Wat is dierenwelzijn? Respect voor de vrijheid van ieder levend wezen

Als ik aan dierenwelzijn denk, denk ik aan alle dieren: wilde dieren, huisdieren, plaagdieren en dieren in de veehouderij. Dierenwelzijn hangt samen met hoe wij dieren zien en hoe we als mensen met ze omgaan. Bij dierenwelzijn gaat het vrijwel altijd over het welzijn van gehouden dieren.

Blijkbaar speelt het thema niet bij, door mensen vaak aangeduid als, in het wild levende dieren. Gaat dit zo omdat het welzijn van dieren in hun natuurlijke situatie in orde is, of houden we ons er niet voor verantwoordelijk? Ik geloof beide. Doorgaans voel ik me goed bij het wilde leven van dieren, in een gebied waar alleen de regels van de natuur gelden. Dat systeem heb ik als mens niet bedacht en dus hoef ik me er ook niet verantwoordelijk voor te voelen.

De menselijke invloed op het leven en welzijn van dieren, zie ik als overwegend negatief.

Ons taalgebruik onthult hoe we dieren zien
De manier waarop we nu met dieren omgaan, is onhoudbaar. Een grote groep dieren zit gevangen in een systeem, of lijkt ons ‘eigendom’ te zijn geworden. Ons eigen woordgebruik is tekenend voor hoe we dieren zien. Zo gaat het meestal over ‘ons’ vee en ‘onze huisdieren’ als we spreken over dierenwelzijn. Hier klopt voor mij iets niet. Dierenwelzijn gaat voor mij over respect voor de eigenheid van ieder levend wezen. Een dier bezitten, past hier niet bij. De hoeveelheid dieren die mensen zich hebben toegeëigend, is ongekend. Deze dieren, ‘ons vee’ en ‘onze huisdieren’, vormen in massa 60% van alle gewervelde landdieren op aarde, tegen 35 procent mensen en 5 procent oorspronkelijk levende dieren.

‘Ons vee’ en ‘onze huisdieren’, vormen in massa 60% van alle gewervelde landdieren op aarde, tegen 35% mensen en 5% oorspronkelijk levende dieren

Maar net als hoe we toch al die dieren ‘bezitten’, gebruiken we meer veelzeggende bewoordingen bij de ons toe geëigende productiedieren. Zo duiden we ze vaak aan met de negatieve term ‘beesten’. Terwijl het hier toch doorgaans gaat over tot schaapmak doorgefokte varkens en koeien die geen mens kwaad doen. Mogelijk vinden we de term beesten onbewust comfortabel omdat het ons legitimeert deze dieren ook zo te behandelen.

Vergelijking geldt twee kanten op
Over die behandeling: wanneer je artikelen leest over het gewelddadig neerslaan van protesten, genocide of slavernij, vind je zinsnedes als ‘mensen werden als beesten bijeen gedreven’, ‘als beesten behandeld’ of ‘afgeslacht.’ Lezers zullen vooral verontwaardigd zijn over de onmenselijke behandeling van mensen, maar niet over de impliciet gesuggereerde behandeling van dieren of slachtvee.

Blijkbaar vinden we het normaal om dieren op een manier te behandelen die we bij mensen afschuwelijk vinden. En toch ook weer niet. Wanneer we deze vergelijking omdraaien, stuiten we op een taboe. Vergelijk de behandeling van ‘beesten’ in de veehouderij met slavernij en je stuit op weerstand. De behandeling van dieren vergelijken met intermenselijke uitspattingen, is ‘natuurlijk’ not done. Het wringt dat die vergelijking volgens ons mensen maar een kant op gemaakt mag worden. Terwijl een vergelijking toch altijd twee kanten op geldt.

Alles wat wij onze kinderen toewensen, ontnemen wij onze productiedieren: assertiviteit, initiatief, beweging, leefruimte en een zo lang mogelijk leven in goede gezondheid

Net zoals dat wij nu gelukkig goed begrijpen dat je als mens niet een ander mens kan bezitten, geloof ik dat een dier het beste af is als mensen het zoveel mogelijk ruimte laten. Dieren worden geslacht wanneer ze qua ontwikkeling nog in hun kindertijd verkeren. Van een volwaardig leven is geen sprake. Alles wat wij onze kinderen toewensen, ontnemen wij onze productiedieren: assertiviteit, initiatief, beweging, leefruimte en een zo lang mogelijk leven in goede gezondheid.

Respect voor eigenheid
Assertieve dieren die geen genoegen nemen met de beperkingen die zij opgelegd krijgen binnen het houderijsysteem, worden uitgeselecteerd. Initiatiefrijke dieren die staartbijten van verveling, gaan niet door voor fokkerij. Dieren die veel bewegen? Dat kost te veel en kost dus rendement qua groeisnelheid en voederconversie. Leefruimte kost geld en gaat ten koste van het milieu. Het doeldier van de huidige veehouderij heeft zich aangepast aan het systeem. Het is, als ‘ons bezit’, zo gefokt dat het voldoet aan wat wij van het dier willen. Dat het onnatuurlijk snel groeit en/of melk produceert en idealiter nauwelijks ruimte, afleiding en beweging vraagt.
Dierenwelzijn is dan iets meer leefruimte, of wat verrijking in een stal, voor de door ons gehouden dieren.

Voor mij betekent dierenwelzijn iets anders. Het gaat voor mij over respect voor de eigenheid van ieder levend wezen. Een dier, een dier te laten zijn. Vrij, en niet in eigendom van mensen. Ik hoop dat ook anderen die voor deze columnreeks over dierenwelzijn gevraagd zijn, zo redeneren.

Als we het gebruik van dieren volledig uit ons voedselsysteem bannen, geeft dit ruimte voor werkelijk respect voor dieren en dus ook voor onszelf

Laat ze...
Het is een boeiende opdracht om de huidige gigantische menselijke populatie samen te laten gaan met zoveel mogelijk echt dierenwelzijn. Voor ruimte voor dieren in hun natuurlijke omgeving. Als we het gebruik van dieren volledig uit ons voedselsysteem bannen, geeft dit ruimte voor werkelijk respect voor dieren en dus ook voor onszelf. Het bezit en de exploitatie van dieren staat dit nu in de weg. Het helpt wanneer we plantaardig gaan eten. Tachtig procent van het landbouwareaal wordt immers gebruikt voor de veehouderij en het brengt ons slechts 20% van de benodigde voedingswaarde. Wanneer we kiezen voor het nieuwe vlees en zuivel van planten, kunnen we van de landbouwgrond minimaal de helft teruggeven aan de natuur. Geen kwantiteit met duizenden dieren in stallen, maar kwaliteit voor dieren daarbuiten. En voor mensen. Want zelfs met een groeiende wereldbevolking kunnen we op deze wijze op het resterende areaal tien miljard mensen voeden, zonder of met minder gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen.

Ik vind het mooi als mensen relaties aangaan met dieren op basis van respect voor de eigenheid en belangen van het dier. Zoals in het landelijke gebied waar ik woon. Hier wordt niet gejaagd. Dat is direct merkbaar aan het gedrag van de wilde dieren. De hazen en fazanten lopen regelmatig bijna over mijn schoenen en dat is prachtig. Verder laat ik ze. Mijn ideaal is, waar mogelijk, samenleven met dieren die hun eigen autonome natuurlijke leven leiden. Dan ontstaat er ruimte om ons te verwonderen over dat onwaarschijnlijk geraffineerde ecosysteem waarvan we onderdeel zijn. Wanneer wij hier als mensheid in slagen, kunnen we stoppen met ons hoofd te breken over het welzijn van door ons ‘gehouden’ dieren. Houden of laten? Die lijkt me duidelijk. Laat ze…