“Gezette mensen hebben meer kans op slaap-apneu”, meldt de website van de Hersenstichting. “Slechte slaap en gezondheid: meer aandacht voor preventie van belang”, schrijft het RIVM boven een stuk anno 2017 over het slapen van de Nederlander. Slecht slapen is een bekend en veel voorkomend probleem, maar heel alarmerend leek het allemaal nog niet te zijn.
Die toon zou wel eens kunnen veranderen de komende tijd. De wetenschappelijke literatuur meldt een wereldwijde afname van ‘slaapuren’ in de moderne samenleving. Waar zijn de strikte richtlijnen voor aanbevolen slaapuren per nacht voor kinderen, tieners, volwassenen en ouderen? Slecht slapen wordt net als slecht eten en weinig bewegen in verband gebracht met obesitas, ook bij kinderen.

Slaapdata
Hoe de Nederlander slaapt werd in 2017 in kaart gebracht door een gezamenlijk project van de Nederlandse Hersenstichting en het Erasmus Medical Center. Het was het omvangrijkste onderzoek ooit in Nederland gedaan naar slaapgewoonten en -problemen. “In totaal is slaapdata van maar liefst 140.000 mensen uit 34 bestaande Nederlandse bevolkingsonderzoeken van de afgelopen 25 jaar bekeken.” Belangrijke uitkomsten waren 1) dat genoeg uren slapen per nacht nog niet betekent dat de slaap ook goed was, 2) dat vrouwen meer problemen hebben met in slaap komen en blijven, en 3) dat slaapproblemen toenemen naarmate de leeftijd vordert.

Uit een verhelderend staatje blijkt dat in elke leeftijdscategorie 15 tot meer dan 25 procent gevallen van slaapproblemen worden gerapporteerd. Ook jonge mensen hebben chronische slaapproblemen, en niet alleen door het blauwe licht van de alom aanwezige beeldschermpjes.

Insomnia
Slapeloosheid, of insomnia, betekent vrijwel dagelijks slecht slapen, wat kan leiden tot lichamelijke en geestelijke problemen. De ervaring en kennis daarover is groot. De dichter J.C. Bloem schreef het beroemde sonnet Insomnia, dat zo begint: “Denkend aan de dood kan ik niet slapen, / En niet slapend denk ik aan de dood.” Herkenbaar. Vervang ‘dood’ door ‘geld’, ‘hypotheek’, ‘Memphis Depay’ of ‘Chateau Meiland’. Je kan overal wakker van liggen. Corona.

Obstructieve slaapapneu is een ernstige stoornis die de laatste tijd veel aandacht krijgt, omdat dikke mensen er vaak last van hebben. Bij apneu wordt de slaper door een onregelmatige ademhaling telkens kort wakker en kan daardoor gedurende de nacht niet goed in slaap komen. De zuurstofopname kan zo ernstig dalen, dat uiteindelijk het permanente gebruiken van een beademingsapparaat moet zorgen voor voldoende zuurstofsaturatie. Zo kan de apneu-patiënt in een continue, diepe slaap komen en tijdens de nacht alle broodnodige stadia van slaap doormaken.

Slapeloosheid, of insomnia, betekent vrijwel dagelijks slecht slapen, wat kan leiden tot lichamelijke en geestelijke problemen
Hypothese
De vele overzichten van het wetenschappelijk onderzoek naar het verband tussen slecht slapen en de gezondheid laten zien dat verstoorde nachtrust op korte termijn, maar vooral op langere termijn gezondheidsproblemen kan geven.
In het literatuuroverzicht ‘The effects of sleep duration on health: a systematic review of systematic reviews and meta-analyses’ van onderzoeker Luca van Deursen uit 2017 wordt geopperd dat door te weinig slaap de niveaus van oxidatieve stress en de markers van chronische inflammatie verhoogd raken.

Maar ook te veel slaap, meer dan de ideale 7 à 9 uur voor volwassenen, kan tot een vergroot risico op bepaalde aandoeningen leiden. In de ’strategische verkenning’ Slechte slaap: een probleem voor de volksgezondheid? van het Trimbos Instituut uit 2018 schrijven de auteurs:

Zowel een korte als een lange slaapduur zijn geassocieerd met een verhoogd risico op coronaire hartziekte, beroerte, depressie en diabetes bij volwassenen. Het risico op hartproblemen kan bijvoorbeeld met 7-11% toenemen bij elk uur dat minder dan 7 uur wordt geslapen en met 5-7% toenemen bij elk uur dat meer dan 7 uur wordt geslapen. Het risico op een beroerte neemt met 5-7% toe bij elk uur dat minder dan 7 uur wordt geslapen en het neemt met 17-18% toe bij elk uur dat meer dan 7 uur wordt geslapen. Per uur minder dan 7 uur slapen neemt het risico op diabetes met 9% toe en per uur meer dan 7 uur geslapen neemt het risico op diabetes met 14% toe. Een korte slaapduur (minder dan 5-7 uur) is geassocieerd met een toename van 31% van het risico op een depressie, terwijl een langere slaapduur (meer dan 7 of 8 uur) geassocieerd is met een toename van 43%.

Ellende
In bovenstaand stuk is “het thema ‘slaap’ als leefstijlfactor met elkaar verkend”, volgens de inleiding. Hoe hard zijn de percentages in een dergelijke verkenning? Wat betekent het, een toename van het risico op depressie met 43% als je meer dan 7 of 8 uur slaapt? Acht is al meer dan 7. Misschien lig je als je depressief bent van ellende langer in je bed. Hoe meet je dat precies?

Maleisische onderzoekers publiceerden recent een review van alle aanwijzingen die er te vinden zijn in de literatuur over slaaptekort en ziekten. Een ‘highlight’ daaruit: “Chronisch slaaptekort van minder dan 7 uur per dag gaat gepaard met meerdere gezondheidsaandoeningen”.
Een Italiaanse studie zag, nog enigszins aarzelend, een verband tussen slaaptekort en een verminderd vermogen om weerstand te bieden aan ‘binge eating’ bij structureel te weinig slapen. Dit bevestigt mogelijk het ervaringsfeit dat vermoeidheid en trek in snaaien (en het toegeven daaraan) gelijk opgaan.

Overmatige slaapduur en slechte slaapkwaliteit lijken significant geassocieerd te zijn met ontstekingsreacties bij gezonde Koreaanse volwassenen
hs-CRP
Klinisch onderzoek naar de relatie tussen slaapgewoonten en in het bloed van de deelnemende slapers meetbare markers die een indicatie van (toekomstige) ziekten zijn, geeft een preciezer beeld van wat slecht slapen met de menselijke fysiologie doet. Zo’n onderzoek naar 1 ding werd gedaan met 75.000 gezonde Koreanen. Data over hun gewoonten en de ervaren kwaliteit van slapen werden gelegd naast metingen, gedaan op vaste tijden in de ochtend.

Gemeten werd de hs-CRP-waarde in het bloed. Met de ‘ultra-sensitieve’ meting van hs-CRP wordt de lichte, permanente inflammatie bepaalt, die gezien wordt als onderliggende oorzaak van veel ziekten die mede door een ongezonde leefstijl veroorzaakt worden.
De Koreaanse wetenschappers bevestigen de uitkomsten van het vele klinische en epidemiologische onderzoek dat slecht slapen relateert aan een verhoogde staat van inflammatie. Ze schrijven: “Concluderend, overmatige slaapduur en slechte slaapkwaliteit lijken significant geassocieerd te zijn met ontstekingsreacties bij gezonde Koreaanse volwassenen.”

Pre-corona
Hoe die opgloeiende inflammatie via het centrale zenuwstelsel samenwerkt met het immuunsysteem, bi-directioneel, beschrijf de neurobioloog Michael R. Irwin in het artikel ‘Sleep and inflammation: partners in sickness and in health’. Voor wie nog twijfelde aan de samenwerking.
Hij beschrijft daarin, in 2019 dus pre-corona, met onverbloemde verwondering hoe slaap de werking van het immuunsysteem bepaalt, en daarmee de effectiviteit van het afweermechanisme.

Goed slapen leidt tot een betere afweer. Dat is overal goed voor.
Dit artikel afdrukken