, hufters en vleeseters, die woorden gebruikte zij al in een artikel in de Volkskrant van augustus 2010.
In een tweet verklaarde Roos Vonk gisteravond dat ze 'verbijsterd' was toen ze 'vandaag' (lees: 'pas vanochtend') hoorde dat Diederik Stapel data had gefingeerd. In een verklaring als een Judaskus noemde ze hem een 'vriend' en maakte ze hem tot paria. Het was ijzingwekkend om te lezen. Vanmorgen verklaarde ze op radio 1 soortgelijke dingen, waarbij ze bovendien beweerde dat hoogleraren die samen onderzoeken doen nooit naar elkaars data vragen. Ze ging zelfs zover te verklaren dat hoogleraren de data van hun AIO's nooit bekijken. Dat zou 'not done' zijn. Dat is uiteraard niet zo. Dit zegt iets over Vonk. Zij heeft iets te verbergen.
Jan van Rongen schrijft hier vanavond dat hij Vonk lang voor gisteren confronteerde met het feit dat de dataset óf een fout bevatte óf niet kon bestaan. Vonk wimpelde het af en verklaarde hem onkundig, onervaren en geen antwoord waardig. Jan, een even kundig als ervaren statisticus, stond paf van zoveel geleerde arrogantie gecombineerd met statistisch onbenul. Vonk wist het allemaal beter. In werkelijkheid stond ze voor aap. Ze weet dat het een academische zonde is om onderzoek dat nog niet in de vorm van een controleerbaar artikel is verschenen naar buiten te brengen, laat staan zo prominent. Willens en wetens werkte ze eraan mee. Dat deed ze zelfs met een onnavolgbare arrogantie. Zij gebruikte Stapel in een campagne die zij al een jaar geleden startte. De 'hufter' zou een woord zijn dat door de pers was verzonnen, zei Vonk vanmorgen. Dat is domweg een leugen. Zij bracht het in de volksmond ten aanzien van vlees.
De NRC lijkt onder de indruk van haar vermoorde onschuld. De krant citeert Vonk: "de gedachte aan fraude is geen moment in me opgekomen" en legt zich vervolgens neer bij de verleidingskunsten van deze moderne Eva: Vonk gaat in een verklaring op haar website diep door het stof. „Ik moet aannemen dat ook de ‘vlees-data’ berusten op fraude. Bij het bespreken van de resultaten vond ik het wel vreemd dat Diederik de naam van de assistent [die het onderzoek had gedaan] niet noemde, maar de gedachte aan fraude is geen moment in me opgekomen.”
Vonk toont zich bezorgd over de reputatieschade voor de sociale psychologie. „Het is denkbaar dat deze omvangrijke misstap van één enkele collega effecten heeft op de reputatie van ons gehele vakgebied.”
Ze leidt de aandacht af. De werkelijke dader achter de vleeshufters ontsnapt. Daarom heb ik medelijden met Stapel. Hij wilde slechts schitteren als academicus en koos de leugen als middel. Zij kiest de leugen als doel.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Bas Heijne, glashelder in NRC-Handelsblad. Maar twee dagen eerder al scherp, Elma Drayer in Trouw. Ik plukte haar stukje van het internet: Gisteren, na het vernietigende eindrapport over de wetenschapsfraude, moest ik ineens weer aan Roos Vonk denken.
Rake zinnen: "Ging Vonk zich in een hoekje zitten schamen? Welnee. Op de radio beweerde ze dat je befaamde collega's nu eenmaal blind vertrouwt. Bij Pauw & Witteman poneerde ze dat alle sociaal-psychologisch onderzoek 'natuurlijk' op zoek gaat naar bevestiging van een reeds ingenomen stelling. Wij moesten, kortom, begrijpen dat haar geen blaam trof. Stapel was de boosdoener, zij niet.
Nu klopt het dat Vonk nooit data heeft vervalst - de academische doodzonde die Stapel beging. Maar je hoeft niet per se te hebben doorgeleerd om te zien dat er aan haar wetenschappelijke houding op z'n minst wat mankeerde. Niks open blik, niks speuren naar die ene zwarte zwaan. Ze zag wat ze toch al wilde zien. Dat is geen wetenschap, dat is ideologie van de allerarmoedigste soort.
Je zou zeggen: een béétje universiteit wil zo snel mogelijk af van zo'n onderzoeker - desnoods stilletjes. Maar nee. Het college van bestuur zette de integriteitscommissie aan het werk en Vonk kwam eraf met een berisping: ze had slechts 'onzorgvuldig professioneel' gehandeld."
Meer mag ik hier niet kopiëren, want dat brengt Foodlog in auteursrechtelijke problemen. Om Trouw te plezieren beveel ik u dan ook van harte aan om Drayers laatste twee zinnen op de site van Trouw te lezen.
PS en Roos Vonk? Dat is een leuk schrijvende opiniërende journalist of schrijfster. Maar inderdaad als onderzoeker heeft ze zich gediskwalificeerd. Weet je wat het is Dick, als 'experts' zoveel tijd hebben om in de media aanwezig te zijn, dan weet je eigenlijk automatisch dat ze 'iets' in hun vak verwaarlozen. Bij Bram Moskowitz heb je ook iets soortgelijks gezien. Er zitten immers maar 24 uur in een dag; en de meeste mensen slapen ook nog wat. Ikzelf heb lang geleden de wetenschap verlaten, ik had/heb andere ambities (impact proberen te krijgen door te doen in de praktijk), maar mijn hart ligt bij echt zuivere wetenschap, bij de diepe inzichten, echte kennis die staat als een huis. Maar echte kennis wordt schaars. Meer 'google' levert meer informatie op, maar of dat altijd bruikbare, vernieuwde en betrouwbare informatie is, ik betwijfel het.
De academische sector is een (te) beschermde wereld, die nog te weinig doorheeft dat de wereld veranderd. Dat kennis inmiddels in de maatschappij zit. Net zoals de rechterlijke macht komt je een houding tegen 'wij zijn (moreel) beter en verstandig, misstanden komen bij ons niet voor'. Ook experts onderling zijn 'lief' voor elkaar, je komt elkaar immers altijd nog eens tegen (of moet elkaars voorstellen beoordelen). Er is veel minder controle op inhoud en op uniekheid dan je zou denken. Onze maatschappij heeft denk ik wel behoefte aan excellent onderzoek. Desnoods minder, maar excellenter. Gepolder en middelmaat staan dit in de weg. Budgetten worden uitgesmeerd over te veel 'onderzoekers'. Juist hierom ben ik zo vel op "red bull onderzoeken", op het scoorgedrag via de persdiensten van universiteiten, op kopieergedrag alla de bonenprofessor vorig jaar, en op engineering en ontwikkeling dat 'verpakt wordt onder de term onderzoek' maar het niet is.
Ik ga Youp en Bas nog even lezen. Maar we moeten inderdaad duidelijke (harde?) vragen stellen over de verhouding wetenschap en samenleving. Mijn wensen/doelen zijn duidelijk: kleinere maar excellentere universiteiten die met hetzelfde budget als nu maar met meer controle van 'het publiek' excellent fundamenteel onderzoek kunnen doen. Innovatie en ontwikkeling is een taak van private partijen. Dus duidelijkere scheiding van rollen en functies. Het is nodig, die oprechte overtuiging heb ik, en essentieel als we als land welvarend en een duurzame toekomst willen hebben.
Ik aarzelde. Toch is het goed na de kranten van deze dagen te herdenken dat Roos Vonk nagenoeg geruisloos ontsnapt is. Hoe is zoiets mogelijk? Zij was het die zich incompetent toonde en zichzelf volkomen diskwalificeerde als onderzoeker. Voor ieders oog. Bestens schrijf ze verhalen, zoals een willekeurige opiniemaker, maar ze heet 'professor'.
Bas Heijne en Youp kwamen vandaag in hun NRC-columns ieder in hun eigen woorden tot dezelfde gedachte: Stapel hebben we zelf gemaakt, maar Vonk is te vermijden. Maar we doen het niet. Heijne's slotwoorden dan maar tot slot: "Er moeten harde vragen worden gesteld over de verhouding tussen wetenschap en samenleving. Ik ben ze nog niet tegengekomen."
Geheel terecht dat ze een berisping heeft gekregen. Inderdaad klasse van Jan en Dick. Vonk heeft niet alleen in dit dossier laten zien wetenschappelijk onwaardig bezig te zijn, maar ook eerder in 2010 professor hoe maakt u een eendagskuiken dood. Soms lijkt het of ik anti wetenschap ben. Nou dat is niet zo, maar ik ben een vreselijk tegenstander van de middelmaat die ik tegenkom. Meer echt excellent onderzoek, wat zou dat fijn zijn.