4 min
Protesterende hoogleraren zijn het toppunt van academische intelligentie. Daar moet je naar luisteren. Aangevoerd door Jan Rotmans, hoogleraar in duurzame transities in Rotterdam, schrijven 55 hooggeleerden in Trouw dat de exploratie van schaliegas in Nederland niet rendabel is. Daarom moeten we er niet aan. Wat een mal argument.
Er is immers geen bedrijf dat iets gaat doen dat niet rendabel is. Daar hoef je je dus ook niet druk over te maken.
Dat zei met zoveel woorden ook Jan Paul van Soest in zijn column op Energiepodium.nl. Als er weinig schaliegas is en als het te duur is om het naar boven te halen, dan haalt geen wijs mens het in zijn hoofd om daar aan te beginnen. Als het economisch zinloos is, waarom willen schaliegasfrackers - 'boorders', maar dan met andere technieken - dan toch zo graag boren?
Slechte argumenten rond een serieuze zaak
Volgens de hoogleraren - waaronder niet één exploratiespecialist - zou schaliegas in Nederland niet rendabel zijn en zouden de 'ecologische kosten' hoog zijn. Kennelijk vragen zij zich niet af waarom de concessiehouders wél proefboringen willen doen. Die overwegingen zijn evident. Schattingen zijn leuk, maar the proof of the pudding is in the eating. De praktijk zou weleens heel anders kunnen uitwijzen dan nu gedacht, zegt TNO in reactie op het professorenprotest. En hoe langer de kosten van fossiele energie laag kunnen worden gehouden, hoe meer de regeringen van landen in crisis daar vóór zullen zijn. Dat zie je in Frankrijk. Anders dan in Nederland heeft het onderwerp daar in de pers meer belangstelling. In Frankrijk rijden auto's rond met de proteststicker 'gaz de schiste, non merci' (schaliegas, nee dank u). Dagblad Le Figaro deed een poll en ontdekte niettemin dat ruim driekwart van de Fransen, net als de voorzitter van de Medef, de Franse werkgeversvereniging, vóór schaliegas is; geen wonder, want schaliegas wordt gepresenteerd als een brenger en behouder van werkgelegenheid in het door crisis geteisterde land.
In Nederland zijn precies dezelfde geluiden te horen van geopoliticus en Realpolitiker Rob van Wijk en oud Dow-Chemical man Gerard van Harten. Professor Jan Rotmans, de eerste ondertekenaar van het hooglerarenprotest, blijkt tegen schaliegas te zijn omdat het de levenscyclus van fossiele brandstof kan verlengen. Merkwaardig, want in de brief in Trouw zeggen 55 hem ondersteunende professoren dat verlenging in Nederland geen issue kan zijn omdat Nederlands schaliegas niet rendabel is. Daarmee ontkennen ze de werkelijkheid van de gasexploratie en geven ze aan de bredere economische, politieke en bestuurlijke context niet te (willen?) begrijpen. TNO had immers al eerder duidelijk gemaakt dat het wel degelijk denkbaar is dat Nederland een rendabel schaliegasland kan worden. Er zijn proefboringen nodig om dat te ontdekken. Daarmee zijn de protesteerders ontmaskerd: ze willen proefboringen voorkomen omdat ze geen schaliegas willen. Het economische en zelfs het ecologische argument blijken demagogische flauwekul, vindt zelfs de PvdA. Dat is jammer, want zo laat je je niet serieus nemen op een case die niettemin wel degelijk belangrijk is voor onze toekomst. Er zijn immers heel goede argumenten om als Nederland, Europa en zelfs als wereld diepgaande vragen te stellen bij het gebruik van schaliegas en het verlengen van de lifecycle van fossiele energie door middel van schaliegas.
Tom van Aken: zet de VS op achterstand
Interessanter dan het weinig serieuze professorenargument vanonder de kaasstolp van de grenzen van Nederland, is het argument van Tom van Aken. Hij is de praktische jonge CEO van het al even jonge bedrijf Avantium uit Amsterdam. Hij maakt duurzame bioplastics en gaat dat niet in Nederland doen, maar in de VS waar de energiekosten laag zullen blijven vanwege bergen goedkoop schaliegas. Europa beveelt hij aan vooral niet in schaliegas te gaan. Laat dat continent, zegt hij, zich nu maar klaar stomen voor de volgende ronde, die aan water-, zonne- en windenergie is. Op dat gebied gaan de Amerikanen door hun schaliegas immers een achterstand oplopen. Daarom moet Europa inzetten op hernieuwbare energie.
Het verschil tussen het argument van Rotmans c.s. en dat van Van Aken lijkt klein, maar toont het grote verschil in gelijk willen hebben en gelijk willen krijgen. Ook energietransitie op basis van maatschappelijke politieke actie is een spel dat met echte, praktische intelligentie gespeeld moet worden.
Er is geen handelsverdrag of wat dan ook, dat Europa zelfs maar een haarbreed in de weg zal leggen om dat te doen. Europa moet er alleen voor zorgen dat het massa maakt en niet van land tot landje maar een beetje blijft aanrommelen met voor en tegen zijn. Van Aken is niet alleen intelligent, hij heeft ook nog een een brede visie die snapt hoe de wereld werkt. Helaas kwam zijn bestuurlijk slimme visie niet verder dan het FD en hebben vermoedelijk weinigen hem opgepikt.
Schaliegas gaat over water en voedsel
Schaliegas, betoogde ik onlangs, is een Food-onderwerp. Het is een potentiële bedreiging voor het water in de bodem waarmee we de intensieve teelten die we hier hebben voeden. De schalieboorders zeggen dat het geen probleem is omdat ze heel diep moeten boren. Maar ze gaan wel door alle lagen heen en niet alleen hier en daar maar op vele punten. Dat is de reden waarom het tijd is voor een slimme hooglerarenbrief:
1) er moet zo snel mogelijk proef worden geboord om zowel de omvang en de economische waarde als de mogelijke grondwatervervuilingen van Nederlands schaliegas vast te stellen
2) er moet nagedacht worden over de haalbaarheid van een politiek gestuurde voorsprong in hernieuwbare energie op Europese schaal
3) er moet gerekend worden aan de opbrengsten van de te behalen voorsprong voor de komende 20 jaar
Als het laatste niet uitkan, kunt u bedenken wat er gebeurt. Dan hebben we alleen het grondwaterargument nog. Zonder grondwater is er niet alleen geen bier en limonade (Bavaria, Heineken en Vrumona) meer, maar ook geen water om in kassen aan paprika's en tomaten of op akkers aan kolen, tarwe en aardbeien te geven. Dan is er dus ook geen brood meer en ... wordt schoon water uit de kraan lastig en moeten we toch weer naar Nestlé en Spa voor flessenwater.
Water en eten zijn straks mogelijk de enige redenen die we nog over hebben om tegen schaliegas te zijn. Mogelijk gaat zelfs de Spa eraan in België en kan Nestlé zijn diepe Franse bronnen vergeten. Dan is Leiden pas goed in last. Laten we dus vooral hopen op het ontstaan van bestuurlijke intelligentie. Europa laten functioneren is geen sinecure, maar wel de opgave. Ook in zaken die ogenschijnlijk over grote, maar in de huidige werkelijkheid moeilijk haalbare gelijken gaan.
NB: in opdracht van de Franse overheid kreeg ik van de week bezoek in mijn Franse thuis. Of we ons dak wilden gaan gebruiken om (zonne)energie te produceren. De deal is interessant. We moeten zelf de installatie kopen. Die wordt gedurende 10 jaar afbetaald uit de prijs we krijgen voor de energie die we leveren. Die prijs en het volume worden gegarandeerd, zodat de voor twintig jaar gegarandeerde installatie in tien jaar tegen 0 euro eigen geld (investering + rente) wordt afgeschreven. De aflossing en rente worden immers gedekt uit de opbrengsten waarvoor het Franse staatselektrabedrijf EDF ons 3x de huidige consumentenprijs betaalt. Daarna hebben we 10 jaar (en waarschijnlijk wel dertig) gratis energie, meer zelfs dan we op kunnen. Tuurlijk: de belastingbetaler betaalt. Vandaar mijn derde vraag. Toch denken wij dat we er maar vast voor moesten gaan.
Fotocredits: protestfles door Philippe Starck voor France Libertés, France Libertés, Fondation Danielle Mitterand
Dit artikel afdrukken
Dat zei met zoveel woorden ook Jan Paul van Soest in zijn column op Energiepodium.nl. Als er weinig schaliegas is en als het te duur is om het naar boven te halen, dan haalt geen wijs mens het in zijn hoofd om daar aan te beginnen. Als het economisch zinloos is, waarom willen schaliegasfrackers - 'boorders', maar dan met andere technieken - dan toch zo graag boren?
Slechte argumenten rond een serieuze zaak
Volgens de hoogleraren - waaronder niet één exploratiespecialist - zou schaliegas in Nederland niet rendabel zijn en zouden de 'ecologische kosten' hoog zijn. Kennelijk vragen zij zich niet af waarom de concessiehouders wél proefboringen willen doen. Die overwegingen zijn evident. Schattingen zijn leuk, maar the proof of the pudding is in the eating. De praktijk zou weleens heel anders kunnen uitwijzen dan nu gedacht, zegt TNO in reactie op het professorenprotest. En hoe langer de kosten van fossiele energie laag kunnen worden gehouden, hoe meer de regeringen van landen in crisis daar vóór zullen zijn. Dat zie je in Frankrijk. Anders dan in Nederland heeft het onderwerp daar in de pers meer belangstelling. In Frankrijk rijden auto's rond met de proteststicker 'gaz de schiste, non merci' (schaliegas, nee dank u). Dagblad Le Figaro deed een poll en ontdekte niettemin dat ruim driekwart van de Fransen, net als de voorzitter van de Medef, de Franse werkgeversvereniging, vóór schaliegas is; geen wonder, want schaliegas wordt gepresenteerd als een brenger en behouder van werkgelegenheid in het door crisis geteisterde land.
In Nederland zijn precies dezelfde geluiden te horen van geopoliticus en Realpolitiker Rob van Wijk en oud Dow-Chemical man Gerard van Harten. Professor Jan Rotmans, de eerste ondertekenaar van het hooglerarenprotest, blijkt tegen schaliegas te zijn omdat het de levenscyclus van fossiele brandstof kan verlengen. Merkwaardig, want in de brief in Trouw zeggen 55 hem ondersteunende professoren dat verlenging in Nederland geen issue kan zijn omdat Nederlands schaliegas niet rendabel is. Daarmee ontkennen ze de werkelijkheid van de gasexploratie en geven ze aan de bredere economische, politieke en bestuurlijke context niet te (willen?) begrijpen. TNO had immers al eerder duidelijk gemaakt dat het wel degelijk denkbaar is dat Nederland een rendabel schaliegasland kan worden. Er zijn proefboringen nodig om dat te ontdekken. Daarmee zijn de protesteerders ontmaskerd: ze willen proefboringen voorkomen omdat ze geen schaliegas willen. Het economische en zelfs het ecologische argument blijken demagogische flauwekul, vindt zelfs de PvdA. Dat is jammer, want zo laat je je niet serieus nemen op een case die niettemin wel degelijk belangrijk is voor onze toekomst. Er zijn immers heel goede argumenten om als Nederland, Europa en zelfs als wereld diepgaande vragen te stellen bij het gebruik van schaliegas en het verlengen van de lifecycle van fossiele energie door middel van schaliegas.
Tom van Aken: zet de VS op achterstand
Interessanter dan het weinig serieuze professorenargument vanonder de kaasstolp van de grenzen van Nederland, is het argument van Tom van Aken. Hij is de praktische jonge CEO van het al even jonge bedrijf Avantium uit Amsterdam. Hij maakt duurzame bioplastics en gaat dat niet in Nederland doen, maar in de VS waar de energiekosten laag zullen blijven vanwege bergen goedkoop schaliegas. Europa beveelt hij aan vooral niet in schaliegas te gaan. Laat dat continent, zegt hij, zich nu maar klaar stomen voor de volgende ronde, die aan water-, zonne- en windenergie is. Op dat gebied gaan de Amerikanen door hun schaliegas immers een achterstand oplopen. Daarom moet Europa inzetten op hernieuwbare energie.
Het verschil tussen het argument van Rotmans c.s. en dat van Van Aken lijkt klein, maar toont het grote verschil in gelijk willen hebben en gelijk willen krijgen. Ook energietransitie op basis van maatschappelijke politieke actie is een spel dat met echte, praktische intelligentie gespeeld moet worden.
Er is geen handelsverdrag of wat dan ook, dat Europa zelfs maar een haarbreed in de weg zal leggen om dat te doen. Europa moet er alleen voor zorgen dat het massa maakt en niet van land tot landje maar een beetje blijft aanrommelen met voor en tegen zijn. Van Aken is niet alleen intelligent, hij heeft ook nog een een brede visie die snapt hoe de wereld werkt. Helaas kwam zijn bestuurlijk slimme visie niet verder dan het FD en hebben vermoedelijk weinigen hem opgepikt.
Schaliegas gaat over water en voedsel
Schaliegas, betoogde ik onlangs, is een Food-onderwerp. Het is een potentiële bedreiging voor het water in de bodem waarmee we de intensieve teelten die we hier hebben voeden. De schalieboorders zeggen dat het geen probleem is omdat ze heel diep moeten boren. Maar ze gaan wel door alle lagen heen en niet alleen hier en daar maar op vele punten. Dat is de reden waarom het tijd is voor een slimme hooglerarenbrief:
1) er moet zo snel mogelijk proef worden geboord om zowel de omvang en de economische waarde als de mogelijke grondwatervervuilingen van Nederlands schaliegas vast te stellen
2) er moet nagedacht worden over de haalbaarheid van een politiek gestuurde voorsprong in hernieuwbare energie op Europese schaal
3) er moet gerekend worden aan de opbrengsten van de te behalen voorsprong voor de komende 20 jaar
Als het laatste niet uitkan, kunt u bedenken wat er gebeurt. Dan hebben we alleen het grondwaterargument nog. Zonder grondwater is er niet alleen geen bier en limonade (Bavaria, Heineken en Vrumona) meer, maar ook geen water om in kassen aan paprika's en tomaten of op akkers aan kolen, tarwe en aardbeien te geven. Dan is er dus ook geen brood meer en ... wordt schoon water uit de kraan lastig en moeten we toch weer naar Nestlé en Spa voor flessenwater.
Water en eten zijn straks mogelijk de enige redenen die we nog over hebben om tegen schaliegas te zijn. Mogelijk gaat zelfs de Spa eraan in België en kan Nestlé zijn diepe Franse bronnen vergeten. Dan is Leiden pas goed in last. Laten we dus vooral hopen op het ontstaan van bestuurlijke intelligentie. Europa laten functioneren is geen sinecure, maar wel de opgave. Ook in zaken die ogenschijnlijk over grote, maar in de huidige werkelijkheid moeilijk haalbare gelijken gaan.
NB: in opdracht van de Franse overheid kreeg ik van de week bezoek in mijn Franse thuis. Of we ons dak wilden gaan gebruiken om (zonne)energie te produceren. De deal is interessant. We moeten zelf de installatie kopen. Die wordt gedurende 10 jaar afbetaald uit de prijs we krijgen voor de energie die we leveren. Die prijs en het volume worden gegarandeerd, zodat de voor twintig jaar gegarandeerde installatie in tien jaar tegen 0 euro eigen geld (investering + rente) wordt afgeschreven. De aflossing en rente worden immers gedekt uit de opbrengsten waarvoor het Franse staatselektrabedrijf EDF ons 3x de huidige consumentenprijs betaalt. Daarna hebben we 10 jaar (en waarschijnlijk wel dertig) gratis energie, meer zelfs dan we op kunnen. Tuurlijk: de belastingbetaler betaalt. Vandaar mijn derde vraag. Toch denken wij dat we er maar vast voor moesten gaan.
Fotocredits: protestfles door Philippe Starck voor France Libertés, France Libertés, Fondation Danielle Mitterand
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Kijk die RABO nu toch!
Boeren krijgen geen financiering meer als ze hun land laten fracken. Ook slecht voor de biodiversiteit, zegt de RABO.
Terwijl het opperhoofd van Cuadrilla nota bene gezegd heeft dat fracking veilig is: het gas zit bij ons namelijk dieper, en met die nieuwe technieken hoeven we écht niet bang te zijn voor methaan uit de kraan. In GB was Cuadrilla ook al geen enkele verontreiniging van drinkwater bekend, en wie zeurt er nu over een paar bevinkjes...
En wat weten Vitens, Heineken, en die 55 schaliegasprofessors nu helemaal van fracking?
Dick, dat zal een strikvraag zijn... Kweetniet. En dus bij onszelf te raden moeten gaan want in feite zijn we zelf die criminelen want we laten het allemaal maar gebeuren en laten ons door onze zogenaamde persoonlijke drijfveren en intenties wat nette woorden zijn voor opgelegde ambitie, leiden. Ik begin steeds meer voor Krishnamurti te voelen omdat hij het probleem fundamenteel en messcherp op tafel legt zoals ik het althans een beetje kan volgen. Wij allemaal zijn opgegroeid in een cultuur van afgescheidenheid en conflict. Dat is van jou en dat is van mij. Beeldvorming, willen hebben, grijpen, niet kunnen krijgen, ellende, jaloezie, afgunst, naijver, agressie, rechtvaardiging, oorlog en vernietiging. Dat werkt in alles door. En er is ook zo weer van af te komen. Nu ja zo?... Door te onderkennen, waardenloos te ondergaan, te beseffen dat er iets niet helemaal lekker zit in onze hoofden, wordt de angel al weggenomen en ontstaat er ruimte, een vrije open hypergevoelige houding die zindert van energie en waar een verlangen naar zal ontstaan. En dan zien we - en dat heeft iedereen wel eens aan den lijve ondervonden, gevoeld, tijdens een vakantie of verliefdheid - dat we allemaal onderdeel zijn van een , noem het maar een niet onder woorden te brengen ongedeeld wonder waar geen ambtenaar bij aan te pas komt (beetje plagen), dat vanzelf, vanuit zichzelf doet wat gebeurd in een doorlopend nu. Dat maak je niet kapot. Als er al een kans is het tij te keren dan gebeurd dat nu, te oordelen naar de gigantische bewustzijnssprong, discussie, dialoog, de kwetsbare opstelling, afstemming, het letterlijk ont-moeten van de ander, iets van elkaar kunnen hebben, een voorbode van het vertrouwen dat zich wellicht zal manifesteren, een voorwaarde om met elkaar in alle diversiteit samen te leven, te werken. Gelukkig is er tegen die tijd in ieder geval genoeg te doen mochten sommigen zich gaan vervelen. Taal.
Tom, zou je het met me eens kunnen zijn dat we ons vergissen als we in onze poging om de wereld leefbaar te houden alles wat menselijk is - economie, greed, belangen, status, macht, hang naar houden wat we hebben - buiten beschouwing laten als niet ter zake doend?
Ik denk dat die zeer ter zake doen. Ik denk zelfs dat de antwoorden beginnen door vanuit de drijfveren van wie jij 'criminelen' noemt het denken over oplossingen te starten.
#116 Dick, dank je wel en dan liefst een korte toelichting natuurlijk van niemand. De crisis waarin wij ons momenteel bevinden en waarvan het moordend fracken slechts een van de vele symptomen is, heeft alles te maken met de besluitvormingsstructuur die we met zijn allen de laatste paar duizend jaar hebben opgetuigd. Zeg sedert de uitvinding van de landbouw toen bepaalde lieden het handiger vonden anderen voor zich te laten werken onder het mom van bescherming. Zie hier al de overeenkomst met de mafia die ik overigens hoger inschat dan de gemiddelde politicus. Feitelijk mogen we deze "erfzonde" zelfs veel verder terugplaatsen naar het moment dat een slimme eencellige besloot zijn buurman op te eten ipv allerlei ingewikkelde fratsen uit te moeten halen door zelf energie te produceren. Maar dit even terzijde. Het principe is duidelijk. Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan door anderen het vuile werk op te laten knappen. De mens heeft dit tot ware kunst verheven met als voorlopig hoogtepunt het minst slechte besluitvormingssysteem dat we zouden hebben, de democratische besluitvorming wat niet meer of minder is dan oude wijn in de spreekwoordelijke nieuwe zak. Allemaal prima want we staan er met zijn allen bij en kijken er naar. Brood en spelen, verdeel en heers. En het mooiste is dat de steile lieden aan de top er zeker en wel van overtuigd zijn goed werk te verrichten laat staan dat het ooit in hun hersens op zou komen om zichzelf overbodig te maken, m.i. het hoogste wat een mens vermag te bereiken.
Een Amerikaanse antropologe - ben haar naam vergeten - vertelde tijdens de Conferentie van Tilburg in 2008 tijdens een debat over economische groei, een veelzeggend verhaal over de plotselinge ondergang van Angkor Wat: "Terwijl het volk dagelijks de desastreuze gevolgen van het overschrijden van de natuurlijke grenzen van deze tot dan toe rijke cultuur aan den lijve ondervond, wentelde de leidende elite zich in rijkdom, ongevoelig en onwillig om tijdig in te grijpen" (red). Deze gang van zaken is volgens deze wetenschapster vaker de reden geweest dat beschavingen ophielden te bestaan. Onze gevangenschap in ziekmakende besluitvormingsstructuren gekoppeld aan - in de woorden van Wijffels - de ramkoers waarop we ons bevinden als het om onze natuurlijke grenzen gaat, is ditmaal echter van een planetaire orde. Hoewel er wereld wijd tienduizenden "duurzame" bottom-up initiatieven bestaan en vele dagelijks het daglicht zien, blijft de bestuurlijke elite zich - uitzonderingen daargelaten - moedwillig blindstaren op de korte termijn en de groei van het BBP. Dat mag men crimineel noemen. Punt.
Tom, zeker als je dat zegt ná de analyses die je hieronder hebt kunnen lezen, kan ik mij voorstellen dat mensen denken 'waarom zo'n reactie in deze conversatie'? Zou je dat willen toelichten?