Vraag 1: mag het in Nederland?
Volgens de wet mag het: In het Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren staat welke ingrepen bij dieren zijn toegestaan. Artikel 40 zegt hierover:
''Het is verboden een of meer lichamelijke ingrepen bij een dier te verrichten, waarbij een deel of delen van het lichaam wordt of worden verwijderd of beschadigd.''
In lid 2a staat dat het bepaalde in het eerste lid niet van toepassing is op: ingrepen betreffende het onvruchtbaar maken van een dier. Daarnaast staat in artikel 36 lid 1 beschreven dat het verboden is om zonder redelijk doel, of met overschrijding van hetgeen ter bereiking van zodanig doel toelaatbaar is, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken dan wel de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen (bron: www.levendehave.nl).
Vroeger werd ook wel chemische castratie toegepast: door een hormonentablet onder de huid aan te brengen. Dat is inmiddels niet meer toegestaan (en gezien de griezelverhalen en -vragen over medische problemen bij mensen die veel hormonenvlees gegeten hebben is dat zeer terecht).
Vraag 2: hoe moet het?
Het bijzondere van hanen en andere vogels is dat de ballen niet ergens aan de buitenkant handig in een 'zakje' zitten. Ze zitten in de buikholte, tegen de ruggengraat aan. Foodloglezer Flipse oriënteerde zich in Frankrijk en stuurde het volgende plaatje:
Dit plaatje is niet zo heel duidelijk. Wel zie je meteen de grote bloedvaten, die als ze per ongeluk geraakt worden er voor zorgen dat de haan heel snel doodbloedt. De meeste anatomische beschrijvingen hebben het erover dat de ballen dicht tegen de ruggengraat, achter de long en bij de nieren liggen. Op deze site vind je het erg duidelijk omschreven. De bijbehorende foto van de buikholte leverde vooral verrassing op: wat zijn die ballen groot!
Vraag 3: met of zonder verdoving?
Het is een feit dat vogels lastig te verdoven zijn. Dierenartsen zijn er huiverig voor, en rekenen behoorlijke bedragen. Lokale verdoving (alleen waar je het sneetje maakt) werkt ook niet echt makkelijk.
Daar staat tegenover dat er filmpjes circuleren waar het kapoeneren werkelijk een secondenwerkje is en de behandelde kuikens gewoon meteen wegrennen of waar hele dorpsgemeenschappen gezellig de haantjes staan dicht te naaien (met dank aan foodloglezer Robin). De hanen lijken er, met de juiste voor- en nazorg, eigenlijk maar heel weinig last van te hebben. Na hun ontmanning hebben ze een vredig en stressvrij leven.
Vraag 4: waarom zou je het eigenlijk doen?
Een gecastreerde haan is een ideale mestvogel. Hij groeit gemakkelijk uit tot een beest van meerdere kilo's, en zijn vet zit niet alleen onder de huid, maar ook in en tussen de spieren. Een kapoen levert dus heel sappig en supersmakelijk vlees. Bovendien raken ze het 'haantjesgedrag' kwijt. Ze zijn niet agressief, kraaien niet, sommige vertonen zelfs broedgedrag. Je kunt ze dus gemakkelijk in groepen houden en rustig laten scharrelen totdat je ze wilt slachten. Desnoods een paar jaar.
De zeer informatieve, Amerikaanse site BackYard Chickens.com heeft een aantal draden over 'capons' en 'caponizing'.
Een onderwerp dat zeer verschillend bekeken wordt en verschillende reacties oproept. Diverse keren blijkt uit de draden dat de administrator moet ingrijpen om de discussie in goede banen (zonder gescheld) te leiden. En dat terwijl er allerlei (maatschappelijke) problemen opgelost worden: het shredden van eendagshaantjes, het ook in stadse omgevingen kunnen en mogen houden van kippen (kapoenen kraaien niet en geven dus geen overlast), goedkope aanlevering van vers kippenvlees dat verantwoord opgegroeid is (evt op stadseten-restanten, al scharrelend en vooral: langzaam), opvoeding van couch-potatoes tot kippenfarmers (ook leerzaam voor al die arme kindertjes die niet eens weten dat kip een vogel is)...
Als je daarnaast op de eetbare kant van hanenballen gaat zoeken, kom je allerlei recepten en nationale gewoonten tegen. Behalve in Azië (waar ze alles eten), blijkt 'kakastöke pörkölt' ("hanenballenhachee") ook een populair gerecht in Hongarije!
Vraag 5: Hoe kun je het leren?
Methode 1: iemand vinden die het je voor kan doen, al dan niet een dierenarts. Goed kijken, en onder begeleiding zelf aan de slag.
Bij gebrek daaraan (en die kans is groot) methode 2: eerst oefenen op vers geslachte haantjes (de Amerikanen noemen dat 'processed', gaan daarna de pan in). Je kunt in ieder geval gewoon op internet de 'kapoeneerkit' bestellen die je ervoor nodig hebt. En bijna-live instructies volgen, er zijn links naar boeken, sites en stap-voor-stap-fotoseries.
En methode 3: gewoon een kant-en-klare kapoen kopen. In België of Frankrijk. Of misschien binnenkort wel bij een van die kleinschalige, nieuwe kapoenenfokkers in Nederland die het avontuur aandurven?
Fotocredits: trippyfood.com, hanenballen
Als dierenarts moet ik toch even slikken bij bovenstaand artikel. Het onvruchtbaar maken van een dier is een diergeneeskundige handeling die uitgevoerd dient te worden door een dierenarts waarbij onnodig leed dient te worden voorkomen (wetten.nl) . Het zelf uitvoeren, ondanks dat de kits dus te koop zijn, valt buiten de wet. Daarnaast is de aanname dat het voor de haan wel meevalt want slechts enkele seconden en daarna wegrennen, dezelfde die gemaakt heeft dat we biggetjes onverdoofd castreren (schreeuwen even, rennen naar de moeder en gaan drinken), snaveltjes afbranden (binnen 2 dgn: alsof het pijnstelsel dan nog niet ontwikkeld is...). En dat klopt niet.
Het levert ons, de mens, voordeel op waardoor het gedaan wordt. De discussie of het daarmee verdedigbaar is, laat ik graag over aan de mensen die zich erin verdiept hebben. Het verdedigen van iets naars (pijn door onverdoofd castreren) door het te vergelijken met iets wat nog naarder is (door de shredder gaan) kan geen excuus zijn om het minste goed te praten.