Lees ook
Van 8 tot 11 mei bracht Joel Salatin, de Amerikaanse boer die door Time Magazine in 2011 de "meest innovatieve boer ter wereld" werd genoemd, een bezoekje aan Nederland. Inmiddels is op Foodlog al uitgebreid nagepraat over Salatin. Misschien is het meest interessante aan zijn verhaal niet zozeer zijn nutriëntenkringloop, die allerminst gesloten blijkt, maar zijn succesvolle verdienmodel: op circa 360 hectare grasland (bezit en gehuurd) draait hij een winstgevende omzet van 2,5 miljoen dollar, met een stuk of tien werknemers, zonder subsidie, dierenartsrekening en antibiotica, en bij een stijgend gehalte bodemorganische stof.

Retorisch spektakel
Op vrijdag 9 mei sprak Salatin in Wageningen voor 500 man overwegend universitair en agrarisch publiek, in het kader van de debatreeks It's the Food, My Friend. Imke de Boer, hoogleraar Dierlijke Productiesystemen had de opdracht een kritisch weerwoord te bieden op het retorisch spektakel van Salatin. In de zaal bevond zich ook Hans Huijbers, voorzitter van ZLTO, die persoonlijk geraakt leekt door het verhaal van de Amerikaanse boer. "Het is angstaanjagend om te zien hoe we in twee, drie generaties de levende bodem uit het oog zijn verloren", zei Huijbers, die zichzelf nadrukkelijk als boer presenteerde.

Ambivalent
Salatin bleek een ambivalente houding tegenover de wetenschap te hebben en gaf Imke de Boer weinig ruimte om haar visie toe te lichten. In het "hol van de leeuw" viel hij de verzamelde wetenschap enkele malen aan met het verwijt dat zij niet objectief is in de selectie van haar parameters; maar tegelijk vermeldde Salatin ook dat zijn eieren 1025 microgram foliumzuur bevatten, tegenover 48 microgram in industrie-eieren - volgens wetenschappelijk onderzoek uiteraard.

Poep regeert
Imke de Boer kwam hem op veel punten tegemoet. Ja, dieren spelen een onmisbare rol en ja, de waarde van begrazing is groot en ja, poep regeert de wereld. De hoogleraar wees er echter ook op dat Salatin externe inputs gebruikt in zijn bedrijfsproces, zoals graan voor de varkens - een voedselbron die ook voor mensen gebruikt kan worden. "Kringloop" was immers het thema van de avond. De Boer legde hiermee de vinger op een zere plek, maar in de dynamiek van het debat viel het bijna niet op. De verdere details over de kringloop op Salatin's bedrijf bleven buiten beeld.

'Nogal afwijzend'
Online is te vinden dat Polyface Farm op 364 hectare grasland (eigendom en gehuurd) jaarlijks 1000 stuks vleesrunderen, 6500 leghennen, 24.000 vleeskippen, 200 varkens, 500 kalkoenen en 250 konijnen houdt. Alle dieren behalve de koeien eten naast gras ook voer van buitenaf, vooral graan en maïs van lokale leveranciers, maar ook soja. De vleeskippen eten relatief het minste gras, en het is duidelijk dat via hun voer flink wat nutriënten worden aangevoerd.

Imke de Boer, anderhalve week nadien: "Salatin reageerde nogal afwijzend op mijn aanbod om eens samen naar zijn kringlopen en landgebruik te kijken, en een student langs te sturen. Ik ben echter graag bereid om met hem in gesprek te gaan over de wetenschappelijke parameters die we zouden moeten onderzoeken. Ik pleit voor diversiteit in landbouwsystemen en ik ben me ervan bewust dat boeren vaak andere dingen weten dan wetenschappers." Ze gaat het alsnog proberen te regelen, meldde de Wageningse hoogleraar.

De boer & de bestuurder
Interessant was de reactie van Hans Huijbers, de voorzitter van ZLTO, die als toehoorder in de zaal zat. Het verhaal van Salatin leek een gevoelige snaar te raken bij de Brabantse melkveehouder. "Het is op een bepaalde manier angstaanjagend. Wij hebben vergeten om de bodem te voeden, om een levende bodem te creëren", zei Huijbers. "De vraag is niet of dit systeem zal werken. Als boer kan ik inzien dat dit zal werken. Geen discussie mogelijk."

"Als boer." En als landbouwbestuurder? Die vraag lag bij bepaalde toehoorders op de lippen. ZLTO wordt door veel boeren gezien als pleitbezorger van grootschaligheid en intensivering en lijkt zichzelf geroepen te voelen om de wereld te voeden. Erg succesvol is dat tot nu toe niet. De landbouwkoepel verkeert in zwaar weer door het debacle met Vion en een dalend ledenbestand. Kon Hans Huijbers een verbinding leggen tussen het model van Salatin en zijn eigen visie op de toekomst van de veehouderij in Nederland?

De ZLTO-voorzitter en bestuurder van varkensslachter Vion greep terug op het stokpaardje: "De vraag is: kan deze aanpak ook 9 miljard mensen voeden, als hij wereldwijd wordt toegepast?" Even later beëindigde hij zijn verhaal met de constatering dat we van de overheid niks kunnen verwachten en dat er daarom nieuwe verbindingen nodig zijn tussen verschillende soorten boeren en de consument die op zoek is naar "echt eten".

Geen verantwoordelijkheid voor het voeden van de wereld
Salatin zuchtte hoorbaar bij de vraag naar het voeden van de wereld. Hij antwoordde met een verwijzing naar het distributievraagstuk en legde een verbinding met de vergrijzing van het boerenbestand. "Je maakt jonge mensen niet enthousiast voor landbouw als je ze vertelt dat ze de wereld moeten voeden, inclusief China" zei hij. Een dag lager, tijdens een Masterclass in Zeewolde, toen de vraag opnieuw ter tafel kwam, was Salatin nog stelliger: "Ik heb nul komma nul verantwoordelijkheid om 9 miljard mensen te voeden. Mijn taak is om de grond te helen en winst te maken."

Dat laatste is niet onbelangrijk in de wereld van Salatin. In de omschrijving die de Amerikaanse boer vaak van zichzelf geeft, Christian-libertarian-environmentalist-capitalist-lunatic-farmer, vallen de woorden libertarian en capitalist op. Tijdens de Masterclass in Zeewolde op 10 en 11 mei sprak Salatin vaak over de hoeveelheid dollars die was te verdienen met zo- en zoveel acres grond. Als er iets is wat ZLTO en Vion van Salatin zouden kunnen leren, is het misschien niet om de wereld te voeden of de kringloop te sluiten... maar wel om geld te verdienen en vlees te verkopen.

noot: ik heb ZLTO achteraf om een nadere reactie gevraagd, maar meermaals aandringen leverde niets op

Fotcredits: Joel Salatin, 2e van links, Estella Franssen
Dit artikel afdrukken