Dankzij biogerontologische inzichten kunnen we ook de langetermijngevolgen van veel diëten beter inschatten. Zo is één van de oorzaken van veroudering het opstapelen van proteïnen (eiwitten) overal in het lichaam. Gedurende de decennia dat ons leven verstrijkt, klonteren eiwitten in en
rond onze cellen samen, waardoor deze cellen verstopt geraken, minder goed functioneren en zelfs afsterven. Wanneer eiwitten samenklonteren in onze hersenen, neemt ons geheugen af en krijgen we uiteindelijk dementie. Wanneer dit gebeurt in onze oogcellen, gaat ons zicht achteruit.
Hartspiercellen die volgeslibt geraken met proteïnen zorgen ervoor dat ons hart steeds zwakker wordt.
Hoe meer proteïnen je inneemt, hoe meer dit proces versneld wordt. Kortom, door het verouderingsproces te bestuderen, zie je meteen dat de populaire proteïnediëten à la Atkins, Dukan of dr. Frank niet gezond zijn en het verouderingsproces versnellen. En dat is wat onderzoek ook aantoont. Proefdieren die op proteïne-arme diëten worden gezet verouderen minder snel en leven langer. Rapamycine, één van de weinige stoffen die proefdieren echt langer kan doen laten leven, werkt door net de proteïneproductie in de cellen af te remmen. En elke geneeskundestudent leert op de universiteit dat een te hoge proteïne-inname ongezond is voor nieren, lever en andere organen. Natuurlijk val je af van deze eiwitrijke diëten, en dat is voor veel mensen een teken dat het een goed dieet is. Maar het gewichtsverlies gebeurt op een ongezonde manier.
De biogerontologie leert ons dat ook suiker een belangrijke rol speelt in het verouderingsproces. Onderzoekers kunnen wormpjes en muizen verschillende malen langer laten leven door te knoeien met de genen die de suikerhuishouding regelen. Wanneer we teveel suiker eten, gaat het lichaam sneller verouderen. Ondermeer omdat suiker overal in het lichaam gaat kleven, en zo bijvoorbeeld de collageenvezels in onze huid aan elkaar gaat lijmen, waardoor we rimpels krijgen. Maar ook staar, een hoge bloeddruk en andere verouderingsziektes zijn het gevolg van suiker die als een moleculaire plakstift werkt. Vooral producten die snelle suikers bevatten, zoals wit brood, witte rijst of niet-volkorenpasta versnellen het verouderingsproces. Maar ook aardappelen bestaan uit suikers (zetmeel). Vandaar dat de Universiteit van Harvard in zijn nieuwe voedingspiramide aardappelen in de verboden top plaatst, naast snoep en frisdrank. De gezondste diëten zijn diegenen waarin aardappelen, maar ook brood, pasta en rijst drastisch geminderd worden. Cynthia Kenyon, één van ’s wereld meest vooraanstaande onderzoekers naar het verouderingsproces, eet op deze manier, en ‘voelt zich alsof ze terug een tiener is’.
En wat met de goede oude vetarme diëten? Die zouden vooral goed zijn tegen hart-en vaatziektes, nietwaar? Vetten worden al decennia lang als de boosdoeners beschouwd die onze bloedvaten doen dichtslibben en onze cholesterol verhogen. Onderzoek toont echter anders aan. Niet zozeer
vetten, maar vooral suikers veroorzaken hart-en vaatziekten. En dan zeker de snelle suikers, met als koplopers de frisdranken, die eigenlijk vloeibare suikers zijn. Wie één frisdrank per dag drinkt, heeft 43 procent meer kans op een hartaanval en verdubbelt zijn risico op diabetes, een ziekte die zelf de kans op een hartaanval vier keer groter maakt. Veel voedseladviezen houden geen rekening met het feit dat er ook goede vetten bestaan, die zich bijvoorbeeld in vette vis, zwarte chocolade of noten bevinden. Twee keer per week vette vis eten, vermindert de kans op een hartaanval met 40 procent volgens grote onderzoeken. Een onderzoek bij 120 000 vrouwen toonde aan dat een handvol walnoten per dag de kans op een hartaanval met bijna de helft verminderde. En een onderzoek bij 140 000 personen toonde aan dat chocolade de kans op hart-en vaatziektes 37% kleiner maakt.
En zo komen we bij de grote tragedie van populaire diëten. De meeste diëten trekken altijd bepaalde caloriegroepen voor of raden er juist af. Er zijn drie caloriegroepen: suikers (koolhydraten), proteïnen (eiwitten) en vetten. Volgens het Atkinsdieet moet je vooral veel eiwitten eten en moet je de suikers minderen, terwijl de ‘hartvriendelijke’ vetarme diëten de vetten terugschroeven. Maar niet zozeer de caloriegroepen zijn van belang; wel de vorm waaronder die caloriegroepen worden aangeleverd. Suikers zijn zowel gezond als ongezond. Ze zijn gezond onder de vorm van fruit of zetmeelrijke groenten, maar ongezond onder de vorm van aardappelen of frisdrank. Vetten zijn zowel gezond als ongezond. Ze zijn gezond onder de vorm van omega-3 rijke vette vis en noten, maar ongezond onder de vorm van cakes en koekjes. Idem voor de eiwitten.
Met de hedendaagse overvloed aan diëten en voedingsadvies is het moeilijk te weten wat nu nog gezond is, vooral wat de lange termijn betreft. Dankzij inzichten in het verouderingsproces kunnen we beter inschatten hoe gezond of ongezond bepaalde voeding en voedingspatronen zijn. En dan blijken de meeste diëten en voedingsadviezen door de mand te vallen. Van proteïnediëten die het verouderingsproces versnellen, tot de meeste antioxidanten die niet werken: het zijn schijnoplossingen die op lange termijn meestal net het omgekeerde bewerkstelligen. Wie gezond en lang wil leven, doet er goed aan de Cynthia Kenyons van de wereld te volgen, en niet de dieetgoeroes en de proteïneshakeverkopers die enkel gewichtsverlies in het achterhoofd houden.
Kris Verburgh is arts en doet onderzoek naar het verouderingsproces. Hij is auteur van de bestseller ‘De voedselzandloper’ (www.voedselzandloper.com), ook op foodlog besproken. Dit artikel verscheen tevens in Ode.
Fotocredits: imelda
En dan mogen we nu weer bij de feiten blijven: hoe waardevol is het boek, gegeven de vaststellingen die hier gedaan worden?
Het is tenslotte een bestseller die op menig nachtkastje ligt.
NB (en vooruit, dan maar weer die ouwe koe uit de sloot getrokken): velen schijnen te denken dat ik een competitiestrijd met Melchior voer. Ik pieker er niet over. Hij heeft een brede parate kennis over de effecten van voeding op ons metabolisme die ik slechts kan bewonderen. Bovendien leert hij de hele dag bij door alles af te speuren wat hij op dat gebied kan vinden. Ik weet slechts net genoeg van een aantal verschillende velden. Dat geeft een andere rol op het gebied van voedsel, voeding en beleid. Wél sta ik kritisch tegenover Melchiors attitude ten aanzien van de verabsolutering van waarheden en feiten en de manier waarop hij die onder zijn volgers verspreidt. Methodologie - het vak dat je o.m. vertelt met hoeveel korrels zout je onderzoeksresultaten moet nemen - is zo'n gebied waar ik theoretisch nou weer net wel genoeg vanaf weet om te weten wat ik zeg.