Het fundamentele fosfaatprobleem kwam in het verhaal van beide sprekers kort voorbij. Twee weken geleden, in de vorige debatavond, merkte hoogleraar Lucas Reijnders nog tussen neus en lippen op dat de wereldbevolking op den duur meer dan gehalveerd zal moeten worden om met de huidige fosfaat-voorraden toe te komen. Cardoso wees erop dat de Braziliaanse sojateelt sterk afhankelijk is van fosfaatimport uit Marokko. Tom Saat stelde echter dat de agro-ecologische praktijk het fosforprobleem omzeilt. Op zijn bedrijf krijgt hij elk jaar, na de bodemkundige metingen, het advies om meer fosfor toe te voegen aan de grond, maar hij doet dit nooit: want zijn teeltwijze resulteert elk jaar in een beetje nieuwe bodemvorming van onderaf, en dit levert (samen met de mest van zijn koeien) genoeg fosfor op voor een goede oogst.
Vragen kwamen van studenten uit o.a. de VS, Peru, Vietnam en Afrika, bijvoorbeeld over de rol van Europese subsidies in de voedselproductie. Tom Saat was er duidelijk over: van hem mogen ze afgeschaft worden, liever vandaag dan morgen. Want de subsidies zorgen er vooral voor dat de grondprijzen worden opgeblazen.
Samuel Levie, o.a. oprichter van de Youth Food Movement, meldt dat het debat deze keer veel meer Twitter-reacties opleverde dan de vorig keer, toen de inhoud nogal technisch was. Hij vraagt zich af: wie gaat de harde cijfers boven tafel halen, die de effecten van bodemveranderingen op de lange termijn voor de voedselzekerheid duidelijk maken?
Cardoso: "De langetermijneffecten van bodemverarming en bodemherstel zijn prima te onderzoeken en becijferen, maar er zijn eenvoudigweg te weinig wetenschappers die in de agro-ecologische richting werken. Een gevolg van de huidige machtsverhoudingen."
Suprabha Seshan, specialist in plant conservation bij een Indiase NGO: "Ik vond Irene Cardoso fantastisch. Machtspolitiek speelt nu een enorm grote rol bij de zogenaamde vraag hoe de wereld gevoed moet worden. Men moet de juiste vragen stellen. Ik kom zelf uit een afgelegen, landelijk gebied in India en heb met eigen ogen gezien hoe de onafhankelijkheid en de culturele basis van de mensen daar systematisch is afgebroken met agro-industrieel beleid, in de naam van ontwikkeling."
Myrthe Lanting, studente aan de VU: "De afwezigheid van professoren bij dit debat maakt duidelijk dat er een grote kloof is tussen de wetenschap en de agro-ecologische praktijk. Daar maak ik me een beetje boos om."
Sebastiaan Aalst, adviseur bij Food Cabinet, vond de fundamentele vragen die Cardoso stelde interessant: "In het huidige debat is de aanname altijd dat we moeten gaan verduurzamen vanuit de huidige situatie. Maar Cardoso stelt terecht de vraag of we als Nederland überhaupt wel zoveel moeten willen produceren. Wat zou er gebeuren als je die inspanningen ombuigt in een andere richting? Ik vraag me af of daar wel eens onderzoek naar gedaan is."
Het volgende debat vindt plaats op dinsdag 2 april in de HAS, Onderwijsboulevard 221 in Den Bosch. Thema: "Landbouw en volksgezondheid: risico’s en kansen ."
Hier vindt u een uitgebreider verslag van de avond.
Fotocredits: Alexis de Roode
De documentaire die duidelijk maakt hoe Latijns Amerika in de macht is van Monsanto, en die onthutsende praktijken aan het licht brengt: Arte Thema: Monsanto mit Gift und Genen.
Wie Monsanto en haar producten steunen richten de democratie, de waarden waarvoor zij staat, ten gronde.
Toch sluiten de meeste mensen hier - ook de wetenschappers - hiervoor hun ogen.