“Stofje dat ontwikkeld is om alzheimer te bestrijden veelbelovend in het lab.” Dat staat nog te lezen op de website van Novartis, de farmaceutische multinational met 105.000 werknemers wereldwijd.

Het bericht is van 5 februari 2018 en beschrijft de hoopvolle uitkomsten van proeven met een gepatenteerd stofje. Het nieuwe molecuul CNP520 werkt als een BACE-remmer. BACE-remmers (er zijn er meerdere) vertragen (vaak slechts kortstondig) de enzymatische aanmaak van amyloïde-β-eiwitten die zich ophopen in de hersenen en daar alzheimer veroorzaken.

Of die amyloïde-plaque werkelijk de oorzaak van alzheimer is, is onderwerp van een richtingenstrijd in het alzheimeronderzoek. Maar alle grote farmaceuten zetten in op een middel dat de opbouw van amyloïde afremt.

Het kwam erop neer dat het beproefde middel, umibecestat geheten, als kwalijk bijeffect heeft dat sommige geestelijke vermogens, vooral het geheugen, van de proefpersonen juist verslechterden in plaats van verbeterden
Preventieve werking
Het Novartis-onderzoek uit 2018 werd uitgevoerd op muizen. “Deze muizen zijn waarschijnlijk niet lang genoeg blootgesteld aan amyloïde-plaque om het soort schade op te lopen dat leidt tot aanzienlijke cognitieve verslechtering,” zei hoofdonderzoeker Ulf Neumann. “Maar hun neuronen en neurale circuits zijn al aan het verslechteren. En dit stofje lijkt de schade om te keren.” De verwachtingen van CNP520 waren hoog, vooral vanwege de preventieve werking, maar de “bevindingen moeten nog bevestigd worden met mensen,” vermeldde het bericht verder.

Generation
Dat onderzoek, het Generation Program, kwam er snel. Maar werd eerder deze week alweer stopgezet. Het persbericht waarin dat door Novartis werd bekendgemaakt, kreeg veel aandacht in de media. Het kwam erop neer dat het beproefde middel, umibecestat geheten, als kwalijk bijeffect heeft dat sommige geestelijke vermogens, vooral het geheugen, van de proefpersonen juist verslechterden in plaats van verbeterden.

Het Generation Program-onderzoek op mensen werd onder meer uitgevoerd door het Brain Research Centre. Daarin werken Nederlandse onderzoekers van onder meer het UMC, het Alzheimercentrum Amsterdam en het Jeroen Bosch Ziekenhuis te ’s-Hertogenbosch samen. “Ons doel is om in 2025 een substantiële bijdrage te hebben geleverd aan de registratie van een geneesmiddel voor dementie,” schrijft het Brain Research Centre op de website.

Teleurstelling
Het is niet de eerste tegenslag in het alzheimeronderzoek en ook niet het eerste medicijn dat veelbelovend leek, maar uiteindelijk faalde. In 2016 deelde Niels Prins, directeur van het Brain Research Center en het UMC Alzheimercentrum Amsterdam, zijn teleurstelling in de pers over een middel van farmaceut Eli Lilly. “Ook als een experimenteel medicijn mislukt, leren we altijd weer iets bij’, zei hij toen.

Het Algemeen Dagblad sprak Aleyd Dost, medisch directeur van Novartis: “Het blijkt maar weer dat alzheimer een zeer complexe ziekte is, een heel moeilijk gebied om in te opereren. Het laat ook zien dat de behoefte aan een oplossing zeer groot is.”
Dit artikel afdrukken