Het ligt aan ons hamburgerbrein

James@ en Anja@
"Als we nu eens begonnen met de allerjongsten". Met onderwijs. We zijn het waarschijnlijk wel eens, dat die vonk in de meeste gevallen niet meer thuis zal overspringen. Zoals Anja eerder aangaf, zie je daar (op school) nog 'open mondjes van verbazing'. Verbazing is de eerste aanzet tot nieuwsgierigheid en kennis.

Dick@
Druk, en ik laat me niet verleiden tot een te snelle reactie.
Ik beperk me voorlopig tot een reactie op 'la politique' en 'le politique'....(*)
Het zelfde onderscheid vind je in de Nederlandse en Engelse taal.
Politiek als het bedrijven van machtsspel, en 'policy', dat in het sociaal en economisch taalgebruik vooral ook 'strategie' (proces) aanduidt.

Met 'herijking' doel ik op ook een herwaardering van de 'ratio'. Zuiverder wetenschap gebaseerd op realistische analyse en minder in dienst van mythe en commercie, maar wel in samenspel met mens en natuur. Op welke vakgebied dan ook.
Om in lijn met de 'draad te blijven: wie bepaalt of we ons brein wel of niet mogen inzetten voor nieuwe geavanceerde energiemethoden of exploitatie van de genen, als het doel rationeel in samenhang is met vooruitgang ? Wie bepaalt wat natuurlijk is ? Alles is bio, zelf de atoombom.
Zelfs als je geen atheïst bent, dan kun je je niet ontkennen, dat de Here niet wilt dat je je brein onder een korenschoof verbergt.
Anno 2011 accepteren dat we uit-ge-engineerd zijn, lijkt me het summum van conservatisme.

Ben het met je eens, dat de individuele kracht van de mens die niet betrokken is met de reguliere politiek, groeiend is. Die zorgt zelf voor gist in de maatschappij.
Prof. Roel in ’t Veld ( link )heeft het over ‘kennisdemocratie’. Daar raak je volgens mij een van aspecten van Foodlog. Ik ken de goede man te slecht, maar met wat andere vrienden spelen we nog altijd met de gedachte hem eens uit te nodigen voor ons ZVP (Zeeuws-Vlaams Platform). Zijn ideeën intrigeren ons. Hij raakt een interessant krachtenspel aan.

(*) In Lisieux is er een hotel dat "Le France" heet en niet "La". Daar tegenover een excellent restaurantje. Toen ik de restaurateur opmerkzaam maakte op een domme taalfout, grinnekte hij, en zei. Dat hotel is naar de bekende oceaanstomer genoemd... en.... 'bateau' is mannelijk..!

@Dick. En als dat nou eens begonnen is onder de jongsten onder ons?
"......In recent years there has been a drop in the percentage of children and young people who are obese and overweight. At the same time, health of 11 year-old girls is improving. More on this is available in the new issue of the Välfärd magazine being published today. ..." en "...More and more girls and boys eat fruit and vegetables daily while fewer are eating sweets and consuming soft drinks. The article shows how children and young people feel today compared to previously; among other things that 11 year-olds are content with their lives while 15 year-old girls continue to feel worse...." Dit artikel was al van een paar jaar geleden. Neem aan dat Melchior het origineel wel kan vinden want het komt uit Zweden. Een zelfde soort artikel verscheen vorig jaar in de Toronto Star.

Er komt vast wel weer een twitter over de vervoeging van de werkwoordsvormen..

Hans, dat is een betoog waar veel betrokkenheid uit spreekt. Ik ben heel benieuwd wat je verstaat onder 'a-politieke' herijking.

Mijn 'politieke geloof':
alle keuzen die mensen maken zijn 'politiek' in die zin dat ze gericht zijn op iets dat ze willen. Mijn Franstalige leermeester Lyotard maakte in zijn taal een onderscheid tussen 'la politique' en 'le politique'. Het eerste is te vertalen als 'de politiek'. Het tweede heeft een nieuw woord nodig, 'het politieke'. Het verschil tussen die twee is het proces. 'De' is de polariserende mediacratie van versteende grote beelden. Sociologen als Giddens en Castells laten al 2 decennia zien waarom het zgn. 'niet betrokken' publiek zich daarvan afwendt. Niet omdat het niet betrokken is, maar omdat het heel erg betrokken is en voelt dat 'de' niet over hen gaat. 'Het' is een proces van mensen zelf. De waarden zijn vermoedelijk allang herijkt. De nieuwe processen van betekenisvorming zijn er ook al. Ze hebben alleen nog geen maatschappelijke status, niettemin bruisen ze. Dat zou kunnen betekenen dat die andere maatschappij er al is. We zien hem alleen niet omdat we nog kijken naar kranten, officiele media, Prinsjesdag, verkiezingen en peilingen. Die bevestigen een wereld die op zijn minst al een ver en zelfs veel bredere ontwikkelde vorm van democratie naast zich zou moeten weten. Dat alternatief wordt echter ontkend.

'Het politieke' is inofficieel. Als de organisatiekracht er eenmaal van wordt ontdekt zal het informeel blijven maar snel verrijkende gevolgen krijgen. Ik zie het daarom zo: als de overheid volgens neolib rechts dan moet terugtrekken moet links eindelijk maar eens vertrouwen krijgen in wat het volk aan zelforganiserend vermogen heeft. Het rechtse levensgevoel geeft carte blanche aan een elite die voor geld en welvaart zorgt. Op een ethische modulatie na is het linkse levensgevoel niet wezenlijk anders. Het geeft carte blanche aan elite die bepaald wat goed voor ons is. Beide gevoelens passen niet meer bij de 21e eeuw. Die wil zelf doen. 'De politiek' zal moeten leren vertrouwen te hebben en mensen 'zelf te laten doen. Dat is de politiek niet van plan. Dan verliest ze haar werk. Voor politici is het lastig de straat opgaan om te protesteren tegen de volkswil.

Dick@
1. Je mag mijn hoop, gevestigd op de jeugd zien, als een faillietverklaring van het ‘nu’. De vraag is of ze een nieuwe start kunnen creëren. Dat zal alleen mogelijk zijn na een revolte/renaissance van onderwijs. Helaas zit onderwijs in het slop. De marketing/beïnvloeding van jonge potentiele consumenten draait 24 uur op volle toeren. (Ik initieerde een middelbaar-scholenproject dat zijn 4e jaar in gaat over financiële ‘schuld en boete’ voor de hoogste klassen van alle schollengemeenschappen hier. Van VWO tot VMBO. Zolang ik in de klas nog moet uitleggen dat de ‘gratis’ laptop bij een telefoonabonnement van Ritel niet gratis is maar een lening is, verdisconteerd in een maandelijkse, aan BKR gemelde, aflossing, houd ik mijn hart vast. Toch zal echte maatschappelijke verandering niet van de huidige constructeurs komen, die echter wel er de infra voor moeten aanleggen.

2. De overheid als infra-creëerder, wat jij noemt ‘geld vrijmaken’ voor burgers (onderwijs), moet. Maar de politieke spelregels voor controle daarop deugen niet. De parameters zouden a-politiek herijkt moeten worden. Al een halve eeuw drijft de keus voor ‘een betere wereld’ op een conservatieve restauratie-filosofie van links. Schaalverkleining, anti-gentech, aandacht dierenleed en natuurbehoud. De hang naar de ‘locus amoebus’. Er is niets tegen die verlangens buiten één zaak. Een hogere waardering van natuurwaarden kan het gevolg kunnen zijn van een vernieuwde economie, maar geen steriel doel op zich. Paard en kar moeten in de 'trek'-stand staan. De kar vol waarden met het paard als economie op de juiste weg. (Het mag duidelijk zijn, dat evenmin 'rechts' in mijn ogen een zuivere economie-politiek bedrijft... Voordat ik dat verwijt krijg)

3. Ik heb geen contact met Steven, maar daar zie ik een overeenkomt met bovenstaand gedachtengoed. Een integerder en evenwichtiger mondiale economie met faire relaties kan de basis vormen voor betere maatschappelijke en ecologische ontwikkelingen. We leven in de ‘decline’ van de werkelijke Gouden Eeuw (1940-2000). Hoe in enkele decennia een heel continent de beschikking kreeg over douche, tv, auto, vakantie, elektronica, communicatiemiddelen, koelkast, en….. teveel vreten en verspilling .
De achilleshiel blijkt nu een absoluut doorgeschoten marketing te zijn, die als gangmaker voor de economie maar blijft opjutten, tot meer en meer, en nog meer.

4. Foodlog is een noodzakelijk medium. Ook in deze draad deskundigen en/of vermeende deskundigen die precies weten wat je hersenen met een glucose doen. Prima. Maar een relatie leggen met macro-economische causaliteit komt nauwelijks om de hoek kijken. Excessen in de voedingswereld (zoals b.v. onnodig honderdduizenden varkens slachten) zijn een direct gevolg van onze economisch anticiperen op bevolkingsgroei, en niet primair van een moreel verval ten opzichte van het dier.

5. Concreet? Richt op elk ROC, Hogeschool el en UV een leerstoel(tje) Innovatieve Economie op met als doel “Meer met Minder”, los van CO2-hype, dierenliefde, en ‘groen denken’. Want een innovatie op technisch- (waar de Gaia-horde zo voor vreest…) en economisch gebied met als doel effectievere bestrijding van verspilling kan nog ontzettend veel vooruitgang, en zelfs werkgelegenheid gecreërd worden.
Niet door de beheersing van de breinen van de massa. Niet het op wettelijke basis verbieden van tabak, alcohol, vlees en die zaken die, calvinistisch gezien, het volksbrein verduisteren.
Het mag dan ook schokkend genoemd worden dat de hypocrieten als Stapel en Vonk met fraude daar met hun 'studie' beleidsmatig aanzet toe wilden geven

Resumé:
In alle bescheidenheid. Er is geen alternatief, en de wereld zal er over 200 jaar absoluut anders uit zien door techniek en economische hervormingen. Als dat namelijk niet het geval is bevindt ons brein zich echt in een ‘’decline & fall’. De wens naar een destructief ‘meer’ zal omgezet moeten worden naar constructief ‘beter’. Een dringende zaak voor jonge onbedorven integere techneuten en economen (Delft, Erasmus) en wat minder voor subsidie-rapportschrijvers uit Wageningen en fraudogogen à la Stapel en Vonk.
(Die wel tot mijn groot plezier perfect in mijn somber cultuurbeeld pasten…)

Jammer dat de link niet verbindt met het originale paper maar met een oppervlakkig stukje op Gezondheidsnet met tendentieuze titel “Hunkeren naar suiker” .Het is weliswaar correct dat ons brein glucose nodig heeft (maar liefst 100g. per dag wordt uit het bloed gehaald) om de synapsen in beweging te houden, maar het is niet correct om te zeggen dat daar koolhydraten voor nodig zijn. In feite evolutionair gezien heeft ons brein altijd meer glucose uit eiwitten gehaald dan uit koolhydraten.

Dick, Wij onderzoeken samen met Yale dat verslavingsaspect van eetgedrag. Speelt mogelijk wel eens een rol maar onze voorlopige resultaten geven aan dat de omvang daarvan reuze meevalt. Poulain ken ik goed. We organiseerden vorig jaar nog een avond over eten in Maison Descartes aan de Vijzelstraat. De systemsapproach mist inderdaad in de visies van Lampe en Swaab.

Hans, ik richtte me zijdelings tot je, maar zou dat natuurlijk ook direct moeten doen. Je wilt geen diktaat. Maar hoe moet het dan? Afgelopen zomer kwam het ministerie van VWS even bij me langs. Of ik wilde vertellen hoe ik tegen hun beleid aankeek.
Daar kwam dit stukje uit voort. In de oorspronkelijke tekst kwamen de woorden neoliberaal en John Stuart Mill voor (de laatste met dank aan Jaap die me erop weees). Die moesten eruit, maar de essentie van het stuk blijft staan: als de overheid dan toch terugtrekt, maak dan maar geld vrij voor initiatieven van burgers zelf, heel dicht in hun omgeving (stiekum bedoel ik: dan kan het budget beter worden gedecentraliseerd naar mensen die wel betrokken zijn). Is zo'n door burgers zelf vormgegeven herinirichting van hun woonomgeving voor jou wel acceptabel?

Anja (#8), lijkt het op verslavingszorg? Ik denk dat het lijkt op maatschappij-inrichting en hoe je daarover samen beslist. Als je niet nadenkt over het laatste wordt het een dictaat en dat accepteren 21e eeuwers niet. Dat zie je aan Hans Pollemans.

Patric@
Nee, integendeel. Niet bang voor verandering. Wel voor stromingen met uiteindelijk dominante politieke pretentie die uiteindelijk niet relevant blijkt.
(Zoals op een immer zeer, zeer winderig perron in Goes een sigaar bij een schaampaal moeten roken om de medemens van kanker te vrijwaren..)

Als je de maatschappij ten goede wilt veranderen, dan kun je, om bij jouw beeldspraak te blijven, geen nieuwe food-software in oude breinen uploaden.
Om iemands ingebrande reflexen en gewoonten te veranderen, moet je bijna zijn wezensstructuur veranderen.

Het meest zinvol lijkt me om de toekomst te veranderen.
En dat doe je door vorming en educatie van jonge mensen met eerlijke en transparante data.
Zodat die uiteindelijk ZELF een werkbare en op ratio gebaseerde ethiek en moraal rondom ecologie en voedselproblematiek kunnen creeeren.
(In plaats van in de Tweede Kamer over biggeballen en -staarten te jammeren..)

Tsja Hans. De stelling van Pythagoras en de moordenaar van Willem van Oranje kennen we allemaal, maar vorige week had ik nog 16 open-mondjes toen ik zei dat er eieren nodig waren voor het maken van mayonaise (ik geef kookworkshops aan basisschoolleerlingen met wat voedsel- en warenkennis on the side). Ik maakte enkele jaren geleden voor het eerst beschamelsaus en schaamde me omdat ik zo'n belachelijk eenvoudig product tot dan toe gewoon in de supermarkt kocht.

Toen ik het mayonaise-eieren-verhaal aan mijn zus (onderwijzeres) vertelde, haalde zij haar schouders op en zei: "Dat ligt aan de ouders." Het onderwijs vindt voedingseducatie een zaak van de ouders, de ouders doen het kennelijk niet (of nauwelijks of hebben zelf de kennis en dus de mogelijkheid niet).

Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar ik gebruik de stelling van Pythagoras niet dagelijks. Eten daarentegen, sla ik liever niet over. Op welke manier moet men dan überhaupt een (gezonde) keuze kunnen maken?

Verandering is griezelig.

Ons lichaam is een chemische fabriek.
Alles communiceert op een bepaald niveau met elkaar, het is nog al wat dat naar elke cel een bloed vaatje gaat, en het uitgebreide zenuwstelsel is ook nog al wat.
Dus wat je er in stopt moet verwerkt worden om tot energie te komen om je lichaam te onderhouden, voor meer is voedsel in wezen niet nodig.
Hoe goed je fabriek werkt is in wezen het belangrijkste, want dan kan je er in stoppen wat je wilt. chocolade, taart, ijs etc.
Een goed werkende fabriek is dus het doel, natuurlijk is een lichaam gemaakt voor beweging etc, maar de ademhaling is echt het belangrijkste.
Een goede ademhaling lost alle problemen op.
Een goede ademhaling door alle cellen is ook het moeilijkste want je moet door alle emotionele lagen heen, dus je komt nogal wat tegen.
Maar in wezen is de ademhaling het beste remedie voor alles.
De hersenen zijn natuurlijk ook erg belangrijk.
De zintuigen reageren met de buitenwereld.
Emoties kunnen getriggerd worden in de binnenwereld (hart) of door de buitenwereld. Bewust of onbewust.
Het emotionele lichaam speelt een zeer grote rol, en daarmee de neurotransmitters.
Gedrag kan alleen veranderd worden als er een bewuste keuze gemaakt wordt, immers het neuronet is een hard wired systeem, een database in wezen, maar sommige software is redelijk hardnekkig, maar verstandig is het wel om soms te upgraden.
Ik durf te beweren dat niemand van enige universiteit van naam weet hoe een lichaam werkt, hoe dna werkt en hoe alles samenhangt.

Eetproblemen etc zijn altijd emotioneel terug te leiden, daarom is het handig om gedrag en keuze te stimuleren door vele andere prikkels zoals zeker naar een andere omgeving, andere mensen, en basis informatie waardoor de eigen gedachten vragen gaan stellen en gaat lezen en zoeken etc.
Maar zelf vertrouwen en zelf waarde moeten zeker niet vergeten worden.

In wezen zijn we het brain niet, echter velen zijn het brain wel.
@Hans Pollemans
Het gaat niet om forceren van gedrag, het gaat om observeren van dingen.
Nu observeren we meer vanuit een groter geheel, en de individu observeert een grotere verantwoordelijkheid voor hen zelf, dus andere keuzes worden er gemaakt.
Ik zou dat niet als griezelig ervaren, maar natuurlijk ook prima als je dat griezelig vindt.
Sommige mensen zijn ook bang in het donker of vinden een spin griezelig etc.
Ik denk stiekem dat je onderbewust ook bang bent voor een klein spinnetje?
Natuurlijk ok, geen oordeel op dat, maar dan begrijp ik dat je verandering ook ervaart als griezelig :)

Gedragsverandering forceren ?
De marketing wereld wil zo veel mogelijk verleiding creëren. Daar is alles qua winkelinrichting, hoogte van plaatsing van artikel en media reclame op gericht.
De food ethici willen de verleiding wegnemen ? Te veel, ongezond, niet duurzaam etc.
Beiden claimen het recht de massa’s te mogen betuttelen? Het lijkt er op.
Dat verleiding stimuleert, weet iedereen. Dat de verleiding elimineren uiteindelijk toch weer verlangen, maar ook van een ongezonde soort, oproept, weten we van de huidige Handelingen van R.K.-Apostelen.
Toch vind ik aan beide benaderingen iets griezeligs zitten.
De arrogantie van de maakbare maatschappij en de pretentie massa’s te willen sturen.
Om omzet te forceren is sturing slecht, maar om de massa te ‘begeleiden’ ineens goed. Het doel heiligt de middelen ?
Dat bewijst voor mij maar één zaak:
De beschermers hebben blijkbaar geen vertrouwen meer in opvoeding, onderwijs en het recht op zelfoordeel. Dat kan natuurlijk.
Wer führt das Volk. Dat wordt dan de politieke food-vraag.
Blijft griezelig.

Momenteel lees ik trouwens "Wij zijn ons brein". Zou mijn brein me geprikkeld hebben toen ik het nieuwsbericht las? :)

Ik kan me goed vinden in het betoog van Jaap. Eén van de problemen die blijft bestaan - ook als je over stelsel van normen en waarden praat - is dat je met eten nu eenmaal niet cold turkey kan gaan, zoals met roken en zelfs met seks (al zal Freud dat niet met mij eens zijn ;-) ). Ik dacht bij het lezen van de reacties van zowel Jaap als Dick aan de EPODE-steden in Frankrijk. Minder prikkels, meer aandacht voor "op het pad blijven"... gaat het niet erg richting verslavingszorg? Of is dat juist nodig?

Jaap, ik denk dat onderzoekers als Swaab iets missen omdat ze het niet kunnen meten: de invloed van onze interactie en onze inbedding in sociale systemen. Ze blijven steken bij het individu en zien het sociale systeem niet terwijl het wel degelijk grote invloed heeft. Filosofisch leidt het overigens tot een heel merkwaardige gedachte: we zijn dus inderdaad deels NIET ons brein.

Ik ontdekte en las onlangs de Franse eetsociologen Jean-Pierre Poulain en Jean-Pierre Corbeau. Hun werk pleit precies in de richting die jij ook aangeeft: verander de omgeving. Zij zijn daar zelfs heel concreet in. Waar culturen traditioneel ontstonden kun je ze in onze moderne tijd - waarin mensen van hun punk naar hun gothic fase en weer verder gaan - als het ware samen 'craften'. Ik vind het een uitermate spannende gedachte.

Dick, het is natuurlijk goed als we ons bewust zijn van de biologische drijfveren van ons gedrag. Maar dat is geen excuus voor alle vormen van excessief en impulsief gedrag. De invloed van ons primitieve brein wil niet zeggen dat we gedrag niet kunnen sturen. Klassieke ('Pavlov') en operante (straffen en belonen) conditionering helpen daarbij maar ook sociaal-cognitief aangeleerd gedrag (kijk maar naar sociaal-culturele verschillen in eetgedrag).
Rondom sexueel gedrag hebben we een heel stelsel van normen en waarden opgebouwd waarbij openlijk toegeven aan dit soort impulsen niet wordt getolereerd. Te lakse (homoscene) en té strenge (celibaat) normen helpen daarbij niet. Dat geldt voor eten ook. Overmatig eten wordt echter in onze maatschappij juist ruimschoots aangemoedigd (o.m. middels marketing en beschikbaarheid, verandering van normen zoals eten op straat en in de trein wat een paar decennia geleden nog ondenkbaar was). Inderdaad: je kunt mensen leren om te gaan met verleidingen maar het helpt enorm als de verleidingen minder prominent aanwezig zijn. Onze breinen zijn de afgelopen vijftig jaar niet veranderd maar onze eetcultuur en de omgeving wel.

Jaap, als ik me niet vergis begint dat hoofdstuk met een citaat van Wilde: 'I can resist everything but temptation'. In het hoofdstuk laten Jutka Halberstadt en jij zien dat we de verleidende omgeving moeten veranderen om het makkelijk te verleiden brein te reguleren.
Dat is moeilijk, maar inderdaad het kan. Vanmorgen zag ik kleine koekjes die precies het omgekeerde doen (de verpakking vertelt me dat ze zo makkelijk in de auto en in mijn tas voor onderweg zijn). Met andere woorden: we moeten de omgeving waarin ons brein is ontstaan weer een beetje terughalen. Producten met hoge likings, dat wil zegen veel suiker en vet, voeren de boventoon. Weg met die koekjes dus.

Je opmerking over onze erotische prikkels en de rem op het uitvoeren van gedrag intrigeert me. Hij gaat een andere kant op en plaatst dit onderzoek midden in het debat dat, in Nederland, gevoerd wordt door Dick Swaab en Victor Lamme over de onvrijheid van ons volledig door stimulus-respons bepaalde patronen aangestuurde brein. Zijn we volgens jou toch vrijer dan zij denken?

Beste Anja,

Zodra we een aantrekkelijk iemand zien gaan er ook allerlei plekjes in je brein oplichten zonder dat we (in ieder geval de meesten) zo iemand meteen bespringen. Ik was vorige zomer bij Yale en zag daar de plaatjes maar de onderzoekers zijn het met me eens dat verhoogde activeviteit in het brein iets anders is dan werkelijk gedrag. Zoals we herhaaldelijk in allerlei richtlijnen en dergelijke hebben samengevat zijn er veel (grotendeels beheersbare) factoren die maken of we impulsen ook omzetten in gedrag. Lees het hoofdstuk "de verleiding" in Tegenwicht voor een recent overzicht. Gedragsverandering is moeilijk maar het kán.

Precies het vraagstuk.

Moderne leefstijlverbetering, zoals gezonder eten, is vooral gericht op gedragsverandering. Daar sta ik ook achter - ik denk, maar wellicht ten onrechte, dat we méér zijn dan ingesleten processen in het brein. Dit onderzoek laat zien dat die gedragsverandering maar beperkt mogelijk is en dat het vechten tegen de bierkaai is. En dan is Marcs opmerking inderdaad zeer terecht.

Ben benieuwd naar andere reacties.

Dat is het hele punt: als we nou eens niet ons brein zijn?

Anja, is dat realistisch? Je suggereert dat we onszelf kunnen overwinnen. Klopt dat?

... en dan?