Groen is goed voor je, dat is inmiddels wel bekend. Maar kun je je gezondheid ook verbeteren door het groen actief op te zoeken of door zelf in het groen bezig te zijn? Dat onderzoekt de Wageningen Universiteit samen met praktijkpartners in het PARTIGAN-project. In PARTIGAN staat het vergroenen van de leefomgeving en het contact en gebruik van groen in de stad - Nijmegen en Arnhem - centraal. Specifiek kijken we naar groene burgerinitiatieven: voedselbossen en moestuinen die bewoners zelf in hun eigen buurt opstarten en onderhouden samen met andere bewoners. Want wat doet het met bewoners als ze hier aan de slag gaan? Wat betekenen deze groene plekken voor ze, en heeft dat effect op hun gezondheid?

Groen en gezondheid
Mensen uit de stad hebben gemiddeld een slechtere gezondheid dan mensen van het platteland en dit verschil is het grootst voor de mentale gezondheid. De beschikbaarheid van groen kan een van de verklaringen voor dit verschil zijn.

Een groene leefomgeving is geassocieerd met een betere mentale gezondheid en een lagere sterfte. Het vergroenen van de leefomgeving lijkt een veelbelovend instrument om de volksgezondheid te verbeteren. Hierbinnen kunnen groene initiatieven een belangrijke rol spelen: plekken waar bewoners zelf aan de slag gaan met zaaien en oogsten en zelf ervaren hoe het is om voedsel te verbouwen (wat vaak naar een goed doel gaat).

Een foto experiment
Maar hoe kom je erachter wat deze plekken nu echt betekenen voor de vrijwillige tuinders? Tijdens haar bachelorthesis voor de opleiding Gezondheid en Maatschappij aan de WUR is Berber Bergstra dit gaan onderzoeken aan de hand van de participatieve fotografie-methode Photovoice.

Bergstra gaf deelnemers op verschillende moestuinen in Arnhem en Nijmegen vier foto-opdrachten, namelijk:
  1. maak een foto van uw favoriete plek op de tuin,
  2. maak een foto van uw minst favoriete plek/iets wat u lastig vindt,
  3. maak een foto van iets dat u op de tuin geleerd heeft,
  4. maak een foto van iets dat u met anderen zou willen delen (de buurt, gemeente, vrienden, familie), iets waar u trots op bent.
Hier kwamen mooie, gevarieerde foto’s en verhalen uit die we hier graag delen.

Favoriet: de natuur
Een plek in de natuur is voor velen toch meest favoriet, waarbij de rust en oneindigheid maar ook de functie voor insecten van belang zijn. Eén deelnemer gaf een ontmoetingsplek als favoriete plek aan. Ze vertelt dat het de plek is waar ze andere mensen ontmoet en dat het haar energie geeft om samen te zijn.

favoriet "Het geeft energie om samen te zijn,
ieder mens heeft andere mensen om zich heen nodig."

favoriet Waalgaard"De weidsheid van de boomgaard, het prachtige groen, de grassen die er mogen zijn.
Dit alles geeft me rust, een gevoel van oneindigheid. De Waalgaard is voor mij met je voeten in de klei staan
en met je handen aan de slag maar tegelijkertijd pure poëzie."

Minst favoriet: onkruid
Dingen die als lastig worden ervaren door de deelnemers zijn ook aan de natuur gerelateerd. Het onkruid dat maar blijft groeien, maar ook de taak om het onkruid te wieden wordt als minst favoriete taak gezien. Ook weersinvloeden blijken lastig te zijn, maar dit dient geaccepteerd te worden omdat hier niks aan kan worden gedaan. Daarnaast zijn invloeden van de mens, namelijk de rommel die hij kan maken, lastig. Er wordt aangegeven dat een opgeruimde plek rust en zorg uitstraalt.

minst favoriet 1"Als ik ergens een hekel aan heb,
is het aan rommel in de tuin. Ik houd ervan om
de tuin er netjes en verzorgd uit te laten zien.”

minst favoriet 2"Je zult moeten accepteren dat weersinvloeden een grote rol spelen
en dus moet je altijd afwachten wat dit met de oogst doet.”


Leren op de tuin
Alle deelnemers hebben natuurgerelateerde dingen geleerd van andere mensen op de tuin. Hierbij gaat het om nieuwe technieken met betrekking tot tuinieren zoals permacultuur. Een deelnemer koppelt dit aan het leven en zegt op de tuin te hebben geleerd dat je dromen moet uitwerken. Ook noemen deelnemers dat zij het belangrijk vinden om andere mensen te helpen. Stadslandbouw Mooieweg in Arnhem levert gewassen aan de Voedselbank, daarbij is het zorgvuldig selecteren van de gewassen een belangrijk aspect.

geleerd 1"De Permacultuur-methode wil de natuur zo dicht
mogelijk benaderen, zodat het systeem uiteindelijk
zichzelf in evenwicht houdt.
Ik zou heel veel hierover en hiervan kunnen leren.”

geleerd 2"Ik heb hier geleerd hoe je gewassen verzorgt
en oogst. Omdat we leveren aan de voedselbank is het belangrijk
om de gewassen zorgvuldig te selecteren voordat je ze oogst.”

Trots op de tuin
Uit Bergstra's onderzoek blijkt dat de vrijwillige tuinders trots zijn op ‘hun’ groene initiatieven. Het bundelen van verschillende mensen wordt gezien als belangrijk, niet alleen voor de mensen binnen het initiatief, ook voor de gehele maatschappij. De sfeer op de initiatieven, het gezonde eten, het werk als vrijwilliger, de favoriete plekken, de diversiteit aan mensen, en de initiatieven als geheel leiden tot grote trots.

trots 1"Dit project, gedragen door veel mensen die toe willen
naar diversiteit, gezonde natuur, gezond eten én lokaal afzetten
van voedsel is zo mooi en boeiend!”

trots 2"Ik wil mijn familie laten zien waar ik werk als vrijwilliger.
Hier zit ik op mijn favoriete plek te mediteren over
verschillende soorten insecten die eten
van verschillende soorten bloemen.
Wat een prachtig plaatje.”

Groen en gezond
Photovoice heeft goed geholpen om een beeld te krijgen van de betekenis van groene initiatieven voor de mensen die er komen, en wat dit kan betekenen voor hun gezondheid.

De groene initiatieven worden gezien als leerzame plekken waar veel verschillende mensen samenkomen en iedereen kan doen wat hij of zij wil. Het zijn plekken waar rust kan worden gevonden maar waar je ook iets voor een ander kan betekenen. De deelnemers zijn trots op de initiatieven en willen het graag delen met mensen om zich heen.

Groene initiatieven zijn een voorbeeld van plekken in de stad die de lichamelijke, mentale en ook de sociale gezondheid van bewoners kunnen promoten.
Fotocredits: Foto's aangeleverd door de onderzoekers
Dit artikel afdrukken