De chocolade-industrie wordt gekenmerkt door sociaaleconomische problemen aan de basis van haar productie. Kinderarbeid, slavernij en armoede zijn nog gewoner dan bij ons in de 18e en 19e eeuw. Een 5-minuten durende filmpje van Ted Ed vertelt kort over de geschiedenis van cacao en de ontwikkeling van de chocoladeketen. Het verhaal begint 1900 jaar voor Christus. Meso-Amerikanen geloofden dat chocolade een godsgeschenk is en gebruiken het bij feesten en rituelen. Als Europeanen in 1519 in aanraking komen met cacao wordt het al snel een populaire delicatesse; eerst alleen voor de rijken, sinds 1900 voor een steeds bredere massa. Inmiddels kan iedereen een reep chocolade betalen.

Kinderarbeid nog even groot probleem
Om chocolade beschikbaar te maken voor het grote publiek, moest de productie, die alleen mogelijk is rond de evenaar, omhoog. Daarom verschoof het zwaartepunt van de productie van Midden- en Zuid-Amerika naar West-Afrika. Hier waren al arme mensen die als slaven gebruikt konden worden en hoefden niet meer verscheept te worden. Tegenwoordig verbouwt Ivoorkust 40% van de wereldwijde cacao. De groei van de consumptie gaat gelijk op met de groei van schendingen van mensenrechten. Volwassenen die geen kant uit kunnen en naar schatting meer dan 2 miljoen kinderen werken wereldwijd op cacaoboerderijen. Ondanks inzet van grote bedrijven blijven deze problemen bestaan. “Kinderarbeid is nog steeds een even groot probleem als tien jaar geleden,” zegt Antonie Fountain, co-auteur van Cacao Barometer en directeur van VOICE Network, een netwerk van NGO’s en vakbonden dat zich inzet voor duurzame cacao.

Chocolatemakers in Amsterdam werkt samen met boeren in Congo, de Dominicaanse Republiek en Peru. “We kopen onze biologische cacao direct bij hen in voor een eerlijke en goede prijs. Daarmee omzeilen we corruptie en margehandelaren. De boeren zijn de sleutel tot een goede kwaliteit cacaobonen. Zonder hen kunnen wij geen goede chocolade maken. Het oogsten van rijpe cacaovruchten, het fermenteren en drogen van de bonen moet met veel aandacht gebeuren om de juiste kwaliteit te behalen,” aldus medeoprichter Enver Loke. Ook de zorg voor de natuur vindt Chocolatemakers erg belangrijk. Loke: “Wij werken alleen met biologische cacao, suiker en melkpoeder. Daar waar wij dat kunnen, helpen wij met natuurbehoud.”

Chocolatemakers is op kwaliteit en direct trade hartstikke goed
Eén onderdeel
“De vraag welke chocolade het fairst is, is een lastige”, zegt Fountain. Veel cacaoproducenten blinken uit in één aspect. Lang waren cacaoproducenten het met elkaar eens dat er iets gedaan moest worden aan de problematiek rondom mensenrechten. Toen eenmaal het startsein gegeven werd, pakten bedrijven de uitdaging naar eigen inzicht op. Dat heeft ertoe geleid dat ze zich zijn gaan verdiepen en verbeteren in één onderdeel dat ze het belangrijkst vonden. Fountain: “Nestlé is de grote voorloper op het gebied van kinderarbeid. Tony's doet het weer veel beter qua betalingen. Chocolatemakers is op kwaliteit en direct trade hartstikke goed.”

Klein als voordeel
Direct trade betekent dat er direct bij de cacaoboeren gekocht wordt en niet via de wereldhandelsmarkt die door tussenpersonen wordt beheerst. Dat maakt de keten korter en draagt bij aan een beter prijs voor de cacaoboeren.

Chocolatemakers heeft als voordeel klein te zijn. Daardoor is het gemakkelijker hun boeren stuk voor stuk te kennen. Zij kunnen zich helemaal richten op chocolade van goede kwaliteit en een beter inkomen voor de boer. De in Nederland bekende Tony’s doet het als kleintje van de grote jongens ook goed. Ook dat bedrijf weet precies waar zijn cacao vandaan komt. “Idealiter bestaat het systeem uit kleine producenten die hun leverancier kennen en goede chocolade maken voor een goede prijs. Helaas willen mensen over het algemeen geen goede chocolade, maar goedkope chocolade, die vaak vol zit met suiker,” zegt Fountain. “Zo ontstaat concurrentie op prijs en alle negatieve effecten voor mensen en milieu. Dat kan omdat het allemaal ver buiten ons zicht plaatsvindt.”

Eigenlijk laat de wereld van cacaoproductie in het klein zien hoe de hele mondiale voedselhandel werkt
Voorbeeld voor mondiale voedselketens
De chocoladewereld staat voor een uitdaging: alle in massa geproduceerde chocolade uit gewone handelsketens compleet slaaf- en kindvrij maken. “Dat vraagt heel wat van de chocoladeproducenten,” zegt Fountain. Bedrijven moeten er voor willen samenwerken en durven toegeven dat anderen hun zaken hier en daar iets beter voor elkaar hebben. Vaak ligt ook kartelwetgeving op de loer. Bedrijven mogen niet ‘samenspannen’ om de prijs voor de consument op te jagen door de processen in de keten ‘eerlijker’ - lees: duurder, menselijker en volhoudbaarder - te maken. Daarin ziet Fountain juist een forse kans voor de mondiale voedselhandel: “Eigenlijk laat de wereld van cacaoproductie in het klein zien hoe de hele mondiale voedselhandel werkt. Daar valt veel van te leren. De chocoladeketen is een proeftuin waar we hebben kunnen testen wat wel en wat niet werkt. Dit levert interessante bouwstenen op om ook beter om te gaan met de teelt van andere gewassen. Als het in de cacao-industrie niet lukt, lukt het nergens,” zegt hij. Laten we dus hopen dat binnenkort de gehele chocolade-industrie het voorbeeld van beter is.

Lekker fris, niet dat mierse zoet en toch helemaal romig
Verrassend lekker
Hoe de chocolade van Chocolatemakers smaakt? We proefden het op de redactie. We waren unaniem verrast door de melkchocolade die niet zo zoet, maar zalig was. Heel onderscheidend van smaak. De wijnkenner uit ons midden noemde de melkchocolade “lekker fris, niet dat mierse zoet en toch helemaal romig.” De donkere chocolade valt ook op. Vaak kan die erg droog zijn, maar deze was juist lekker sappig en krachtig met alweer die frisse smaak. Is het droog in de afsmaak je nog steeds teveel? Probeer dan de melkchocolade eens uit.

Chocolatemakers kost €2,95 per reep melkchocolade van 90 gram. De donkere chocolade kost €3,50 per 90 gram. Ter vergelijking: Tony’s kost €2,75 voor 180 gram. De fair trade chocoladerepen van Lidl kosten €0,99 per reep van 100 gram. De UTZ-gecertificeerde huismerkrepen van Albert Heijn hebben dezelfde prijs.