Het onderzoek richtte zich op de werking van probiotica-supplementen, niet op voedingsmiddelen. Dat zijn mengsels van verschillende soorten darmbacteriën, levend of gevriesdroogd, die worden ingenomen om de werking van de darmen te verbeteren of te herstellen na bijvoorbeeld een antibioticakuur. Probioticasupplementen zijn vrij verkrijgbaar; artsen schrijven ze ook regelmatig voor.
De onderzoekers vonden geen of nauwelijks een gunstig effect van de supplementen. In het geval van toediening na een antibioticakuur werd zelfs in bepaalde gevallen een verslechtering van het herstel van de darmflora gezien. De meeste ingenomen bacteriekolonies verlaten onverrichterzake het lichaam.
De darmwand verzet zich bij de meeste proefpersonen tegen de vestiging van een kolonie bacteriën van buitenSlijmvlies
Gekeken werd waar, hoe en überhaupt òf de toegediende bacteriën zich hechten aan het slijmvlies van het maag-darmkanaal. Dat laatste bleek maar zelden het geval, de darmwand verzet zich bij de meeste proefpersonen tegen de vestiging van een kolonie bacteriën van buiten. Bij muizen deed zich dat verschijnsel voor per soort muis en bacterie, bij mensen per individu.
Het onderzoek legt een aantal knelpunten van de studie van de darmflora in samenhang met probioticagebruik bloot. Zo is het vrijwel onmogelijk om met de huidige technieken een onderscheid te maken tussen lichaamseigen bacteriën in de feces en bacteriën van dezelfde soort die ingenomen zijn. Dat bemoeilijkt de waarneming van een eventueel effect.
De biopten die genomen werden van diverse locaties in de darmen lieten vaak andere bacteriekolonies zien dan die in de ontlasting werden aangetroffen. Dat plaatst vraagtekens bij het nut van ontlastingonderzoek, omdat het – anders dan werd aangenomen – geen goed beeld geeft van de in de darmen aanwezige bacteriesoorten.
Ook blijkt dat de algemeen verkrijgbare probioticasupplementen met mengsels van meerdere bacteriesoorten geen voorspelbare, algemene werking hebben, maar hooguit bij een enkeling iets teweeg brengen. Het zou daarom geen zin hebben die mengsels in te nemen, ook omdat ze – in tegenstelling tot wat wordt verondersteld – niet helemaal onschadelijk zijn.
Toch zien de onderzoekers toekomst in de toediening van probiotica. Maar dan moeten de toegediende soorten afgestemd zijn op de behoefte van elke afzonderlijke patiënt om afstoting te voorkomenKolonisatie-effect
Als er wel een kolonisatie-effect gezien wordt, is dat van korte duur, zolang als het middel geslikt wordt. Blijvende veranderingen van de samenstelling van het darmmicrobioom zagen de wetenschappers niet.
Toch zien de onderzoekers toekomst in de toediening van probiotica. Maar dan moeten de toegediende soorten afgestemd zijn op de behoefte van elke afzonderlijke patiënt om afstoting te voorkomen. Het zal nog veel onderzoek vergen voordat voor afzonderlijke individuen de match met de juiste probiotica gemaakt kan worden.
Het Weizmann Institute, dat gespecialiseerd is in personalized nutrition, trok in 2015 wereldwijd de aandacht met een evenzeer gedetailleerde en precieze studie naar het effect van verschillende soorten voedsel op de aanmaak van insuline.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Huib, hoe zit het met 'poeptransplantatie'?
Werkt die wel?
Wim Kohler vrijdag in de NRC over hetzelfde onderzoek naar darmfloraherstel met probiotica, na gebruik van antibiotica die diarree veroorzaakt: 'Het kan wel 180 dagen duren tot de oorspronkelijke darmflora hersteld is. Zonder probiotica duurt het 21 dagen. En met poeptransplantatie (met eigen, vooraf afgenomen ontlasting) is het binnen een dag gepiept.'
Dennis Zeilstra, de bewoners van onze darmen krijgen de hele dag door - uit de metro, het vliegtuig, het aanraken van een winkelschap, het geven van handen - immigranten langs. Jij weet daar veel van inmiddels door je theoretische onderzoeken op dat gebied. Hoe kunnen de Weizmann-onderzoekers straks bepalen wat je nodig hebt als je zelf al niet de baas bent over wie er allemaal langskomen en wat ze daarbinnen allemaal uithalen?
Theoretisch lijkt me dat een lastige. Praktisch dus nog meer.
Over de poeptransplantaties waar Jos in #2 naar vraagt:
- ze werken, maar we weten niet waarom
- over (niet eigen) poeptransplantaties: Max Nieuwdorp was de eerste arts die er eentje toepaste op een patiënt die op weg was te overlijden. Met groot succes: herstel binnen enkele dagen.
Nou nou, wat een conclusies worden hier getrokken zeg. Veel daarvan kunnen op basis van dit onderzoek helemaal niet getrokken worden.
Ten eerste wordt er voor het gemak maar gezegd dat probiotica niet effectief zijn, maar er is slechts één product getest. Probiotica zijn immens divers. Een conclusie trekken over probiotica in het algemeen is ongeveer hetzelfde als een conclusie trekken over medicijnen in het algemeen. Als een onderzoek vindt dat paracetamol niet werkt voor kiespijn, kan je dan concluderen dat medicijnen niet werken tegen kiespijn?
Ten tweede is er in dit onderzoek gekeken naar de kolonisatie door probiotische stammen. Hechten ze wel of niet? Los van de beperkingen van de metingen, betekent 'niet hechten' echter niet hetzelfde als 'niet werken'. Sterker nog, er zijn ook producten op de markt die bestaan uit dode bacteriën of zelfs alleen uit metabolieten van bacteriën. Die koloniseren de darmen zeker niet, maar ook die hebben fysiologisch relevante effecten. Even goed hebben ook andere transiënte bacteriën (die passeren en niet blijven) effecten op de gastheer/vrouw. Makkelijk voorbeeld: bacteriën de voedselvergiftiging veroorzaken. Die koloniseren de darmwand van gastheer ook niet perse, maar je kunt er behoorlijk ziek van zijn.
Ten derde trekken de onderzoekers zelf ook een conclusie rondom probiotica-na-een-antibioticakuur, die m.i. niet terecht is. Ze vooronderstellen dat terugkeer naar de oorspronkelijke microbioomsamenstelling het meest gunstig is. Tja, dan is het logisch dat feces transplantatie met eigen feces het meest effectief is. Maar het is de vraag of de gekozen definitie van gunstig wel correct is. Is die oorspronkelijke samenstelling wel de beste/gezondste? Dat is helemaal niet zeker. Sterker nog, er is geen enkele samenstelling bekend die we 'gezond' kunnen noemen. Ook een parameter zoals diversiteit, die de auteurs ook hanteren, is goeddeels gebaseerd op de aanname dat een grotere diversiteit beter is, met nadruk op aanname. Kortom, de gevonden resultaten zeggen op zichzelf niets over de vraag of probioticagebruik na antibiotica al dan niet gunstig is.
Tot slot, om dat laatste punt nog wat verder toe te lichten, de term antibiotica geassocieerde diarree (AAD) bestaat niet voor niets. Er zijn veel mensen die na antibioticagebruik flinke klachten overhouden. Sommigen herstellen daar vanzelf van, maar er zijn ook mensen die daar heel lang last van houden. Het is niet duidelijk of de proefpersonen in dit onderzoek dergelijke klachten kregen na de testkuur met antibiotica, en of ze daar na behandeling met probiotica of met fecestransplantatie al dan niet vanaf waren. Er werd enkel gekeken naar kolonisatie. Uit ander onderzoek is echter wel duidelijk dat bepaalde soorten probiotica keer op keer effectief blijken tegen AAD. Het is dus een beetje gek om nu te concluderen dat probiotica na antibiotica niet werkt, of zelfs ongunstig is, als dat op zich helemaal niet onderzocht is.
Dat gezegd hebbende kom ik bij Dick's vraag in #3. Mijn inziens is de kans dat de Weizmann onderzoekers straks "kunnen bepalen wat je nodig hebt" vrij klein. Hooguit kunnen ze iets beter inschatten wat nuttig voor een individu kan zijn, maar er bestaat volgens mij simpelweg geen exact antwoord. Het samenspel tussen micro-organismen onderling en tussen micro-organismen en de gastheer is onwaarschijnlijk complex. Zoals gezegd bestaat er niet een optimale samenstelling. En zelfs als die theoretisch zou bestaan, dan is die enkel optimaal voor één specifieke situatie. Vervang je je standaard ontbijtje met kwark+muesli door een croissantje, dan is de situatie al zo anders dat een andere samenstelling gunstiger zou kunnen zijn.