Duurzaam

Liesbeth, als je de LCA maar smal genoeg neemt, is de de laagste hoeveelheid voer per kg vlees het 'duurzaamst'. Maar als je de LCA breder neemt en alle nadelige (voor de planeet) gevolgen van het verbouwen van hoogwaardig plantaardig eiwit meeneemt, dan blijft alleen maar over dat een lage voederconversie een verdienmodel (lees minder verlies) is voor de intensieve veehouderij.

Dick, duurzaam is een containerbegrip. Iedereen doet er maar wat mee. Binnenkort staat 'nog duurzamer' als marketingkreet op elke verpakking. Echt duurzaam - in mijn ogen - is dat Roche of Pfizer een pilletje uitvinden dat ons maagdarmkanaal 10x zo lang maakt, zodat wij als echte herbivoren door het leven kunnen en geen dier meer nodig hebben als leverancier van meervoudige complexe eiwitten.

Hendrik, je hebt gelijk. Biomassaliteit gaat over het in stand houden van het metastabiele evenwicht dat we natuur noemen, dat wil zeggen de natuur zoals wij die kennen en waarin we ons konden ontwikkelden.
Duurzaamheid is wat anders. Dat begrip gaat over de vraag hoe we op een kunstmatige - lees: niet bij het metastabiele evenwicht passende natuurlijke - manier zoveel mogelijk mensen op aarde en liefst ook nog eens in welvaart kunnen laten leven.

Duurzaamheid is een humanistisch begrip. Behoud van die voor de ontwikkeling van onze soort zo gunstige metastabiliteit is een conservationistisch begrip vanuit het besef dat we afstevenen op een volledig kunstmatige omgeving. Het vervelende is alleen dat beide begrippen zich tooien met dat verwarrende woord 'duurzaam'. Voorstanders van het behoud van het metastabiele evenwicht zijn tegen mensen. Voorstanders van duurzaam zijn tegen de natuur omdat ze voor teveel mensen zijn.

Dat is dan wel een erg antropocentrisch egoïstische uitleg van het begrip duurzaamheid mevrouw de Schutter. Verder maak je volstrekt helder waarom de koppeling duurzaamheid en voederconversie zo'n mislukte combi zijn.
Ik moet bekennen dat ik op voorhand tegen die koppeling was, omdat het mij niet past om op die manier te worden gedwongen mij vegetarisch te gaan voeden, want daar draait het dan uiteindelijk op uit. De totale bevolkingsdruk neemt toe, dus moet die omweg via vlees maar zijn afgelopen. Voor mij no deal, ik zei het hier al eens eerder, dan verbarricadeer ik mij in een tot grot omgevormde flat en ga 's nachts op jacht. (beelden die me bij bleven door de Groningse filmliga uit de jaren 70.)
Maar zonder gekheid, het is en blijft een erg egoïstisch menselijk concept waarvan de verbinding mij op zijn minst niet erg kan boeien. Overigens er is recent een heel interessant boek over die verspillende natuur verschenen waarin een en ander goed wordt uitgelegd: "Biomassaliteit" door Tom Bade en Daniël van der Loo. Na het lezen van dit boek ben je er misschien ook van overtuigd dat voederconversie niets en dan ook niets met "duurzaamheid" te maken heeft en biomassaliteit alles.

Voederconversie heeft 'wel wat' met duurzaamheid te maken, omdat duurzaamheid een begrip is dat door de mens is bedacht om het (uit)sterven zo lang mogelijk uit te stellen. En daarvoor moet er zo min mogelijk voer in een kg. dier, om zoveel mogelijk voer voor de mens te hebben (waar voederconversie ineens niet belangrijk meer is; toch ziekelijk Willem?). Voederconversie dus. Ook, in plan, om ruimte te houden voor biodiversiteit.

Sorry, Hendrik dat ik een ziekelijke menselijke geest heb , maar ik kan me nu eenmaal geen dierlijke of welke andere aanmeten. Maar als je mijn stukje gelezen hebt bedoel ik dat wij zo zuinig mogelijk met onze natuurlijke hulpbronnen om moeten gaan en voederconversie is daar mijns insziens een onderdeel van.
En, Jack, het lijkt mij een kwestie van rekenen, als het inderdaad voordeliger is om varkens in de Mato Grosso te gaan houden moeten we dat doen. Wel wil ik aantekenen dat de reistijd voor rundsvlees een mooie rijptijd is maar voor varkensvlees en wellicht ook kip is het eerder rottijd en daar zit men hier ook niet op te wachten. De varkensproductie in Nederland zal zeker krimpen maar niet verdwijnen, misschien alleen voor de versproductie en om industrieele restproducten weg te werken of op te waarderen of hoe je het noemen wil.

Voederconversie heeft op zich weinig met duurzaamheid te maken lijkt mij. Alleen de ziekelijke menselijke geest kan dat verband zo zien. De oorspronkelijke natuur is zo duurzaam en verkwistend als maar kan. Vandaar dat niet alleen biodiversiteit een belangrijk aspect is, maar ook het verspillende en verkwistende begrip biomassaliteit.

Willem, bij een voederconversie van 5 op 1, is het minimaal 5x duurzamer om alleen het vlees over de oceaan te transporteren dan het veevoer. En tijdens de zeereis, rijpt het vlees ook nog eens (indien gekoeld getransporteerd). En even over de Brazilianen: per dag studeren daar meer mensen af aan landbouwhogescholen dan in Nederland in een jaar. Als je beseft dat de jaaromzet van de Braziliaanse primaire sector ongeveer 1000 keer groter is dan die van Nederland, kan je inschatten hoeveel beter die landbouwingenieurs opgeleid worden dan in NL. En over de logistieke efficiëntie van de Braziliaanse vee- en vleessector, die is ook beter dan bij ons. In plaats van de strijd om ruimte aan te gaan tussen mensen en veeteelt (die altijd gewonnen wordt door de mensen), zijn de veeteeltgebieden ver genoeg van de steden. Heb je tenminste geen last van Nimbies. En herhaal ik, je kan vlees veel makkelijker (lees: duurzamer) vervoeren dan veevoer of levende dieren.

Bedankt voor je reactie Jack. Vraagt natuurlijk om een tegenreactie maar dat is ook de bedoeling van deze site volgens mij.
Ik zie nog steeds het nadeel van een betere voederconversie niet. Ik geloof niet dat dat het dierenwelzijn aantast tenzij ze door hun poten groeien wat bij vleeskuikens soms het geval is maar hiervan is bij varkens geen sprake. Voor een goede vc heb je de juiste genetica en goede houderijomstandigheden. Dus gezonde dieren en een goed klimaat (niet buiten dus). Meer ruimte kost wel wat vc maar dat lijkt me ovebrugbaar.
Ook zie ik het verband tussen een goede voederconversie en de import van soja niet. Dit gaat over de questie waar houd je de dieren. Ook een interessante discussie. Dit gaat over WAT wil je vervoeren. Schepen met veevoer, levende varkens, karkassen, eindproducten en/of mest? Want dat je gaat vervoeren, daar komen we in ons kleine landje niet onderuit.
Ik ben eens in Maranhao, Brazilie geweest, een nieuw soja en mais gebied, een landbouwbedrijf met 17.000 ha beteelde grond, 2 percelen! een van 12000ha het andere 5000. Een waar akkerbouwersparadijs, de percelen netjes opgedeeld in percelen van 300 ha om het een beetje overzichtelijk te houden. Maar om er te komen moesten we eerst met het vliegtuig naar St Louis, dan anderhalve dag met de bus tot Balsas en dan 200 km de bewoonde wereld uit (waarvan 110 km zandweg) . Ga daar maar eens varkens houden, er is op geen dagreizen afstand afzet. Gekkenwerk. Nu zal driekwart van de lezers zeggen dat je daar niet moet boeren maar het gebeurt nu eenmaal, er is goede afzet voor de mais en soja, er word veel aan verdiend. En het is geen voormalig oerwoud maar wat ze daar noemen mato, wildernis, kreupelhout.
Dus varkens moeten dicht bij de mensen gehouden worden, waar ze geconsumeerd worden. Ten eerste omdat men graag het vlees vers heeft maar ook omdat varkens zoveel restproducten uit de voedingsmiddelenindustrie kunnen gebruiken.
Wel zou ik ook graag de fosfaten terug naar Brazilie hebben, of waar dan ook, maar dit lijkt mij echt het enige wat scheef zit.
Denk echt niet dat de indianen in Brazilie voor de lol in stenen tijdperk blijven leven, ook zij doen graag mee, het zijn geen apen die je in een reservaat moet houden.

Willem, met enige vertraging - heb vreemd genoeg geen bericht gekregen na jouw reactie - mijn antwoord: Het klopt dat een betere voederconversie meer kgs vlees geven in verhouding tot de hoeveelheid plantaardig eiwit die je er in stopt. Maar dat veroorzaakt ook een nadeel, althans voor NL en voor grote delen van de EU. Wij hebben hier geen condities om hoogwaardig plantaardig eiwit (zoals soja) te verbouwen. Wel laagwaardig eiwit, maar dan is de voederconversie veel slechter. Het importeren van hoogwaardig plantaardig eiwit (als ingrediënt van veevoer) kent echter veel nadelen, zoals fosfaatmigratie en fosfaatverlies (want het spoelt hier via de mest de oceaan in), stikstofmigratie, afname van biodiversiteit (in het land waar het hoogwaardige eiwit wordt verbouwd), watertekorten (indien irrigatie wordt toegepast) en afname biodiversiteit (met name in het geval van sojateelt). Daarnaast zijn er issues met dierenwelzijn, want voor intensieve veeteelt (om een zo hoog mogelijke voederconversie te bereiken) kan je dieren beter niet 'los' laten lopen. Een oplossing voor deze problematiek, die zichtbaar wordt binnen brede Life Cycle Analysis studies, is om het dierlijke eiwit (het vlees) en het plantaardige eiwit (het voer) in hetzelfde gebied te produceren. Goedkoper (efficiënter) en veel duurzamer want veel minder ongewenste migraties (zo kan de mest van de dieren gebruikt worden om het voer te verbouwen). Maar dat mag dus niet van Albert Jan Maat en de andere havikken die het Fort Europa bewaken en de belangen van de EU boer behartigen. Want de nationale economische belangen zijn (nog steeds) veel belangrijker dan het redden van deze reeds verziekte planeet.

Nee, Jack, dan heb je me verkeerd begrepen. Je moet me niet vastpinnen op getallen maar ik had dit ergens gelezen. Maar de strekking van dat artikel was dat onze varkens een zoveel lagere voederconversie hadden en per zeug meer biggen produceerden dat er per kg varkensvlees veel minder voer nodig was. En nu hebben ze in China heel erg veel varkens en daar komt die 2 miljoen ha vandaan. Maar dat heb ik dus maar overgenomen van een ander.
Maar het is dus niet dat geimporteerd voer hier niet meegeteld word.
Wat zijn trouwens LCA's?

Willem, je schrijft 'als de varkenshouderij in China zou moderniseren tot het efficientieniveau van Nederland zou er 2 miljoen hectare landbouwgrond minder nodig zijn. Hoeven ze in Afrika niet zoveel grote stukken land op te kopen.'

Dat is nou niet bepaald een goed voorbeeld. Want je vergeet dat ons 'efficientieniveau' stukken minder efficiënt is als je het areaal buiten Nederland meerekent dat nodig is om het veevoer te produceren om onze lokale efficiëntie te bereiken. Overigens ben je niet de enige die alleen maar naar 'lokale' duurzaamheid kijkt, op een paar uitzonderingen doet iedereen het. Want als we de grenzen van onze LCA's voldoende beperken, is Nederland één van de duurzaamste landen ter wereld, want we doen alles intensief en daardoor efficiënt. En dat willen we toch maar al te graag bevestigd zien ?

Marc, hier in Nederland zijn Martin Houben (varkens) en de fam Kuipers (kip) al jarenlang bezig met vergunningen voor een soortgelijk bedrijf zoals jij beschrijft te realiseren in Grubbenvorst. Je moet eens weten wat voor heisa dit geeft in de omgeving daar!

Duurzaam vlees produceren op intensieve en traditionele wijze kan dus niet. Het zal altijd een inefficiënte voerconversie zijn die nooit de hele wereldbevolking kan voorzien. Het meest duurzaam is wellicht de zgn. varkensflat, maar dat willen we dan weer niet vanwege het dierenwelzijn. De toekomst is kweekvlees. Binnenkort rolt de eerste hamburger de fabriek uit. Ik ben benieuwd.
Maar waarom denken we altijd dat andere landen zoveel van ons kunnen leren? Wellicht is dat soms zelfs andersom. Zo is China de grootste varkensvleesproducent van de wereld en zelfs op biologische aspecten koploper, zo is in Dawa een varkensbedrijf(je) met 30.000 varkens. De betonnen daken van de stallen zijn waterbassins waarin kroosvarens groeien, dit houdt de stallen koel en het water wordt voor irrigatie gebruikt van wijnranken en pompoenen, de mest weg te spoelen en de varkens te douchen. Het mestrijke spoelwater komt vervolgens in vijvers terecht waarin waterhyacinten het water zuiveren, dit schonere water komt weer in vijvers terecht waarin weer kroosvarens en plankton groeien. Hierin worden krabben en vissen gekweekt. De eiwitrijke kroosvarens zijn uitstekend varkensvoer. Vervolgens komt het nog schonere water in weer een nieuwe vijver terecht waar naast vis ook mosselen gekweekt worden. Deze mosselen produceren zelfs parels! Uiteindelijk stroomt het water naar de rijstvelden. Hierna is het water weer schoon genoeg om voor de bassins boven de stallen gebruikt te worden. Dit (geromantiseerde?) biologische varkensparadijs is 50 hectare groot (600 varkens per hectare!)en heeft veel milieuprijzen in de wacht gesleept. Ik vraag mij af, waarom kan dit niet in Nederland? Komt dit door de verregaande specialisatie en de afwezigheid van generalistische kennis? Zijn dit soort kringlopen ooit op economische haalbaarheid doorgerekend?

Ik teel al jaren aardpeer. Bij de oogst zie je dan heel vaak knollen die er van buiten prachtig uitzien, maar die van binnen volledig uitgehold zijn door muizen. Op meesterlijke wijze hollen ze die uit, tot er alleen een schilletje van twee of drie millimeter dik overblijft. Als je zo'n prachtige knol denkt te pakken heb je opeens niets in handen.

Soms krijg ik op zo'n moment associaties met het begrip duurzaamheid anno 2011.

Maar Dick en Niels, jullie hebben natuurlijk gelijk, er zijn waarschijnlijk meer duurzaamheidstribes dan politieke partijen. Ik zal daar ook zeker geen strijd over beginnen; wel blijf ik ageren tegen de aardpeer variant van het begrip duurzaamheid zoals dat bijv. door Pura Natura en Eosta gebruikt wordt. Dat vind ik namelijk oplichting, los van de wereld waar ik vanuit ga.

Jopie, zou het kunnen zijn dat jij uitgaat van een heel andere wereld? Een veel armere, ingetogener wereld met aanmerkelijk minder 'spullen' en veel meer 'innerlijke rijkdom'. Bij zulke keuzen begint het.
Het probleem begint bij het niet expliciet maken van die keuzen en het bestrijden van elkaars impliciete keuzen. De duurzaamheidsoorlogen ontstaan op het moment dat we doorkrijgen dat we iets op moeten geven omdat een ander anders kiest en ons zijn keuzen wil opleggen.
Niels pleit voor duurzaamheids'tribes': ieder zijn eigen ding. Hij geeft echter geen antwoord op de vraag hoe we op een eiland kunnen leven terwijl we zelfs met nog 'maar' 7 miljard mensen ruimte zullen moeten maken in onze keuzen voor die van anderen die daar in sommige gevallen haaks op staan. We leven immers allemaal in elkaars achtertuin en helemaal niet op een eiland.

Jopie, ik heb hier al eens bij de presentatie van de vertaling door Sietz Leefland voor dit boek reclame gemaakt. Interessant is ook hoe het boek door "organic" is geannexeerd. Oorspronkelijke titel: "Farmers of Forty Centuries, Or Permanent Agriculture in China, Korea, and Japan" de ondertitel veranderde in “Organic Farming in China, Korea and Japan”.

Hoewel King nog stamt uit de tijd voor het grootschalige gebruik van kunstmest (vooral stikstof) kan hij toch worden gezien als één van de grondleggers van onderzoek naar bodemvruchtbaarheid. Zijn boek "Farmer of Forty Centuries" staat vol met verhalen over hoe men via "centrepetal concentration", een enorm gesleep, trachtte de bodemvruchtbaarheid te handhaven. Inmiddels leven er ruim drie keer meer mensen, waarvan er zonder kunstmest en fossiel er minstens de helft zouden sterven. Het kaartje van het stikstofgebruik in China loopt precies parallel met de bevolkingsdichtheid. Hoe meer mensen in een gebied hoe hoger de stikstof gift. Het is helaas een illusie te menen dat met deze bevolkingsaantallen "organic" nog een oplossing biedt. King's landbouw war einmal.

In hetzelfde jaar dat het boek van King postuum door zijn vrouw wordt uitgegeven verschijnt ook het boek van de Chinese student Chen Huan-chang, hij publiceerde voor zij Phd. een zwaarlijvig tweedelig werk genaamd “The Economic Principles of Confucius and His School”, waarin hij o.a. Beschrijft hoe China's eerste ever-normal granary in 54 B.C. werd ingesteld. Ook dit boek lijkt mij vanuit de andere kant van het spectrum, namelijk vanuit het organisatorisch en sociaaleconomische perspectief, voor de landbouw politiek uitermate belangrijk.

Het idee van de ever-normal granary werd opgepikt door landbouwminister Henry Agard Wallace "The Great Similarity of Confucius will come and the world state will appear. Then the brotherhood of nations will be established, and there will be no war, but perpetual peace." Must we today face yet another war before we realize the simple fact that complete world peace — whether we call it "One World," "The Great Similarity," or any other name — is the only alternative to complete world destruction? Doe maar!
De kern van dit idee was dat de overheid graan opkocht van boeren in jaren van overvloed en het dan opsloeg in grote graansilo's tot er een periode van schaarste aanbrak. Op die manier dacht men de graanprijs te stabiliseren. Pech was alleen dat na de oorlog geen periode van schaarste weer aanbrak.
Misschien moet dit systeem dat door Wallace na de crisis van de jaren 30 vooral werd ingevoerd om de overvloed aan graan te beperken, nu weer ingevoerd worden om ook de komende tekorten te reguleren.

Duurzaamheid is een containerbegrip. Je kunt er vanuit heel verschillende perspectieven naar kijken. En wat er altijd gebeurt bij zo'n containerbegrip is dat er een roep komt om een eenduidige definitie. Dat gaat natuurlijk niet. Het blijft een eindeloze strijd van wie nu gelijk heeft. En dat is inzichzelf positief. Want van competitie komt innovatie en dus vooruitgang. Het monopoliseren in één gelijk remt de ontwikkeling.

Dus Willem, als je duurzaamheid vooruit wilt helpen: ga eerst na wat jouw perspectief is op hoe je als ondernemer bent: hoe kijk jij naar de dingen; wat is jouw perspectief? En wees vervolgens zo trouw als mogelijk daar aan. Je wordt dan aantrekkelijk voor andere partijen die net zo in elkaar steken. En zo onstaan strijdende klusters van bedrijven horizontaal en verticaal in de keten die hun eigen gelijk tot waarden brengen.

Heeft geen betrekking op vlees, maar in Trouw stond gisteren een artikel over een vertaling van een 100 jaar oud boek van de bodemkundige F.H. King. Deze Amerikaan analyseerde in dat boek landbouwsystemen uit Azië, die hierbij op grote schaal gebruik maakten van menselijke poep en pies.

Met dit systeem was de Chinese landbouw in staat om 400 miljoen mensen te voeden zonder gebruik te maken van kunstmest en zonder gebruik van fossiele brandstoffen. Ook dit is efficiëntie, een efficiëntie die volledig haaks staat op het voorbeeld dat hierboven beschreven is. En natuurlijk moeten we naar én én.

En wil je duurzaamheid verkopen aan een breed publiek? Dat is een kwestie van een goede tekstschrijver, zie het voorbeeld van Pura Natura.