Wetenschappers van Bristol's School of Chemistry onderzochten een kleine 500 potten en potscherven uit het Neolithicum. Dat was de periode waarin onze voorouders overstapten van een bestaan als jager-verzamelaars naar de moderne op landbouw gebaseerde samenleving.

In Groot-Brittannië en Ierland gebeurde dat zo rond 4.000 jaar voor Christus, bijna 1.000 jaar later dan op het vasteland van Europa. De onderzoekers waren vooral geïnteresseerd in de voedselresten die in de in Ierse nederzettingen gevonden potten aangetroffen waren. Door een combinatie van technieken ('fingerprinting' van de aangetroffen lipiden en molecuul-specifieke koolstofisotopen) konden ze vaststellen wat de oorsprong van de achtergebleven vetten in de potscherven was.

90% zuivelvetten
Tot hun verrassing constateerden de onderzoekers dat 90% van de aangetroffen vetten een zuiveloorsprong had. Slechts 10% bevatte vleesvetten of een mengsel van zuivel- en vleesvetten.

Onderzoeksleider dr. Jessica Smyth zegt in ScienceDaily: "We weten uit eerder onderzoek dat zuivel een belangrijk deel uitmaakte van veel vroege boereneconomieën, maar wat een grote verrassing was, was het voorkomen van zuivelresten in Ierse potten. Het ziet er naar uit dat dat een belangrijke voedingsbron was. Uiteraard kunnen mensen vlees op andere manieren bereiden dan het in potten koken, en er is volop bewijs dat er granen gegeten werden in dit tijdvak, maar het Ierse zuivelsignaal springt er echt uit, vooral wanneer je het vergelijkt met de bekende data het Europese vasteland. Ierland lijkt echt gek op melk te zijn geweest in het Neolithicum."

Vastbesloten pioniers
Dat is opvallend, omdat koeien, schapen en geiten van oorsprong niet op het eiland voorkomen. Iedere koe en ieder schaap moet fysiek naar Ierland overgevaren zijn. "Dit waren zeer vastbesloten pionierboeren", zegt Smyth. "Ze beginnen helemaal vanaf nul, en nemen een hachelijke gok met hun bestaan en dat van de overige leden van hun huishouden."

Die gok heeft uiteindelijk goed uitgepakt. Melk en zuivel zijn binnen Europa uitgegroeid tot een belangrijke agrarische tak. Inmiddels kent de EU meer dan 30 miljoen melkkoeien en maakt zuivel 14% van de Europese agrarische productie uit, meldt ScienceDaily.

De EU als geheel is de tweede grootste zuivelexporteur ter wereld, na Nieuw-Zeeland. Ierland prijkt met een productie van 1.168 liter melk per hoofd van de bevolking bovenaan de lijst van de Europese grootproducenten in zuivel. Denemarken staat met 904 liter per inwoner op de tweede plaats, Nederland op drie met 709 liter per capita (cijfers 2013 van het Productschap Zuivel).

Het onderzoek is gepubliceerd in the Journal of Environmental Archaeology.

Fotocredits: neolithische grafmonumenten in Ierland, Rowan McLaughlin