Of we het nu zeker weten? Nee. Gelooft u dat u onbewust al eens hond hebt gegeten, net zoals u ook heerlijk paard at in uw lasagna?
Fotocredits: StePagna
'We geloven niets meer', schreef onze hoofdredacteur in zijn jongste column voor de Levensmiddelenkrant. Daarom moest de NVWA onderzoeken of er hond in ons gehakt en het voer voor Wodan en Felix zat.
Ik heb het WRR rapport gelezen en zal mijn "PS' opmerking een beetje afzwakken. In het WRR rapport staan geen onwaarheden. Maar zo'n rapport heeft zo'n hoog abstractieniveau dat het geen betekenis heeft. Inhoud mensen. Inhoud van mensen. En vakmensen kosten geld. Zo simpel is het. En de rest is gewoon gelul.
Een uitgebreid monitoringssysteem met testen is NIET de basis van voedselveiligheid**. Dit is nu juist de grote misconceptie. En het hebben van een HACCP-plan is ook GEEN garantie van voedselveilgheid. Hoe goed Lloyds ook is. De vakinhoudelijke kant van je mensen, en de betrouwbaarheid van je toeleveranciers, en de netheid van je productieproces (fabriek, machines, schoonmaakregimes, etc etc) bepalen voedselveiligheid.
**denk bijvoorbeeld aan het geldverslindende MRL-circus.
Voedselveiligheid is mijn ding zo'n beetje. De laatste alinea van Dick #2 geeft goed weer wat ik al jaren beschrijf, ook recent nog. Neen, een #EHEC kan morgen weer uitbreken. En weten jullie waar zaadveredelaars bang voor zijn? Een mondiale uitbraak via besmet zaad. Neen, de tuinbouw heeft (a) EHEC verkeert aangepakt (zowel op inhoud als op issue-management), (b) niets geleerd en niets gedaan na de crisis. De oorzaak? Geen inhoudelijk competentie. En als deze er is, dan van een veel te laag niveau. Wij noemen dat HBO-testjes-mentaliteit-maar-het-dossier-is-op-orde.
McDonalds maar ook de andere A-merken hebben veel te verliezen. Groot en ook nog eens met een merk. Voedselveiligheidssystemeen zijn zeer op orde aldaar. Maar de gemiddelde tuinder met een commoditiy product heeft echt geen goede inhoudelijk risico-analyse gemaakt. En zijn HACCP voldoet, omdat ie HACCP heeft, maar niet vanwege de inhoudelijke correctheid van de inhoud. Wij zijn laatst gevraagd om offerte te maken voor een risico-analyse van een modern glastuinbouw-bedrijf. Wij vroegen 6k, een klein ander bureau 2k. Of ik wou matchen want ze waren toch wel erg onder de indruk van ons kantoor. No way. Een goede risico-analyse kan je net zo min leveren als een iPad voor 75 euro. Maar we leven in een procedure maatschappij met steeds minder vakinhoud. HACCP is papier, maar het draait uiteindelijk om de inhoud.
Donderdag zat ik in Belgie bij een supermarktketen. Die controleert zelf helemaal niets. Behalve dat er BRC, IFS of ISO 22000 is. En ik kan jullie verzekeren dat het hebben van IFS niet gemakkelijk is. Daar komt veel bij kijken. Deze (private) audits zijn beter dan welk overheids-NVWA-controle systeem dat je kan opzetten. Door de paardenvlees affaires wordt IFS/BRC gelijk ge-upgrade. Veel sneller dan welke overheidsinterventie kan doen.
PS Geert, de WRR zwets academische vanaf de zijlijn. NVWA heeft ondertussen te weinig inspecteurs, en TNO heeft zijn expertise ook vreselijk afgebouwd. En bedrijven blijven lekker bezuinigen op hun QA/QC afdeling.
Geert, jij hebt expertise in crisismanagement. Sterker nog, je hebt een belangrijke rol gespeeld in het managen van de EHEC-crisis. Je bent dus ervaren en hebt het zweet in je handen en elders gehad. Vraag aan jou: stel dat bedrijven op een controleerbare manier gaan werken zoals McDonald's. Is dan een bij benadering veilige en schandaalvrije voedselveiligheid te bereiken met de overheid als doelwetgever en handhaver?
Overigens, mijn hypothese: onze overheid bezuinigt, maar klungelt in het overdragen van taken. Als je van een formeel controlesysteem vanuit handhaving overstapt naar een systeem van zelfcontrole gaat er iets wringen en maak je gelegenheidsfraudeurs (de pakkans daalt immers). Je moet dus als overheid naar een controlesysteem streven dat je niet zelf naar je toetrekt maar dat bij niet nakoming wel meedogenloos en sanctioneerbaar is voor degene die het niet nakomt. McDo past wel op voor schandalen en heeft vermoedelijk niet eens wettelijke controle nodig om het goed te doen. Dat is een merkwaardige constatering als we ons realiseren dat de Franse, de Engelse en de Duitse politiek om zware overheidsmaatregelen vragen.
Spijtig, ik kreeg in #3 één alinea uit de conclusie van het WRR-rapport er niet meer in geplakt, die ik de lezers toch niet wil onthouden. De WRR wijst er daarin op dat de voedselproductieketens inmiddels de hele aardbol omspannen:
'Via die ketens kunnen risico’s zich ook snel over de wereld verspreiden. Om die te kunnen beheersen en reguleren volstaat nationale publieke regelgeving niet langer. In die mondiale voedingsmiddelenmarkten lopen natiestaten tegen hun grenzen aan. Hun publiek gezag is immers beperkt tot hun nationale territorium en dat van de EU tot Europa. Veel voedingsmiddelen of grondstoffen daarvan komen echter van ver daarbuiten dan wel gaan daar naar toe. In dergelijke wereldomspannende markten zijn nieuwe vormen van internationale marktregulering nodig.'
Ofwel, een paar extra controleurs bij de NVWA zullen niet volstaan.
Mooie afsluitende alinea Dick, met die opsomming van werkelijke vraagstukken. Die context maakt de vraag - die we eerder stelden - nog interessanter: wat is de inzet van de lobby van de voedingsindustrie?
We mogen aannemen dat het rapport dat de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid onlangs uitbracht wordt benut. Het schetst de belangrijkste ontwikkelingen en uitdagingen met het toezicht op voedsel en de voedselsector. De WRR stelt 'Het is duidelijk dat risico’s nooit geheel zijn uit te sluiten. Toegenomen wetenschappelijke kennis en verfijnde meettechnieken maken meer potentiële risico’s zichtbaar.' En: 'Waarschijnlijk is voedsel nog nooit eerder in de geschiedenis zowel zo divers als veilig geweest.' En dan, bij de conclusie (vanaf pag. 93), deze alinea:
'Zou men het bedrijfsleven het toezicht op de veiligheid en kwaliteit van voedsel kunnen toevertrouwen? Het wordt weer geprobeerd [...] uit heel verschillende motieven: om gebruik te kunnen maken van private kennis en expertise; om doublures te voorkomen en zo de efficiency van het toezicht te verhogen; om de toezichtlast voor bedrijven te verminderen; en ook om uit bezuinigingsoverwegingen van de overheid de kosten op het bedrijfsleven af te wentelen. Partijen vertrouwen op elkaars keuringen en certificaten; sectoren waar een goed privaat controlesysteem bestaat worden minder streng gecontroleerd door publieke toezichthouders; commerciële bedrijven verrichten keuringen die oorspronkelijk door de overheid werden uitgevoerd [...]; hygiënecodes worden in gemeenschappelijk publiek-privaat overleg ontwikkeld; gemeenschappelijke databanken [...] opgericht; en er worden privaatrechtelijke convenanten tussen de NVWA en bedrijven en brancheorganisaties gesloten.'
De WRR besluit zijn conclusie met:
'Een van de belangrijkste uitdagingen waar Nederlandse publieke toezichthouders, zoals de NVWA, nu en in de toekomst voor zullen komen te staan is dan ook om zich een juiste plaats te verwerven in die zich ontwikkelende complexe internationale netwerken van publieke (binnen de EU) maar ook private reguleerders, certificeerders, handhavers, toezichthouders en auditors op het terrein van voedselveiligheid en -kwaliteit.'
Wat mist in het rapport van de WRR en bij de vraagstukken van Dick: hoe moet het bedrijfsleven dit straks (zelf) regelen zonder de financiële en regelgevende mogelijkheden van de productschappen? En hoe verpakt de sector dít in de inzet van de lobby?
De NRC serveert vanavond hond. Het gerucht circuleert al enige weken. De krant schrijft dat in Vigo, in het Noorden van Spanje, 15.000 kilo dode diepgevroren dieren zijn aangetroffen, waaronder naast paarden, schapen, wilde varkens ook wat honden - wellicht zelfs een verdwaalde rat. Vleeswerker Fernanco Corral uit Salamanca heeft in ieder geval de honden, zoals nu is vastgesteld, verwerkt en verkocht als ingredient voor veevoer. De Guardia Civil sluit niet uit dat de honden ook in producten voor menselijke consumptie terecht zijn gekomen.
Een aantal Nederlandse bedrijven uit de Betuwe doet ook zaken met Corral.
Da's één. Nu naar twee. De Telegraaf opende vanochtend met een artikel op de voorpagina waarin ondergetekende wordt geciteerd . Op p. 3 werd ongetekende nogmaals genoemd met een positief commentaar op McDonald's dat zijn betrouwbaarheid goed voor elkaar heeft. Telegraaf-journalist Van de Crommert citeert in een video-opname juist McDonald's als voorbeeld van hoe het wel moet. Het leverde me fanmail op uit de fastfoodsector.
Minder spannend was het item dat BNR van hetzelfde (overgenomen) nieuws maakte: volgens IJsbrand Velzeboer moet de keten er gewoon voor zorgen dat het zijn zaakjes voor elkaar heeft zoals het moet. Dat klopt als drie bussen. Maar mensen vertrouwen het niet meer. Meer controles helpen niet, betoog ik al sinds februari, maar helaas zal de politiek de industrie er vermoedelijk toe dwingen. En het vertrouwen? Dat gaat nog meer naar zijn grootje, want we gaan nog allerlei uitzondering op de regel vinden. En ze zullen breed worden uitgemeten in pers. De FNLI zei vandaag zich zorgen te maken. Communicatief en emotioneel terecht en inhoudelijk tegelijk onterecht.
Vorige week en deze week werd ik vanuit de media een aantal malen benaderd met issues over voedselveiligheid en het feit dat we omringd zouden worden door één grote boevenvende die gestopt moet worden. Lieve mensen, als dat waar zou zijn, zouden de kranten van heel andere berichten vol staan. We zouden nl. echt slachtoffers van voedselrampen kunnen aanwijzen. Nope, dat is niet zo, zelfs niet bij benadering.
Er zijn gevaren. Maar ze zijn van andere heel andere aard, zo besprak ik vanavond met een onderzoeksjournalist. Ik hoop dat hij er een verstandig stuk van maakt. De sensatie van de hond in de pot is leuk, maar leidt af van de werkelijke vraagstukken: de vertrouwenscrisis, de opkomende voedselveiligheidscrisis door opkomende consumptie van vers verwerkt en 'gezinsvervangend' Out-of-Home, de opschaling van productie- en verwerkingsprocessen en de stakende rentabiliteit van de voedselverwerkende sector.
Ik had gisteren een balletje gehakt, maar ik heb geen idee of ik 'de hond in de pot' gevonden heb, het smaakte me prima iig
In deze discussie worden voedselveiligheid en voedselauthenticiteit op één hoop gegooid. Maar die "veilige en schandaalvrije " voedselveiligheid van Dick in #5 dat zijn eigenlijk twee dingen. Er is voedselveiligheid en er is voedselauthenticiteit. Bedrijven hebben er een verschillend belang bij. Voedselveiligheid is ook 100% eigenbelang, maar voedselauthenticiteit, daar hebben ze belang bij fraude. Er wordt toch niemand ziek van fraude in voedselauthenticiteit.
Inderdaad #6, het bedrijfsleven controleert zichzelf prima op voedselveiligheid, dat is in hun eigen belang. Ieder merk hangt aan een goed hygiëneprotocol, als er dingen mis gaan, en consumenten worden ziek, dan is het merk kapot.
Maar fraude in voedselauthenticiteit daar worden mensen niet ziek van. Dus er is een ander belang. Het bedrijfsleven heeft een eigenbelang bij die fraude: een beetje extra geld verdienen, zonder dat er echt zieken en dooien vallen, dat is toch niet zo verkeerd?
Dus daar moet de overheid de controle zelf doen, en ook echt goed gaan doen. Goede controlemethodes ontwikkelen en een goede organisatie, met juridische mogelijkheden, en genoeg deskundig personeel.
Wat dat betreft vind ik dat iedereen die nu nog bij de NVWA werkt een lintje verdient. Dit zijn de dweilers met de kraan open, die tenminste nog blijven dweilen. Zelf zou ik het niet trekken in zo'n organisatie. Chapeau en dank.
Er moet substantieel geld bij de NVWA, om voedselauthenticiteit goed te gaan doen. Je laat de politie in Amsterdam ook niet over aan een kleutersklasje. Die organisatie moet gewoon opgetuigd met meer mensen, die deskundigheid in huis hebben. Je kunt ze halen bij het bedrijfsleven.
En dan voedselauthenticiteit prioriteit geven bij de NVWA, en de voedselveiligheid overlaten aan het bedrijfsleven zelf (ZBO's).
Dus opletten of paardenvlees niet verkocht word als rundvlees, en hondenvlees niet verkocht wordt als paardenvlees...
Ook de Nederlandse BOB wetgeving kan veel beter gecontroleerd. BOB is Beschermde Oorsprongs Benaming, beter bekend als de France voorlopende variant AOC (voor Camembert, Bordeaux). Daar zou een eigenstandige ZBO (Zelfstandige Bedrijfs Organisatie) voor moeten komen, net als de Skal nu voor de wettelijk beschermde term "biologisch". De Skal voert namens de NVWA de controle uit op biologisch, en geloof me zij weten wat ze doen. Deskundig en goed bezet. De Skal is de goede uitzondering van goede controle op voedselauthenticiteit. Daar zouden we van kunnen leren.
Zo is het COKZ is een ZBO voor de zuivelindustrie. Dus de zuivelindustrie wordt niet gecontroleerd door de VWA, maar door het COKZ. Die kan dus prima voedselveiligheid doen, beter dan de NVWA, echt waar, veel deskundiger, sneller en beter, en ook optredender, maar laat ze liever geen voedselauthenticiteit doen. Is die magere kaas wel mager, of zit daar toch een beetje vet in... voor de smaak???? Vraag het aan het COKZ en je weet niet of je het weet. En die boetes, daar gaan ze ook zelf over...
Maar het COKZ valt tenminste nog onder verantwoordelijkheid van de NVWA wat betreft voedselveiligheid. Heel goed, en dat doen ze ook goed. De NVWA leert van hen waar de trucs en gaten zitten, omdat het COKZ daar de orde wil handhaven. Het bedrijfsleven, de werkvloer zelf, houdt elkaar in de gaten via het COKZ, wat betreft voedselveiligheid, kan echt niet beter geregeld. Omdat ze samen belang hebben de rotte appels uit de mand te gooien, omdat dat alle Nederlandse zuivel schaadt als er dooien vallen. Vraag het aan de Chinezen.
Maar wat betreft BOB/GTS/BGA dossiers, dus voedselauthenticiteit, valt het COKZ rechtstreeks onder verantwoordelijkheid van een blije naieve ambtenaar bij Economische zaken die steekproducten moet promoten. Als dat maar goed gaat...
En als laatste: als wij de NVWA zo aftuigen tot een kleuterklasje, moeten we ook niet raar op kijken dat de criminele handel in bedrog en nep in de voedselauthenticiteit via de Nederlandse handel loopt. We hebben het als land gewoon heel slecht op orde. Het is onze cultuur. Slecht eten, en goede handel. Nederland is spin in het web in deze criminele toestanden, en we zouden daar niet raar van op moeten kijken, maar ons leven moeten beteren. Er moet gewoon een paar miljoen van onze belastingcenten naar de NVWA, zodat je ze gewoon normaal kan bellen, en dat ze normaal de telefoon op nemen als je iets te melden hebt, en ook dat ze dan niet zeggen dat ze er niet over gaan.