Het tumult op het CDA-congres, afgelopen zaterdag in Utrecht, was voor mij reden het CDA-manifest ‘Zij aan Zij’ te lezen. Ik was benieuwd wat de aanleiding was voor de interne boerenopstand onder leiding van Europarlementariër Annie Schreijer Pierik.

Veel beschouwing op een maatschappij die de verkeerde kant is opgegroeid. Te ver doorgeschoten in het individuele denken, te weinig aandacht voor de ‘civil society’ en te veel gericht op geld en waarde voor aandeelhouders. Goede zaak dat de CDA-commissie aandacht besteedt aan het Rijnlandse model, dat veel beter past bij onze samenleving dan het Angelsaksische. Alleen al daarom de moeite waard om deze toekomstvisie te lezen.

De commissie heeft het lef gehad vraagtekens te stellen bij de slogan die menigeen als de trots is gaan beschouwen van de Nederlandse agrofoodsector: grootste exporteur van de wereld na de Verenigde Staten. Het is inderdaad imponerend. Maar je moet dat gegeven wel in het juiste perspectief zien. Ten eerste exporteren we al heel snel producten. Vanuit Gelderland, Brabant en Zeeland ben je zo de grens over. Het grootste deel van onze export gaat naar de buren. Ten tweede exporteert de agrofoodsector niet alleen voedsel, maar vooral ook veel machines, stalsystemen en niet te vergeten kennis. Ten derde is deze positie gebaseerd op een oud verdienmodel: zo efficiënt mogelijk produceren. Boeren zijn naarstig op zoek naar concepten die marktwaardig zijn: ze snappen steeds meer dat ze geld kunnen verdienen met producten die passen bij de wensen van de moderne consument. Het vereist een andere manier van denken en werken: marktwensen vertalen naar het boerenbedrijf.


Veel te veel commotie dus naar mijn overtuiging. Ook mevrouw Schreijer weet heel goed dat de milieudruk groot is vanwege het grote aantal dieren dat wij in ons land houden. Van haar mag verwacht worden dat zij lokale bestuurders helpt om te begrijpen wat er aan de hand is. In plaats daarvan geeft ze hen een podium om te roepen dat er geen stikstofprobleem is. Zij moet als Europarlementariër ook weten dat de wereldmarkt weinig perspectief biedt voor onze boeren. Onze lonen en bedrijfskosten zijn te hoog om deze concurrentie aan te kunnen, ook binnen de EU.

Veel te veel commotie dus naar mijn overtuiging. Ook mevrouw Schreijer weet heel goed dat de milieudruk groot is vanwege het grote aantal dieren dat wij in ons land houden. Van haar mag verwacht worden dat zij lokale bestuurders helpt om te begrijpen wat er aan de hand is
Nederland kan in mijn optiek veel beter de proeftuin van de wereld willen zijn. Wij beschikken over hoogwaardige kennis; niet alleen aan de universiteit, maar ook op hogescholen en opleidingen voor beroepsonderwijs. In ons land kunnen wij experimenteren met nieuwe gewassen, stalconcepten en voersystemen. Vervolgens kunnen we ze exporteren naar landen waar veel meer ruimte is. In feite werken al heel veel bedrijven op deze manier.

De boze CDA’ers hadden mijns inziens veel beter vraagtekens kunnen stellen bij de simplistische manier van marktdenken van deze commissie. In haar visie gaan we straks vaker rechtstreeks boodschappen doen bij de boer. Heel romantisch, maar dat gaat echt niet gebeuren. Mensen die dit wel eens geprobeerd hebben, komen gedesillusioneerd thuis; het kost veel te veel tijd en je kunt nu eenmaal niet alles uit de regio halen.
De commissie mist een belangrijke stap in haar denken: het organiseren van ketens, waarbij supermarkt en boer/teler elkaar kennen, prijsafspraken maken en data delen over de herkomst van producten. Deze ketens kunnen een regionaal karakter krijgen en meer waarde genereren voor boer en supermarkt. Consumenten krijgen meer informatie over de boer en kunnen desgewenst een keer gaan kijken. Daar geloof ik wel in, al moet je het niet overdrijven. Boeren hebben geen tijd voor rondleidingen en kunnen vanuit hygiëne-oogpunt niet voortdurend iedereen toelaten in de stallen. Met een nieuwe aanpak die gestoeld is op geïntegreerde ketens, kunnen boeren meer geld verdienen.

De CDA-commissie heeft onder druk de bewuste passage over de exportpositie van de Nederlandse landbouw aangepast. Het lijkt mij beter een stevige paragraaf toe te voegen over ketenvorming. Ik help graag met het schrijven ervan.

Dit artikel afdrukken