Schimmelresistentie ernstiger dan antibioticaresistentie
Dat maakt het nieuws niet vrolijker. Integendeel. Hoe zit het met die resistente schimmels? Is het een algemeen Nederlands probleem? Wat is er aan te doen?
We ontdekten dat schimmelresistentie vrijwel zeker een nog groter probleem is dan antibioticaresistentie. Het komt overal in Nederland, maar ook in de rest van de wereld waar veel fungiciden worden gebruikt. En: het bedreigt mensenlevens. Toch is dat allemaal vrijwel onbekend bij het publiek.
Vermoedelijk nu al 1 dode per week door resistente aspergillusOnbehandelbare patiënten
De Nijmeegse hoogleraar microbiologie dr. Paul Verweij kwam de resistente schimmels op het spoor. Hij behandelde in de jaren 2005-2006 een aantal patiënten die geïnfecteerd waren met de schimmel Aspergillus fumigatus. Het is geen standaard pathogeen (ziekmaker) maar kan bij mensen met een verzwakt immuunsysteem aspergillose, infectie van de long, veroorzaken.
Tot verrassing van Verweij bleken zijn patiënten niet te reageren op behandeling met de gebruikelijke middelen, de zogeheten azolen.
De consequentie van die resistentie is fors. Al in 2012 meldden Wouter van der Weijden en Erna van der Wal op Foodlog al dat in Nederland vermoedelijk 1 patiënt per week overlijdt als direct gevolg van resistente Aspergillus fumigatus. Verweij stelde vast dat bij patiënten die wel reageren op de behandeling, de sterfte aan schimmelinfecties (als complicatie bij bijvoorbeeld kanker- en leukemiepatiënten) rond de 30% ligt. Bij resistente infecties loopt het aantal overlijdensgevallen op tot rond de 80%. Uit de inmiddels opgezette screening van kweken in ziekenhuizen blijkt dat 10 tot 20% van de kweken resistentie tegen azolen vertoont. Daarvan is 80% te associëren met omgevingsfactoren en niet met de (behandelingshistorie van) de patiënt zelf.
De resistente schimmelvariant blijkt een wijdverbreid verschijnsel. Iedereen die gaat zoeken, vindt de schimmel wel ergens. Resistente aspergillus wordt ook gevonden in verschillende voedingsmiddelen'Omgevingsroute'
Verweij ging op zoek naar wat hij de 'omgevingsroute' van deze resistente schimmel noemt. Wetenschappers noemen Aspergillus fumigatus een 'opportunist'. De schimmel groeit op plantenafval en natuurlijke materialen, maar maakt planten niet ziek. Hij houdt van hogere temperaturen zoals in composthopen en gedijt daarom uitstekend op 37 graden Celsius (vandaar dat hij zich ook gemakkelijk in bijvoorbeeld de mensenlong vestigt). Hij komt zowel in de bodem als in de lucht voor. Ook de resistente schimmelvariant blijkt een wijdverbreid verschijnsel. "Iedereen die gaat zoeken, vindt de schimmel wel ergens", zegt Verweij. Aspergillus fumigatus is wijdverspreid in onze leefomgeving. Verweij benadrukt dat het Ierse onderzoek geen één-op-éen causaal verband legt tussen bloembollen en resistente ziekte bij patiënten. Er zijn, zegt hij, veel andere potentiële bronnen, "zo wordt resistente aspergillus ook gevonden in verschillende voedingsmiddelen." Daarom moeten we voorzichtig zijn om er zomaar een schuldige als grote zondebok uit te pakken.
Verweijs bevindingen brachten de bal aan het rollen. Wageningen Universiteit en het Radboud UMC sloegen de handen ineen om de evolutionaire mechanismen van het ontstaan, behoud en verspreiding van azolenresistentie te onderzoeken. De onderzoekers richten hun aandacht meteen op het azolengebruik in de landbouw en startten gelijktijdig laboratoriumonderzoek. Ook het private onderzoeksbureau CLM maakte deel uit van deze samenwerking. De drie partners voeren samen met het RIVM een door de ministeries van VWS en EZ gefinancierd onderzoeksprogramma uit dat potentiële 'hotspots' van de schimmel moet opsporen.
Waarom zijn schimmelinfecties moeilijker te bestrijden dan bacteriële infecties? Dat komt doordat schimmels, net als planten en dieren, tot de eukaryoten behoren, organismen met een celkern. Bacteriën behoren tot de prokaryoten. Als je in een schimmelcel 'iets' doodmaakt, heb je grote kans dat dat ook in mensencellen op dezelfde manier uitpakt. In een bacterie speelt dat niet.
Hoewel Aspergillus fumigatus planten niet ziek maakt en dus niet bestreden hoeft te worden, krijgt deze algemeen voorkomende schimmel toch te maken met bestrijding. Hij is gewoon aanwezig als wél plantpathogene schimmels worden bestreden met landbouwfungiciden die triazolen als werkzame stof hebben. We noemen deze chemicaliën voor het gemak maar even 'landbouwazolen'. In het laboratorium van Bas Zwaan, hoogleraar Erfelijkheidsleer aan de WUR, is onderzocht of blootstelling van de schimmel aan landbouwazolen voor resistentie zorgt. De uitkomst bleek een ondubbelzinnig ja. Vervolgens bekeek de groep of die in het laboratorium ontstane resistente schimmels ook resistent waren tegen 'medische azolen'. Ook dat bleek het geval te zijn. Er is, zo vertelde Zwaan ons, sprake van zogeheten 'crossresistentie'.
Het resistente schimmelprobleem lijkt zelfs nog vóór te lopen op het dreigende 'einde van het antibioticatijdperk', ook al is het veel minder algemeen bekend. Zwaan verwacht dat daar op korte termijn geen verandering in zal komenOnrust in samenleving
Dat is een zorgwekkende constatering, die voor veel onrust in de maatschappij kan zorgen. Het resistente schimmelprobleem lijkt zelfs nog vóór te lopen op het dreigende 'einde van het antibioticatijdperk', ook al is het veel minder algemeen bekend. Zwaan verwacht dat daar op korte termijn geen verandering in zal komen. De lopende onderzoeken zijn nog niet afgerond of gepubliceerd, maar zullen waarschijnlijk spoedig beschikbaar komen. Hopelijk zal dit op de langere termijn onderzoeksmiddelen vrijmaken om het probleem nog beter te begrijpen en om aanknopingspunten voor oplossingen te vinden.
Zelfs al is de problematiek bekend, is er dan iets tegen de oprukkende schimmelresistentie te doen? De belangen zijn groot, zo blijkt al uit de reactie van de bloembollentelers. Ze moeten iets doen tegen schimmels én zijn bepaald niet de enige praktijk die de resistentie veroorzaken, zeggen ze. Zwaan toont begrip. Hij wijst er op dat een verbod op landbouwazolen op dit moment nog niet realistisch is. De consequenties voor onze voedselproductie door de landbouw en de veiligheid van ons eten zijn te groot. Wel kan verder onderzoek naar het ontstaan van de resistentie mogelijk oplossingen bieden voor een adequate aanpak. Verweij onderstreept het belang daarvan en wil zo snel mogelijk weten wanneer er sprake is van resistentie. In combinatie met nieuwe behandelrichtlijnen kan dat (enig) soelaas bieden.
'Waarom zo defensief?'
Peter Maes en Harald Mikkelsen van Koppert Biological Systems, marktleider in biologische bestrijdingsmiddelen, maken ons duidelijk de ernst van het probleem te zien. Maes reageert heel direct: "ik ben het met de bollenmensen eens dat ze niet de enige oorzaak zijn, maar waarom zo defensief?" Bollen maken een belangrijk deel uit van ons imago in het buitenland. Als we daarmee de resistentie voor Aspergillus fumigatus verder verspreiden met als argument 'wij kunnen er ook niets aan doen', is dat niet bepaald sterk. Mikkelsen ziet een mogelijke oplossing. "We hebben inmiddels goede ervaringen met niet-pathogene schimmels die de kwade kunnen verdringen. Dat moet ook kunnen met Aspergillus fumigatus. Ik zie goede kansen en vind dat daar verder onderzoek op gericht zou moeten worden."
Bollen bepalen het imago van al het levende - en mogelijke mede besmette - uitgangsmateriaal dat Nederland exporteert, van bollen en rozen tot aardappelen. Dan toch maar daar beginnen? Offensief in plaats van defensief, want dit soort schimmels zijn bepaald een probleem voor de volksgezondheid.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ach, alweer zo'n "donderslag bij heldere hemel":
een vitale Hollandse vrouw van 38, die binnen 5 weken overlijdt aan een onbehandelbaar resistente Aspergillus-longschimmelinfectie, plus de aandoenlijke valse vermoorde onschuld van de sector die hierdoor overvallen zou zijn...
(overigens zijn niet alleen grieppatiënten at risk: onder meer ook mensen met asthma, COPD, taaislijmziekte, AIDS, TBC en "immunogecompromitteerden" als mensen die chemotherapie ondergaan, lopen risico).
Deze Aspergillusresistentie-problematiek is al jaren bekend, en wordt angstvallig door de sector en Nefyto (fungiciden vormen de HELFT van ons wereldrecord gifgebruik) onder de pet gehouden.
De fungicidenomzet en onze wereldbefaamde bollen & bloemen(export) zouden eens een optater krijgen! En dat zeker nu de Keukenhof net weer open is.
Ook de Hollandse klant zou eens het advies van Schotse en Britse experts eens gaan volgen, en bijvoorbeeld geen bloemetje meer meenemen naar iemand in het ziekenhuis, of geen bollen planten in de buurt van ziekenhuizen! En wat als deze Aspergillusresistentie viral gaat en toeristen ook de Mokumse bloemenmarkt zouden gaan mijden, zoals Amerikaanse toeristen tijdens de Q-koorts het advies kregen Holland te mijden?
Waarom dan toch zo weinig over de bestrijding van dat schimmelresistentieprobleem bij de bron:
ons record gebruik aan landbouwazolen dat in NL nu al de DERDE vorm van Aspergillusresistentie heeft gefokt? Bij Hillegom, gek he!
Of dacht de sector nog lekker jaren op zijn handen te blijven zitten en onderzoekjes te laten doen tot bijvoorbeeld een simpel spandoekje bij de Keukenhof viral gaat en onze bollen- & bloemenexport instort? Daar helpt dan ook geen lieve "Bedankt voor die bloemen" meer wat aan.
De problematiek van resistentie tegen schimmels kwam in dezelfde periode als die tegen antibiotica groot in het nieuws: rond 2010, met een eveneens niet geringe impact op de volksgezondheid.
NOS: Doden door agressieve infecties met resistente schimmels.
Hoe is dan te verklaren, dat nadien de veehouderij het antibioticagebruik met 64% wist te reduceren, terwijl de fungicidenafzet in de land- en tuinbouw tot op heden ongeveer gelijk is gebleven?
En waarom startte het RIVM pas 5 jaar later onderzoek?
Heb jij daar misschien een verklaring voor, Martinus?
#29 Dick, bedankt voor je reactie. De toon van de discussie is inhoudelijk hiervoor mijn dank.
- De NVWA boetes , helaas werkt de link bij mij niet, jammer had ik graag gelezen.
De statistiek ontbreekt mij ik ken alleen de specifieke gevallen. Deze boetes hebben vaak een stevige impact op de onderneming. Blaadjes geplukt in de rozen waarbij een hogere aannemelijke waarde van een toegestaan middel werdt waargenomen € 7.500,- de onderneming bestaat inmiddels niet meer. Bij mij persoonlijk in buitenchrysanten blaadjes geplukt waarbij middelen werden getraceerd welke mij niet bekend waren, door een fout bij Nvwa is mij een boete bespaard gebleven, welke ik hoogstwaarschijnlijk had verlegen naar mijn stekken leverancier welke het materiaal uit Kenia betrok. Bij collega's in de buurt: Het niet toepassen van een kantdop op de spuitmachine € 3.500,-. Het hebben van oude voorraad met toegestane middelen waarbij het etiket verlopen is € 1.250,- etc etc.
- De schimmels eenmaal resistent geworden tegen azolen en airborne zullen ook bij de collega biologische teler terecht komen. De weerstand van de plant is in de biologische teelt sterker, dit neemt niet weg dat de schimmels niet aanwezig zijn. De schimmels krijgen simpelweg geen grip op de plant. Daarnaast wordt er in de biologische teelt stevig met koper/ zink etc gespoten welke het biologische evenwicht sterker verstoord dan menig fungicide. Schimmel bestrijd je niet, schimmel geef je geen kans door een betere weerstand, net zoals de COPD of Astma patiënt vatbaarder is dan de gezonde man of vrouw.
Wat betreft de resistentie, de schade veroorzaakt door mutatie, door de toepassing van azolen is een schadelijke kwestie. De vinger vind ik snel een richting op gegaan en hoop dat hierin de onderste steen boven wordt gehaald. Er is al vaak een snel oordeel genomen welke later weer ingetrokken moest worden kijk naar het hele EHEC geval. Mocht het zo zijn dat dit dan aan het fungicide gebruik in de bollenteelt heeft gelegen wie is er dan aansprakelijk? de kweker die dit middel aangereikt krijgt of de producent van het middel?
Wanneer één product verkeerd in de markt is gezet, is de rest dan direct ook slecht?
Als blijkt dat dit middel niet veilig (en/of economisch) blijkt toe te passen dan is er alle reden om deze direct te verbieden. Maar wie garandeert mij dat wanneer dit in de EU dit wordt verboden de gemuteerde Aspergillus niet wordt geïmporteerd?? Laten wij dan alle producten verbieden, welke drager kunnen zijn, uit landen waar deze middelen wel toegestaan zijn. Vanwege het risico en stiekem ook vanwege het level playing field.
Zonder chemie is de Nederlandse bollensector ten dode opgeschreven. er is 0 vraag naar biologische bollen, de kwaliteit is minder, de risico's voor de afnemer op een matig eindproduct vele malen groter. Dus Imagoschade ten spijt chemie is onoverkomelijk voor de sector. De sector zelf is bezig met een sterke reductie van middelen en zal hiermee proberen zijn license to produce te behouden. Wanneer de maatschappij dit niet genoeg vind, so be it. een decimering van de sector.
Over de houding van mijn persoon. Ik vind elke beperking vanuit maatschappelijk oogpunt een zegen, echt waar, MITS!!!!! de producten uit landen waar deze beperking niet van toepassing is uit de EU worden geweerd. Want wij zouden de rest van de wereld niet met onze vuiligheid op moeten willen zadelen en wij boeren en tuinders verdienen een level playing field. Eens meneer Belderbos????
Dank voor je reactie, Martinus.
- Je had het eerder over zware straffen bij overtredingen, ter hoogte van 10% van de omzet.
Welke boetes heeft de NVWA opgelegd n.a.v. de in 2014 geconstateerde overtredingen?
-Je meldt #28 ; "Joep, de resistente schimmels zijn airborne, worden in de biologische teelt geheel niet bestreden middels andere fungiciden dan azolen. Dus is het risico van biologische producten met resistente schimmels hoger dan gangbaar."
Waarop baseer je dat? Ontgaat jou dan niet het principe van biologische teelt, namelijk stimuleren van weerstand en natuurlijke bestrijders? Dat nog los van het feit dat schimmels op biologische geteelde bollen geen directe selectiedruk ondergaan doordat ze niet aan azolen worden blootgesteld.
Het lijkt er een beetje op dat azolen voor de land- en tuinbouw zijn, wat colistine is in de veehouderij: voor de humane geneeskunde onmisbare middelen, die dermate breed worden toegepast in de land- en tuinbouw, dat onbehandelbare resistentie ontstaat. Recent zijn in de VS nog 2 kinderen overleden aan onbehandelbaar MCR-1 resistent geworden bacteriën.
Om die reden mag colistine in de veehouderij nog slechts onder zeer strenge voorwaarden toegepast worden, onder regie van een veearts.
En dan verspreiden die resistente veeteeltbacteriën zich niet eens via de lucht, zoals resistente Aspergillus dus wél, en is de populatie at risk groot en groeiend: immunogecompromiteerden, mensen met chronische longziekten als COPD en asthma, vallen er alleen in Nederland al elk jaar tientallen doden door die door gebruik van azolen resistent geworden schimmels, en lopen de kosten van behandeling met de schaarse nog incidenteel tegen resistente Aspergillus werkzame medicijnen in de tonnen per patiënt per jaar.
Over de ellende die de sector door deze werkwijze over zichzelf afroept, en de imagoschade voor de Hollandse land- en tuinbouw als geheel - door aantoonbare export van resistente schimmels met onze bollen - zullen we het dan nog maar even niet hebben.
Gezien de internationale positie van de Hollandse bollenteelt moet het mogelijk zijn om zonder al te veel schade de directe extra kosten/lagere opbrengst van gezondere teelt op te vangen.
Sterker nog: dat is onze trotse bollenteelt aan zichzelf verplicht.
Het lijkt dan ook de hoogste tijd dat een dergelijk regime als voor colistine ook voor azolen wordt toegepast. Het blijkt daarnaast ook mogelijk om o.m. bollen te telen zonder dergelijke voor mens en milieu schadelijke bestrijdingsmiddelen, nu al een groeimarkt.
Een fundamentele koerswijziging lijkt, ook gezien de defensieve reacties als die hier van Martinus, plus het kennelijke gebrek aan verbetering in de navolging, niet iets om nog langer aan de sector over te laten.
Dit probleem speelt al meer dan 10 jaar, en het wordt alleen maar groter:
recent werd in - ja opnieuw in Holland! - alweer een derde resistentie gevonden.
L'histoire se repete: de hele antibioticageschiedenis lijkt zich te herhalen,
vanaf Joep Dohmen's antibioticasyndicaat.
Mogelijk dat een met de SDa vergelijkbaar apparaat in de land- en tuinbouw bewerkstelligen
wat in de veehouderij aantoonbaar gewerkt heeft.
#27 Dick, Zijn wij ook keihard mee bezig en gaan wij redden ook.
#25 Joep, je gegevens kloppen niet, even naar de feiten svp.
#23 Joep, de resistente schimmels zijn airborne, worden in de biologische teelt geheel niet bestreden middels andere fungiciden dan azolen. Dus is het risico van biologische producten met resistente schimmels hoger dan gangbaar.
#21 Dick,
Het NVWA-rapport van 2014 geeft aan dat er tijdens de inspecties zaken worden gevonden.
- gebruik niet-toegelaten middelen is vaak een middel wat vorig jaar wel was toegestaan, een middel wat elders wel mag worden toegepast etc. niet altijd in 1% van de gevallen betreft het illegale of middelen wat al jaren niet meer mag.
- 55 maak afwijkingen van de voorschriften: je mag dit middel bv. 3x met 1ltr per teelt toepassen, echter heeft het een betere werking als ik 6x05,ltr toepas. Milieu technische beter, maar strafbaar.
of je mag bv het maar 3 maal toepassen maar is een 4de keer nodig. helaas strafbaar.
Dick het wordt gecontroleerd, en gerapporteerd door NVWA, en dat gebeurt goed en zuiver. Er is geen sprake van een wild west. Zoals ik zeg bij elke belastingcontrole zoekt men hard en in ruim de helft van de gevallen vinden zij wat.