‘Schone’ waterkracht kan verwoestend uitpakken voor natuur en voedsel mensen

China heeft zijn zinnen gezet op de bouw van de grootste dam ter wereld, met een capaciteit van 60 gigawatt aan energie. Dat is drie keer zoveel als de capaciteit van de Drieklovendam in de Chinese provincie Hubei, nu de grootste dam ter wereld, schrijft het Financieele Dagblad. De nieuwe dam zou in de 'Grote Bocht' van de Yarlung Tsjangpo, op zo'n 20 kilometer van de Indiase grens, gebouwd worden.

'Water als dwangmiddel'
Volgens China is de nieuwe dam nodig om in de groeiende energiebehoefte van het land te voorzien. Ook India, dat vorig jaar aankondigde eigen dammen net over de grens te zullen gaan bouwen om de effecten van de Chinese dam te verzachten, mikt op waterkracht voor het halen van zijn energiedoelen. Voor 2030 wil het land 60% van de energie uit niet-fossiele bronnen halen. Van de 37% die nu al gerealiseerd is komt een derde uit waterkrachtenergie. India vreest dat China met de nieuwe dam invloed kan uitoefenen op overstromingen of juist droogtes in India kan veroorzaken. "Water is ongetwijfeld in opkomst als dwangmiddel, en een kostbare hulpbron die tot oorlogen kan leiden", zegt gepensioneerd brigadier Kuldip Singh, een expert op het gebied van nationale veiligheid en natuurrampen.

Invloedsstrijd
De Yarlung Tsjangpo/Brahmaputra is namelijk niet de enige rivier waar China en India tegenover elkaar staan. Ook in Nepal, Bhutan en Pakistan oefenen beide grootmachten met waterkrachtcentrales invloed uit. Zo bouwt Pakistan met Chinees geld (voor de 'Nieuwe Zijderoute') aan centrales in het door Pakistan bestuurde deel van Kasjmir. India heeft er grote moeite mee dat China dammen bouwt - en mogelijk de stroom van rivieren beïnvloedt - in een regio die al sinds 1947 ook door India wordt geclaimd. Op zijn beurt heeft India projecten gepland met water dat tot nu toe ongebruikt het door Pakistan bestuurde deel van Kasjmir instroomde. Singh: "Pakistan heeft volgens het Internationaal Monetair Fonds op twee landen na de meest acute watertekorten ter wereld. Gezien de vijandigheid tussen India en Pakistan, is het te verwachten dat water als wapen kan worden ingezet." Geen wonder dus dat India en China - én Pakistan - elkaars projecten met argusogen in de gaten houden.

Ondertussen dreigt het milieu kind van de rekening te worden. Want hoewel waterkrachtenergie een 'schone' energiebron is, hebben waterkrachtcentrales een "enorme negatieve impact op het milieu", aldus waterexpert Himunshu Thakkar van het Zuid-Azië Netwerk voor Dammen, Rivieren en Mensen (SANDRP) in het FD. "Er worden tunnels gemaakt met behulp van explosies, er wordt gemijnd voor materialen, miljoenen liters modder worden in rivieren gedumpt, er worden bomen gekapt, de stroming van de rivier wordt beïnvloed; dit vergroot de kans op allerlei rampen. Er is meer gevaar op overstromingen, op modderlawines en ook de kans op aardbevingen neemt toe. Bovendien zal de schade van zulke rampen groter zijn.”

Onrendabel
Waterkrachtcentrales hebben vooralsnog nog een nadeel: de kosten wegen niet op tegen de baten. Daarom zijn energiebedrijven niet geïnteresseerd in waterkrachtstroom. Wind- en zonne-energie kosten gewoon minder. Daar weegt - op dit moment - het voordeel dat ze binnen een paar minuten op te starten zijn en stroom kunnen leveren nog niet tegenop. "Hierdoor blijkt zo’n 100 GW bestaande waterkrachtcapaciteit ongebruikt," schrijft het FD.