Gistermorgen had ik per Google-chat een interview met Sjoerd van der Wouw van Wakker Dier.Aanleiding was het onterechte compliment dat ik hem maakte naar aanleiding van een artikel in het Agrarisch Dagblad. Ik dacht dat WD eindelijk verdoofde castratie opgaf én de discussie met de boeren op zocht. Dat was te vroeg gejuicht. Bij Wakker Dier gingen, naar eigen zeggen, de champagneflessen open toen het CBL besloot in 2009 geen onverdoofd gecastreerd varkensvlees meer in de supermarkten te willen. Geen onverdoofd gecastreerd varkensvlees, is dat verdoofd gecastreerd?
Daarom maar eens een interview met Wakker Dier over (on)verdoofde varkenscastratie.
Waarom is Wakker Dier toch zo trots op het bereikte besluit bij de CBL?
Ik begrijp er nl. niets van. Ik verdedig de stelling dat verdoofde varkenscastratie een aflaat is die het publiek weer rustig laat slapen, maar de werkelijke oplossing van het probleem – niet castreren – verder opschuift dan ooit. Zoals vaker gezegd: de publieke nadruk van WD op verdoving schaadt de belangen van het varken én die van de boer.
Van der Wouw is het daar niet mee eens. Ik zie het verkeerd. WD gaat niet voor verdoofd castreren, maar voor niet castreren. Onverdoofde castratie is slechts gehanteerd als beeld waarbij het publiek zich iets kan voorstellen.
Critici zoals ik kunnen wel 'kloten', maar er moet ergens een begin worden gemaakt. En dat is er volgens hem meer dan alleen maar een klein beetje: het CBL gaat de boeren compenseren voor hogere dierwelzijnskosten, ook van verdergaande dan verdoofde castratie. Ook het CBL gaat dus nadrukkelijk verder. Zelfs in financiële zin.
Mij lijkt dat opmerkelijk nieuws voor de varkenssector. Als het waar is, geef ik me graag gewonnen en krijgt hij een fles champagne van me. Maar ik geloof er niets van. Wat mij betreft zit Wakker Dier met de bewijslast:
- toon maar aan dat het publiek na de verdoofde castratie niet rustig gaat slapen, cq. dat Wakker Dier dan nog een keer terug kan komen met andere maatregelen
- toon maar aan dat de retail zijn medewerking gaat verlenen aan een fundamenteel op dierwelzijn en -gezondheid gebaseerde goede economische basis voor varkenshouderij
Voorafgaand en na de chat spraken we elkaar. Sjoerd van der Wouw gaf duidelijk aan wat hij de rol van Wakker Dier vindt: die van aanjager. De organisatie zet onderwerpen op een voor het grote publiek aansprekende manier op de politieke agenda en oefent zo druk uit. Daarmee wil de organisatie zodanige druk creëren op consumenten en supermarkten dat de boeren daarmee vervolgens economisch ruimte krijgen. De boeren moeten die ruimte vervolgens zelf in klinkende munt weten om te zetten.
Niettemin wantrouwen de boeren WD als de pest. Of het creëren van ruimte echt werkt, is dan ook onderwerp van een volgend gesprek. In augustus. Over kippen en de successen die Wakker Dier daarin ook in economische zin al door en voor de dierhouders zou hebben bereikt. Het begin van die discussie vind je al aan het einde van dit interview.
Hieronder volgt het transcript van onze chat.
DV: Wakker Dier zegt op zijn site:
“Wakker Dier stelt de misstanden in de bio-industrie aan de kaak en voert actie om de dieren écht een beter leven te geven. En met succes:
1. Supermarkten, HEMA en Unox stoppen met de onverdoofde castratie van biggetjes
2. Legbatterijeieren zijn verdwenen uit de winkelschappen”
In het Agrarisch Dagblad (AGD) van 22 juni zeg je zelf:
”Denkt LTO echt dat de varkenssector, die al een slecht imago heeft, erbij is gebaat om tegen de consument te blijven zeggen dat ze niet wil stoppen met de onverdoofde castratie?
Het CBL-besluit had juist moeten leiden, zoals bij Wakker Dier, tot het openen van de champagnefles op het LTO-kantoor.”
Ik begrijp niet dat jullie zo blij zijn met het besluit van het CBL dat de supermarkten voortaan ook verdoofd gecastreerd vlees op het schap leggen.
Kun je uitleggen waarom jullie zo fel hebben ingezet op verdoofde castratie in plaats van op non-castratie
SvdW: Dat is, denk ik, een misverstand want het CBL zet niet in op verdoving maar, evenals Wakker Dier, op een einde aan de onverdoofde castratie. Het zoeken en toepassen van een goed alternatief is aan de sector. Wij hebben duidelijk voorkeur voor een einde aan de castratie. Alles overziend geloof ik ook dat het in het belang van de varkenssector is om te stoppen met castratie, bijvoorbeeld door geurdetectie.
DV: Maar denk je dan dat het publiek het ook zo ziet? Ik heb het een 'aflaat' genoemd. Het publieke geweten is weer gesust. We kunnen weer over tot de orde van de dag en daarmee is het punt van de agenda: varkens blijven gecastreerd worden.
SvdW: Ik denk dat onze campagne tot een veel groter bewustzijn heeft geleid onder consumenten dat in de vleesindustrie massaal dierenleed wordt veroorzaakt, bijvoorbeeld om 1 cent per kilo vlees te besparen. Om dergelijke marges hebben we het en daar is de castratie een 'goed' voorbeeld van. Het is nu vooral van belang dat het CBL duidelijk blijft in haar keus: geen big meer onverdoofd castreren per 1-1-2009. En dat de varkenssector snel een oplossing kiest. Zoals de supermarkten aangaven: onverdoofde castratie is echt niet meer van deze tijd. Zo zien consumenten dat ook en die zullen zeer verontwaardigd zijn als de sector niet snel met een oplossing komt en CBL haar belofte niet zou waarmaken.
DV: Hoe willen jullie straks weer terugkomen bij de consument en de kosten van het vlees gaan verhogen? Immers, andere maatregelen (immunocastratie, jongere slacht, geurdetectie) zullen weer wat duurder zijn dan verdoofde castratie en een investering vragen van de boer (immunocastratie en jongere slacht) of het slachthuis (geurdetectie). De consument zal zeggen: 'met verdoving is het toch al opgelost?' (net als bij de tandarts). Ik vrees dat jullie het slachtoffer worden van jullie eigen 'succes' terwijl de dieren - en de boeren - het nakijken hebben.
SvdW: Ik denk dat we juist er blij moeten zijn dat het CBL dit oppakt voordat de politiek dit doet. Doordat het CBL dit wil, zal de varkenssector de meerkosten kunnen doorberekenen. Dat laatste is nog maar de vraag als de politiek het verbiedt. Winst dus voor dier en boer. Het CBL heeft al aangegeven dat ze bereid zijn de meerprijs te betalen. Zoals zij terecht aangeven, een consument zal die paar eurocent niet eens merken. Wij merken heel vaak dat consumenten wel bereid zijn om meer te betalen voor diervriendelijkere producten maar het wel zo eerlijk vinden als dan iedereen dat doet. In dit geval zal elke consument meedoen want het betreft al het supermarktvlees. Wij zijn er zeker van dat consumenten, uitzonderingen daargelaten, best een paar cent over hebben om de onverdoofde castratie te stoppen.
DV: Misschien vergis ik me, maar volgens mijn informatie wordt de boer niet gecompenseerd voor zijn hogere kosten. Moet ik dus begrijpen dat die informatie onjuist is?
SvdW: Dat is onjuist. Zoals het CBL aangaf in RTL-nieuws, begrijpt zij dat een (zeer klein) prijskaartje hangt aan de extra eis die zij aan haar afnemers gaat stellen: geen onverdoofde castratie meer (niet verwarren met eis tot verdoven). Daarom juist is Wakker Dier enthousiast over Company Campaigning: het aanpakken van het bedrijfsleven op dieronvriendelijk inkoopbeleid. Dat resulteert in hogere (diervriendelijkere) inkoopeisen en uiteraard snapt de retail dat aan hogere inkoopeisen een prijskaartje hangt.
DV: Dat lijkt me dan uitstekend nieuws voor de sector! Maar toch even terug naar de kern van de vraag.
Zal het CBL straks ook bereid zijn de extra mile naar werkelijke welzijnsverbetering te zetten en het publiek daarvoor de kosten te laten betalen: non-castratie?
Je kent mijn stelling: jullie hebben je kruit verschoten door zo sterk in te zetten op verdoofde in plaats van non-castratie.
SvdW: Wakker Dier heeft nooit ingezet op verdoving, hoor. We hebben dat steeds genoemd als één van de alternatieven en ook steeds genoemd omdat deze voor iedereen (die naar de tandarts gaat) begrijpelijk is. Nogmaals, wij zijn ervan overtuigd dat nu de sector een alternatief moet gaan toepassen, zal kiezen voor een einde aan de castratie. Overigens hebben de supermarkten ook al laten weten de voorkeur te hebben voor non-castratie dus daar zal (financiële) ruimte liggen.
DV: Nou vooruit, de woorden moeten maar voor zichzelf spreken. Er zit een boel wishful thinking in, maar laten we er het beste van hopen. Dat doet tenslotte leven.
Een volgende punt: heeft WD enig idee van het % infecties waartoe castratie leidt en de consequenties die dat heeft voor een verder antibioticagebruik in de stal?
SvdW: Elke ingreep bij dieren geeft naast pijn en stress ook een extra infectierisico. Reden temeer om die tegen te gaan.
DV: Daar ben ik het mee eens. Zomin mogelijk invasief werken moet de voorkeur hebben. Welke alternatieven zijn er voor non-castratie? En welke zijn wat jullie betreft het meest natuurlijk en vanuit een algeheel gezondheidsperspectief te prefereren?
SvdW: Alternatieven voor de onverdoofde castratie zijn onder meer: geurdetectie (op skatol of androsteron) zoals in Denemarken succesvol wordt toegepast, immunocastratie (een vaccinatie tegen (stoffen die betrokken zijn bij) berengeur; al jaren succesvol toegepast in Australië), slachten op lager slachtgewicht, verwerking berenvlees in minder gevoelige producten, fokkerij (wegfokken berengeur) en (zoals de Engelsen) niet zo hypergevoelig zijn voor berengeur. Allemaal hebben ze voor- en nadelen. Ik denk dat geurdetectie goede kansen geeft.
DV: Skatol is een rottingsstof die m.n. voorkomt bij dieren die te traag groeien, maar toch worden groot gejaagd met eiwitrijke voeding. Anders dan het grote publiek weet, zit ook deze niet-hormonale trigger achter berengeur. Die trage groei is het gevolg van onvoldoende gezondheid in de dierpopulatie. Komt de discussie daarmee niet gevaarlijk dicht in de buurt van het aloude adagium: ga voor een gezonde populatie en de omstandigheden waarin je gezondheid maximaliseert? Daarmee bereik je automatisch meer dierenwelzijn én betere vleeskwaliteit
SvdW: In grote lijn gaan we natuurlijk uiteindelijk voor een gezonde veestapel waarbij de gezondheid niet met lapmiddelen en dierenleed wordt bereikt. Overigens, in lijn met jouw verhaal, komt meer berengeur voor bij varkens die, zoals in de bio-industrie, veelal in hun eigen uitwerpselen moeten liggen (EU-onderzoek).
DV: Met die gegevens ben ik bekend. Je voelt wel aan waar ik naar toe wil: door te focussen op castratie (waarvan verdoving het issue is dat onder het publiek blijft hangen, niet non-castratie) los je de dieperliggende en wezenlijker dierwelzijnsproblemen niet op.
De PvdD heeft onlangs stampij gemaakt over de financiering van LNV van zichtstallen in Limburg die zogenaamd iets te verbergen hadden. Ik sprak later één van de betrokkenen die zeer bedroefd was dat de sector hierdoor nog meer in zijn schulp kruipt en niet aan de werkelijke vraagstukken toekomt.
Mijn vraag: waarom vertel je het publiek niet gewoon dat het gek is als het doorgaat met het eten van dieren die door middel van antibiotica van ziekte af moeten worden gehouden, cq. niet fundamenteel gezond zijn? Dat zal een steun zijn voor de boer omdat die dan eindelijk kan gaan vertellen welke maatregelen nodig zijn om kwaliteit te kunnen leveren. Incl. het bijbehorende kostenplaatjes, dat meer bedraagt dan enkele centen. Zo makkelijk ligt het namelijk niet.
Nu ontkomen de supermarkten – verenigd in het CBL – en zit de boer met het verwijt dat hij voor een paar cent een dierenbeul is. Dat is niet correct: de retailer dicteert, de boer kan alleen nog maar volgen. Ook nu weer.
SvdW: Allereerst: we hebben ervoor gezorgd dat straks alleen al in Nederland miljoenen biggen niet meer onverdoofd worden gecastreerd. Je kunt dat bagateliseren door erop te wijzen dat er verder nog heel veel fout is. Maar Wakker Dier is heel blij met deze concrete stap. Hierna gaan met gezond enthousiasme aan de volgende stap werken.
In het communicatieplan van de vleessector stond dat ze zich wilden concentreren op emotie en minder op feiten. Juist zij, onder andere met zichtstallen, proberen een onjuist beeld te scheppen dat iedereen weer 'kan gaan slapen' en rustig dooreten. Ook wij zijn daarom zeer kritisch over die zichtstallen die ook nog eens deels met overheidsgeld (ieders geld) zijn betaald om de (belasting)betaler daarmee te misleiden. Los hiervan, uiteraard wijzen we in onze algemene communicatie er ook op dat veel ziektes als wegkwijnziekte (varkens), slijtersziekte en klauwontstekingen een directe link hebben met het doorfokken en opfokken (met voer en groeimiddelen) van landbouwdieren op een veel te hoge productie.
DV: OK, helder standpunt. Mao’s Grote Mars moest ook met de eerste stap beginnen. Toch nog even dieper in de materie.
Als ik alles combineer wat ik hoor van varkenshouders (in- en extensieve), dierenartsen en dierethologen, dan zou het ideaal zijn: varkens extensiever houden, binnen (vanwege gezondheidsrisico's buiten), jongere slacht, een dominant dier in de buurt van de jonge beren, aangepaste voeding (waarmee berengeur ook voorkomen kan worden, zowel om de geslachtsrijpheid als de vorming van skatol te voorkomen). Zou het niet geweldig zijn om met zo’n verhaal gemene zaak te maken met én het CBL én de sector? Dan ontstaat de werkelijke economische basis voor dierwelzijn en komt de boer eindelijk eens uit het verdomhoekje.
SvdW: Bij geurdetectie is het in het belang van de sector dat ze zo min mogelijk 'stinkers' ertussen hebben. Als geurdetectie het alternatief wordt dan zal de sector zeker ook gaan zoeken naar manieren, waarvan je er een aantal noemt, om het aantal 'stinkers' te verkleinen. Daar hebben ze zelf belang bij dus zullen ze zelf ook zeker aan gaan werken.
DV: We gaan naar de legkippenacties die jullie in het verleden hebben gevoerd en die ertoe hebben geleid dat de Ndl. consument nu scharreleieren koopt.
In het artikel van 22 juni in het AGD verwijs je naar jullie ‘successen’ bij legkippen om aan te tonen dat dezelfde successen ook zouden kunnen gelden voor de varkenshouderij als de boeren maar eens omgingen en LTO zo knorrig was. Je zegt:
“In Engeland en België verdwijnen de legbatterijeieren uit de winkelschappen van de supermarkten. Omdat de Nederlandse supermarkten al in 2004 tot dit besluit kwamen heeft de Nederlandse kippensector hier op ingespeeld en is haar positie nu extra sterk ten opzichte van de kippenindustrie in het buitenland.”
Nederland produceert echter vooral voor de export. Kun je aangeven welk deel van de Nederlandse eierproductie wordt geëxporteerd en kun je aangeven hoeveel van die export scharrel is?
SvdW: In Nederland zijn door ons succes (alle supermarkten hebben de minimumnorm opgeschroefd van legbatterij naar scharrel) anderhalf miljard legbatterij-eieren vervangen door scharreleieren, of beter, uitloop/biologisch. Scharrel betekent t.o.v. de legbatterij dat wel met alle wezenlijke gedragsbehoeftes van de kip rekening is gehouden, hoewel mimimaal. Er zijn legnesten, zitstokken, stro en (zand)badmogelijkheid). Ook hiervoor geldt weer: anderhalfmiljard eieren zijn vervangen, miljoenen kippen hebben een scharrelleven gekregen. Wij willen uiteindelijk een beter leven voor kippen dan in de scharrelkippenhouderij maar zijn blij met de stap vooruit voor miljoenen kippen. Iets meer dan de helft van de productie in Nederland komt als tafelei in buitenlandse supermarkten. De rest blijft in Nederland voor de winkels of ei-productindustrie (die grotendeels ook weer exporteert).
DV: Is het niet een beetje gechargeerd om te stellen dat dankzij jullie acties de Ndl. legkip het zoveel beter heeft? 1,5 mrd eieren zijn nu scharrel. Maar ons land produceert er een kleine 10 mrd, waarvan het er 75% exporteert. Bepaald niet allemaal scharrel dus, want dat wordt in het buitenland niet betaald.
Ik deel je visie dat het goed is eerste stappen te zetten, maar vind het te ver gaan successen te claimen die economisch geen hout snijden.
SvdW: Voor de (jaarlijks) anderhalf miljard eieren zijn ongeveer 5 miljoen kippen nodig. Het gaat om de verbetering van het leven van die kippen. Ik ben zelf afgestudeerd op het welzijn van legkippen (ethologie) aan de landbouwuniversiteit en ben blij dat onze campagne een concreet resultaat had voor miljoenen kippen. De omslag van de supermarkten volgden op onze acties, gericht ook op de supermarkten. CBL gaf de relatie met onze campagne ook aan. Dat er desondanks nog miljoenen kippen in de legbatterij in Nederland zitten is ons ook een doorn in het oog. Je kunt van ons zeker nog acties verwachten richting verwerkende industrie. Daarnaast stimuleren wij buitenlandse dierenorganisaties om onze legbatterij-campagne ook in het buitenland te voeren. GAIA (België) en CIWF (UK) voeren al een legbatterij-campagne, met succes. Ik ben ervan overtuigd dat de verkoop van legbatterij-eieren in de ons omliggende landen een aflopende zaak is. Het ene land is wat sneller dan het andere maar vooruitgang hou je gelukkig niet tegen.
DV: Daarmee verander je wel je argument: de actie had een goed welzijnseffect, maar is niet het economische succes - en vb voor de varkenshouderij - zoals je dat suggereerde in het AGD.
SvdW: Ook de pluimveesector heeft geprofiteerd van de omschakeling: allereerst geven economen (bv LEI) aan dat de Nederlandse veesector zich meer moet richten op meerwaardeproducten, waaronder producten met een hoger dierenwelzijn. Dit omdat de Nederlandse veesector vanwege hoge arbeidskosten en grondprijs het aflegt op de (wereld) bulkmarkt. Richten op meerwaardeproducten is daarom een economische must. Een hogere vraag naar meerwaardeproducten (bv scharreleieren i.p.v. kooieieren) is dus naast beter voor dieren ook beter voor Nederlandse boeren. Daarnaast heeft een volwaardig scharrelkippenbedrijf ongeveer 20.000 kippen terwijl voor een zelfde economische 'volwaardigheid' 60.000 legbatterij-kippen nodig zijn. Dat betekent dat simpelweg 3x meer boeren nodig zijn voor eenzelfde productie. Daarmee voorkom je een beetje de verdere leegloop van het platteland. Maar, voor alle duidelijkheid, wij zijn een dierenwelzijnsorganisatie die blij is met de welzijnswinst (al moet er nog veel meer verbeteren). We zijn echter niet blind voor de andere effecten. En we zijn er van overtuigd dat de pavlovreactie van de boerenorganisaties, die 'boeh' gaat roepen bij vrijwel alle acties van Wakker Dier, niet in het voordeel van de dieren is maar ook niet van de boeren.
DV: Nu verleid je mij, als marketeer, toch tot deze vraag: waarom maken jullie er dan geen business case van? De sector vertrouwt jullie niet meer en kruipt in zijn schulp. Laat dus zien dat je ze helpt. Dat kan natuurlijk alleen op echt reëel cijfermateriaal.
SvdW: Primair gaan wij voor een beter welzijn voor dieren. Daar ligt onze primaire taak en interesse en steken wij onze energie in. De boerenorganisaties moeten opkomen voor het boerenbelang en kunnen met hun boerenverstand bij wijze van spreken met een telefoontje naar de landbouweconomen van het LEI bovenstaand verhaal geverifieerd krijgen. Dat is aan hen.
De boerenorganisaties willen echter hun achterban niet vervreemden en kiezen er daardoor vaak voor om tegen beter weten in, met de pavlovreactie te komen dat een beter dierwelzijn slecht is voor boeren. Daarmee bevredigen ze de onderbuikgevoelens van boeren (die in het algemeen huiverig zijn voor bemoeienis van buitenaf, hoe reëel vaak ook) in plaats van daadwerkelijke belangenbehartiging.
DV: OK, dat is helder: jullie kiezen voor een rol als aanjager en zetten onderwerpen op de agenda. Niettemin koos je er in het AGD en zojuist voor toch ook economische argumenten aan te halen om de boer over de sloot te laten springen.
In augustus zetten we het gesprek voort over de bijdrage van Wakker Dier aan dierenwelzijn met de kippensector als voorbeeld.