Zowel Turkije als Armenië geven aan Rusland te willen beleveren én daar een krachtige impuls voor hun agri-economieën van te verwachten. Dat rapporteert het Russische persbureau Itar-Tass. Het tweede land is het oude slachtoffer van het eerste. Beide landen hebben een oude haat-liefde verhouding met hun grote noordelijke buur. Turkije weet zich niet welkom in de EU en lijkt zijn kansen te zoeken in een andere oude relatie die meer past bij zijn eigen, autocratische bestuursvorm. Het land zou zich kunnen aansluiten bij de vrijehandelszone die Rusland in Eurazië nastreeft en waar het afgelopen week ook Egypte op bleek te willen aansluiten.
Wie ook maar tien seconden nadenkt, ziet welke krachten zich losmaken. De grote, maar overvolle Europese markt krimpt, is scherp op de prijs en heeft export nodig om te kunnen overleven. Niet voor niets is Unilever kritisch op zijn thuismarkt. De markten in het Oosten - en elders - groeien explosief en bieden dus een meer dan aantrekkelijk perspectief zodra wij op achterstand gezet worden.

Naast Zuid-Amerika, Midden-Oosten en China
Turkije en Armenië scharen zich onder de landen in Zuid-Amerika, het Midden-Oosten (Egypte) en China die zich bereid hebben verklaard exportposities naar Rusland te willen opbouwen. Alleen China toont zich behoedzaam; president Xi Jinping waarschuwde deze week voor escalatie van het thans nog louter met handelssancties uitgevochten conflict tussen Westerse landen en Rusland. Hij benadrukte het belang van een politieke oplossing voor het escalerende conflict over de zeggenschap over Oost-Oekraïne en zei tegen secretaris-generaal Ban-Ki Moon van de VN dat zijn land een oplossing via de Verenigde Naties steunt.

Teloorgang exportpositie Nederland
Net voor en net na de sancties van Rusland in antwoord op onze Westerse sancties, die met name de financiële infrastructuur van Rusland moesten treffen, werden Russische landbouwsancties vanwege hun geringe omzetbelang gebagatelliseerd. Inmiddels komen langzaam andere geluiden uit de Nederlandse landbouw naar voren. Ze vrezen dat de marktuitbreiding én vooraanstaande positie als landbouwnatie teloorgaan als onze opgebouwde exportpositie achteruit kachelt door het verlies van de Russische markt.

Er lijkt een besef te ontstaan dat Europa en ons land de 'Russische' omzet - die slechts procenten uitmaakt van onze totale productie - nodig hebben om competitief te blijven. Tegelijk is die competitiviteit op al decennia op dermate marginale winsten gebaseerd dat gehele sectoren in problemen raken als ze wegvallen. Eveneens wordt duidelijk dat president Vladimir Poetin tapt uit een vat van saamhorigheid onder zijn bevolking, die overwegend bereid blijkt in te schikken waar het op welvaart en geld aankomt om serieuzer te worden genomen als volk en natie.

De landen die Rusland willen beleveren, kijken niet meer op naar het Westen en zien hun kansen schoon. Een mix van nieuwe economische kansen en gevoelens van eigenwaarde zorgen ervoor dat ze de Russen graag van dienst zijn. Er is een wereld ontstaan waarin het Westen wakker wordt nadat het droomde de Koude Oorlog te hebben gewonnen en zijn economische tentakels overal te kunnen uitspreiden. Dat proces gaat nog even duren, maar we zullen ontdekken dat we niet langer de morele en politieagent van de wereld kunnen spelen die we meteen aan die tentakels vastknoopten. We zullen moeten leren luisteren welke gevoelens we daarmee kennelijk al decennia hebben gekwetst. Dat blijkt immers uit het gedrag van Brasilia, Caïro, Moskou, Ankara en zelfs Beijing.

Einde globalisering?
Onder de kop MH 17 bezegelt het lot van de globalisering wees Marcel de Boer in het FD vanmorgen op veranderingen in de wereld. De neergehaalde vlucht MH17 zou weleens het teken kunnen zijn van het einde van de globalisering, het tijdperk waarin handel en Westerse waarden de ontwikkeling van de wereld bepalen. Ook al had hij beter het woord 'mondialisering' - een bewuste vanuit het Pentagon ingezette politiek na WO II - kunnen gebruiken, De Boer raakt wat mij betreft een belangrijke snaar waarvan de klanken nog nauwelijks tot ons doordringen. Hij citeert Mark Leonard van de European Council on Foreign Relations: "zoals in iedere relatie die kapotgaat, wordt veel van datgene wat beide partijen aanvankelijk zo samenbond uiteindelijk gebruikt om ze uiteen te drijven", waaraan De Boer toevoegt "De onstuitbare krachten die de wereld in de afgelopen decennia tot een global village maakten, hebben zich volgens hem gekeerd tegen diezelfde global village."

Van munten naar (eigen)waarden
Of de soep nu meteen al zo heet gegeten wordt, is de vraag. De vervlechting van de economieën van Rusland en China met de Westerse is te groot om zomaar zonder dodelijke verwondingen te kunnen worden opgeblazen. Een rustige ontbinding van de relatie - vermoedelijk wél met emotionele oprispingen en zelfs lokaal gewapend stoom afblazen - lijkt meer voor de hand te liggen, omdat een grootscheeps militair conflict te gevaarlijk is voor alle partijen. Over de verschillende gevoelens en beelden van elkaar heen, bestaat aan alle kanten vermoedelijk - en hopelijk! - voldoende gedeelde rationaliteit.

De trend lijkt echter zichtbaar te worden: de wereld meet niet meer in munten alleen, maar zeker ook in gevoelens van eigenwaarde. We kunnen er maar beter rekening mee houden dat die gevoelens niet noodzakelijk op de onze lijken. De niet-Westerse economieën hebben de wind van de groei in hun rug en kunnen die met een nieuwe orde van waarden ook zonder het Westen vormgeven. Dat toont de zich losmakende Russische beer en de bijval die hij elders in de wereld oogst.
Voedsel als kwetsbare basis van de economie maakt ze los en toont hoe kwetsbaar de 21e eeuw is als 7 miljard mensen even geen wereldgemeenschap met gedeelde waarden blijken.

Fotocredits: "Spiritual Values have no price", uitsnede, Jean Olahus