5 min
Het onderzoek is voorbeeldig. De uitkomst duidelijk, maar of de zoetstof erythritol ook een gevaar voor de gezondheid oplevert, is zeer de vraag. De belangrijkste les die te leren valt is hoe moeilijk het is resultaten van voedingsonderzoek te interpreteren.
‘E968’ is de code voor een stof ‘die binnen de Europese Unie toegelaten is als additief in voedingsmiddelen die bedoeld zijn voor menselijke consumptie’. Het is het voorlaatste nummer in de rij van negentien producten die ‘een zoete smaak [geven] zonder de verbrandingswaarde sterk te verhogen’. Erythritol.
Van de kunstmatige zoetstoffen is erythritol niet zo bekend. Minder dan aspartaam (E951), sacharine (E954) of sucralose (E955), die iedereen wel kent als suikervervanger. Het heeft als enige nog geen eigen Nederlandse Wikipediapagina. Er zijn mensen die meteen gaan steigeren als het E-letter valt en die niet tot bedaren te brengen zijn als ze horen dat E300 gewoon vitamine C is, E948 zuurstof, en E901 bijenwas. Ook niet door Rosanne Hertzbergers dappere pro-E-nummer boek.
De E-nummers staan – in theorie - voor de meest veilige stoffen in ons dagelijks leven, ze zijn immers eindeloos getest voordat ze goedgekeurd werden. Maar er zit uiteraard veel verschil tussen de tientallen voedseladditieven. Ze zijn lang niet allemaal onschuldig, sommigen ook niet bij normaal gebruik volgens een veilig geachte dagelijkse hoeveelheid. Erythritol geldt als veilig, als het gebruikt wordt volgens de voorschriften.
Het adjectief ‘kunstmatig’ klopt formeel niet, want erythritol is niet alleen een chemisch gesynthetiseerd product zoals bijvoorbeeld aspartaam. Het komt in de natuur voor en wordt door het menselijk lichaam ook zelf geproduceerd. Dat blijkt problematisch bij het onderzoek ernaar, daarover later meer.
Erythritol is al een kwart eeuw toegestaan voor gebruik als zoetstof in dranken en spijzen door de Europese voedingswaakhond EFSA. Het bedrijf Cargill deed destijds het verzoek tot goedkeuring. Het belangrijkste criterium voor de gezondheidstoets waren ‘concerns for laxation’, zorgen om laxatie. Evenals het verwante sorbitol (E420) en xylitol (E967) kan het voor darmbezwaren en een bijbehorende overenthousiaste stoelgang zorgen. Op verpakkingen van suikervrije snoep en kauwgom staat dan ook altijd een waarschuwing, niet alles in één keer opeten.
Erythritol is een polyol, een suikeralcohol. Het heeft driekwart de zoetkracht van glucose, maar nul calorieën. Het heeft geen invloed op het bloedsuikerspiegel. ‘Geen calorieën, de structuur van suiker, ook voor koken en bakken’ staat op de verpakking. Het is populair als vervanger van suiker in de voeding van diabetici, maar ook van mensen die een ketogeen dieet volgen. Het is idealiter een sluipweg naar de zoete bevrediging zonder het zoete vergif suiker zelf.
Mediamiek
Was het maar zo mooi. Het lijkt wel een traditie in nutrition dat kunstmatige vervangers van suiker eerst enthousiast ontvangen worden (sucralose, aspartaam, stevia); dus grif over de toonbank kunnen; toch verguisd worden na geruchten over schadelijkheid; weer in ere hersteld worden door Europese en Federale bevestiging van hun deugdelijkheid; maar dan toch weer in diskrediet gebracht worden door echt goed, meerjarig, meervoudig, multidisciplinair, onafhankelijk onderzoek (heel belangrijk!), dat mediamiek de wereld in wordt gestuurd.
In de reacties in de (vak)media wordt positief gereageerd op de opzet, uitvoering en de professionele gevolgtrekkingen van het onderzoek. Maar na die beleefdheden komt de kritiek. Stevige kritiek krijgen in de wetenschap betekent dat je werk serieus genomen wordt. De vraag is wat we (als vakgenoten of als mensheid) ermee opschieten als vervolgens de verspreiding (dissemination in het jargon) van die wijsheid zo verwarrend is.
Klontering
De opzet en uitvoering van dit onderzoek was zeker interessant. De eerste fase bestond uit het scannen van bloedmonsters van 1157 hartpatiënten over een periode van drie jaar met een ‘metabolomics’- techniek. Daarmee werd in kaart gebracht welke metabolieten, de producten van stofwisselingsprocessen, in het bloed zitten. Dat was dus eigenlijk lukraak zoeken, niet naar een stof in het bijzonder.
Daar kwam uit dat bij personen die een flinke cardiovasculaire aandoening hadden gehad relatief veel erythritol in het bloed zat. Vervolgens werd dit resultaat gevalideerd met data van 2149 Amerikaanse en 833 Britse patiënten uit andere onderzoekscohorten. Die werden in vier quartielen ingedeeld naar risico op een cardiovasculaire ziekte. Degenen in de hoogste risicogroep hadden ook het meeste erythritol in het bloed.
Zwakke plekken
"Hoe we het ook bekeken, het bleef hetzelfde beeld geven," zegt een van de onderzoekers in The New York Times. Maar hoewel het verband tussen erythritol en een verhoogd cardiovasculair risico is aangetoond, is niet bewezen dat het spul beroertes en hartaanvallen veroorzaakt. Hoe sterk de aanwijzingen uit de verschillende experimenten ook zijn, een hard causaal verband is niet zeker.
Zwakke plekken zijn er genoeg in het onderzoek, zeggen de critici. In de eerste plaats maakt de mens zelf ook erythritol aan, in een van de metabole processen waarin glucose verwerkt wordt. En daar lijkt niemand last van te hebben, ongeacht hoeveel het is. Bij hartpatiënten en mensen met obesitas blijkt het natuurlijk aanwezige erythritol hoger te zijn dan bij gezonde personen, en dat geldt dan dus ook voor de proefpersonen uit het eerste deel van het onderzoek.
Cardiovasculaire aandoeningen hebben meerdere oorzaken, gerelateerd aan inflammatie, voeding, stress en aanleg. Een hoog gehalte erythritol kan ook ‘gewoon’ een gevolg van dat hele biologische complex zijn, wie zal het zeggen. Nu is het wel zo dat door de toevoeging van erythritol aan de voeding het gehalte in het bloed zeer veel hoger is. Maar dat zegt op zich ook niets over een verhoogd risico op trombose.
Goed beschouwd levert dit onderzoek geen basis op om een algemene waarschuwing tegen het gebruik van erythritol uit te vaardigen. Het grootste risico lopen ouderen met aandoeningen als hart- en vaatziekten, obesitas en hoge bloeddruk. Maar die groep moet sowieso goed op de voeding letten en zal aangemoedigd worden snoep, toetjes, frisdrank, koekjes en andere overbodige versnaperingen te laten staan, waarmee ze ook gezoet zijn.
Is er reden voor paniek? Duidelijk niet, volgens de vele critici, onder wie de bekende gezondheidsbloggers Peter Attia en David Katz. Maar er is wel weer aangetoond dat een kunstmatig hoog gebruik van een zoetstof ter vervanging van suiker niet helemaal zonder metabole gevolgen is. De kennis over wat zoetstoffen met het darmmicrobioom doet bijvoorbeeld is nog heel pril.
Het belangrijkste bezwaar tegen kunstmatige zoetstoffen – en dat geldt wel voor iedereen - is dat het de trek in en gevoeligheid voor zoet in stand houdt. Afkicken van de zoete smaak is heel goed mogelijk. En dan wordt een beetje gewone suiker weer een onschuldige traktatie.
Dit artikel afdrukken
Van de kunstmatige zoetstoffen is erythritol niet zo bekend. Minder dan aspartaam (E951), sacharine (E954) of sucralose (E955), die iedereen wel kent als suikervervanger. Het heeft als enige nog geen eigen Nederlandse Wikipediapagina. Er zijn mensen die meteen gaan steigeren als het E-letter valt en die niet tot bedaren te brengen zijn als ze horen dat E300 gewoon vitamine C is, E948 zuurstof, en E901 bijenwas. Ook niet door Rosanne Hertzbergers dappere pro-E-nummer boek.
De E-nummers staan – in theorie - voor de meest veilige stoffen in ons dagelijks leven, ze zijn immers eindeloos getest voordat ze goedgekeurd werden. Maar er zit uiteraard veel verschil tussen de tientallen voedseladditieven. Ze zijn lang niet allemaal onschuldig, sommigen ook niet bij normaal gebruik volgens een veilig geachte dagelijkse hoeveelheid. Erythritol geldt als veilig, als het gebruikt wordt volgens de voorschriften.
Ze zijn lang niet allemaal onschuldig, sommigen ook niet bij normaal gebruik volgens een veilig geachte dagelijkse hoeveelheidLaxatie
Het adjectief ‘kunstmatig’ klopt formeel niet, want erythritol is niet alleen een chemisch gesynthetiseerd product zoals bijvoorbeeld aspartaam. Het komt in de natuur voor en wordt door het menselijk lichaam ook zelf geproduceerd. Dat blijkt problematisch bij het onderzoek ernaar, daarover later meer.
Erythritol is al een kwart eeuw toegestaan voor gebruik als zoetstof in dranken en spijzen door de Europese voedingswaakhond EFSA. Het bedrijf Cargill deed destijds het verzoek tot goedkeuring. Het belangrijkste criterium voor de gezondheidstoets waren ‘concerns for laxation’, zorgen om laxatie. Evenals het verwante sorbitol (E420) en xylitol (E967) kan het voor darmbezwaren en een bijbehorende overenthousiaste stoelgang zorgen. Op verpakkingen van suikervrije snoep en kauwgom staat dan ook altijd een waarschuwing, niet alles in één keer opeten.
Erythritol is een polyol, een suikeralcohol. Het heeft driekwart de zoetkracht van glucose, maar nul calorieën. Het heeft geen invloed op het bloedsuikerspiegel. ‘Geen calorieën, de structuur van suiker, ook voor koken en bakken’ staat op de verpakking. Het is populair als vervanger van suiker in de voeding van diabetici, maar ook van mensen die een ketogeen dieet volgen. Het is idealiter een sluipweg naar de zoete bevrediging zonder het zoete vergif suiker zelf.
Mediamiek
Was het maar zo mooi. Het lijkt wel een traditie in nutrition dat kunstmatige vervangers van suiker eerst enthousiast ontvangen worden (sucralose, aspartaam, stevia); dus grif over de toonbank kunnen; toch verguisd worden na geruchten over schadelijkheid; weer in ere hersteld worden door Europese en Federale bevestiging van hun deugdelijkheid; maar dan toch weer in diskrediet gebracht worden door echt goed, meerjarig, meervoudig, multidisciplinair, onafhankelijk onderzoek (heel belangrijk!), dat mediamiek de wereld in wordt gestuurd.
Het gebruik van erythritol als dagelijkse suikervervanger wordt in verband gebracht met een groter risico op cardiovasculaire aandoeningen, in het bijzonder atherosclerose, of aderverkalkingEen onderzoek naar erythritol onder leiding van de Cleveland Clinic in de Verenigde Staten doet de wenkbrauwen rijzen. Het gebruik van erythritol als dagelijkse suikervervanger wordt in verband gebracht met een groter risico op cardiovasculaire aandoeningen, in het bijzonder atherosclerose, of aderverkalking. Simpele samenvatting: het in het bloed circulerende erythritol versterkt het aaneenklonteren van bloedplaatjes, het trombose-effect, dat het begin is van de vorming van plaque, dat tot adervernauwing en hart- en herseninfarcten kan leiden.
In de reacties in de (vak)media wordt positief gereageerd op de opzet, uitvoering en de professionele gevolgtrekkingen van het onderzoek. Maar na die beleefdheden komt de kritiek. Stevige kritiek krijgen in de wetenschap betekent dat je werk serieus genomen wordt. De vraag is wat we (als vakgenoten of als mensheid) ermee opschieten als vervolgens de verspreiding (dissemination in het jargon) van die wijsheid zo verwarrend is.
Klontering
De opzet en uitvoering van dit onderzoek was zeker interessant. De eerste fase bestond uit het scannen van bloedmonsters van 1157 hartpatiënten over een periode van drie jaar met een ‘metabolomics’- techniek. Daarmee werd in kaart gebracht welke metabolieten, de producten van stofwisselingsprocessen, in het bloed zitten. Dat was dus eigenlijk lukraak zoeken, niet naar een stof in het bijzonder.
Daar kwam uit dat bij personen die een flinke cardiovasculaire aandoening hadden gehad relatief veel erythritol in het bloed zat. Vervolgens werd dit resultaat gevalideerd met data van 2149 Amerikaanse en 833 Britse patiënten uit andere onderzoekscohorten. Die werden in vier quartielen ingedeeld naar risico op een cardiovasculaire ziekte. Degenen in de hoogste risicogroep hadden ook het meeste erythritol in het bloed.
Stevige kritiek krijgen in de wetenschap betekent dat je werk serieus genomen wordtOm te zien wat het effect van erythritol op bloedplasma was, werd in het lab geëxperimenteerd met menselijk bloed en doses erythritol. Ook kregen muizen verhoogde doses erythritol ingespoten, en vergeleken met een controlegroep. Tenslotte kregen acht gezonde proefpersonen normale porties erythritol in een drankje en werd gekeken hoeveel er in het bloed kwam en hoe lang het daarin bleef (drie dagen). Aldus werd de dosesafhankelijkheid vastgesteld: hoe meer erythritol, hoe sterker het effect van klontering van bloedplaatjes. Trombose kan tot bloedproppen leiden, die aderen afsluiten, met een infarct tot gevolg.
Zwakke plekken
"Hoe we het ook bekeken, het bleef hetzelfde beeld geven," zegt een van de onderzoekers in The New York Times. Maar hoewel het verband tussen erythritol en een verhoogd cardiovasculair risico is aangetoond, is niet bewezen dat het spul beroertes en hartaanvallen veroorzaakt. Hoe sterk de aanwijzingen uit de verschillende experimenten ook zijn, een hard causaal verband is niet zeker.
Zwakke plekken zijn er genoeg in het onderzoek, zeggen de critici. In de eerste plaats maakt de mens zelf ook erythritol aan, in een van de metabole processen waarin glucose verwerkt wordt. En daar lijkt niemand last van te hebben, ongeacht hoeveel het is. Bij hartpatiënten en mensen met obesitas blijkt het natuurlijk aanwezige erythritol hoger te zijn dan bij gezonde personen, en dat geldt dan dus ook voor de proefpersonen uit het eerste deel van het onderzoek.
Cardiovasculaire aandoeningen hebben meerdere oorzaken, gerelateerd aan inflammatie, voeding, stress en aanleg. Een hoog gehalte erythritol kan ook ‘gewoon’ een gevolg van dat hele biologische complex zijn, wie zal het zeggen. Nu is het wel zo dat door de toevoeging van erythritol aan de voeding het gehalte in het bloed zeer veel hoger is. Maar dat zegt op zich ook niets over een verhoogd risico op trombose.
Goed beschouwd levert dit onderzoek geen basis op om een algemene waarschuwing tegen het gebruik van erythritol uit te vaardigenVersnaperingen
Goed beschouwd levert dit onderzoek geen basis op om een algemene waarschuwing tegen het gebruik van erythritol uit te vaardigen. Het grootste risico lopen ouderen met aandoeningen als hart- en vaatziekten, obesitas en hoge bloeddruk. Maar die groep moet sowieso goed op de voeding letten en zal aangemoedigd worden snoep, toetjes, frisdrank, koekjes en andere overbodige versnaperingen te laten staan, waarmee ze ook gezoet zijn.
Is er reden voor paniek? Duidelijk niet, volgens de vele critici, onder wie de bekende gezondheidsbloggers Peter Attia en David Katz. Maar er is wel weer aangetoond dat een kunstmatig hoog gebruik van een zoetstof ter vervanging van suiker niet helemaal zonder metabole gevolgen is. De kennis over wat zoetstoffen met het darmmicrobioom doet bijvoorbeeld is nog heel pril.
Het belangrijkste bezwaar tegen kunstmatige zoetstoffen – en dat geldt wel voor iedereen - is dat het de trek in en gevoeligheid voor zoet in stand houdt. Afkicken van de zoete smaak is heel goed mogelijk. En dan wordt een beetje gewone suiker weer een onschuldige traktatie.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Anita: de dadel (en goedkopere rozijn) is voor mij het meest perfecte zoetmiddel in cakes enzo.. met noten, vanille, kaneel en cacao ;) Gebruik ook wel Turkse druiven/dadel/bramen siroop... of honing/ palmsuiker. Die bramen(en granaatappel)siroop uniek in anti-oxidanten. Pure appel(/peren)stroop vol pectine en flavonolen van eigen bodem kan veel breder gebruikt worden..
Die chemische zoetstoffen gruw ik van (maar niet van een natuurlijk Steviablad thee, of een theezakje met groene thee en steviablad).
En gewone bietsuiker niets mis mee in 'normale' omstandigheden. Sterker: het kan zelfs de kracht van flavonolen - zoals van thee - versterken!
Ik heb een tijd geëxperimenteerd met erythritol, xylitol, isomalt, inuline/chicorei enz. als alternatieve zoetstoffen, in allerlei verhoudingen, maar wat #3 Pieter J. Bogaers al zegt, lekkere koekjes krijg je niet met polyolen (wel diarree). De 0% calorieën van erythritol weegt niet op tegen de nare bijsmaak. Het is ook relatief duur spul, dus experimenteren is kostbaar, zeker als het experiment vervolgens in de vuilnisbak eindigt vanwege niet lekker. Polyolen karameliseren niet, dus baksels waarin de suiker zorgt voor bevredigend "zoet & krokant", "knapperig" "glanzend" "mooi bruin" krijg je niet voor elkaar met polyolen. Erythritol krystaliseert zelfs weer na smelten, dus dat geeft koekjes met rare korreltjes.
De enige acceptabele suikervervanger (75% minder cal. dan suiker, geen bijsmaak, geen laxerend efffect) die ik heb gevonden is Zùsto, bij de Jumbo. Maar mijn persoonlijke conclusie is (wat Huib ook al schrijft) dat "gewoon niks" het gemakkelijkst is (en het goedkoopst, en het gezondst), of zoeten met fruit, dadel, appelmoes, banaan, abrikoos, ananas enz.
Enno #5 , nog dank voor de tip, jij wees mij op dit onderzoek. Ik heb, zoals ik dat steeds doe, geprobeerd de kwestie goed te signaleren.
- Ik schrijf niet dat niemand last lijkt te hebben van die >1000 hogere waarde na gebruik van erythriol, maar van de hoeveelheid die zelf aangemaakt wordt.
- Verder prijs ik de kwaliteit van het onderzoek, en de omzichtigheid waarmee de resultaten door de onderzoekers zelf gepresenteerd worden.
- Er is een risicogroep, die in het artikel genoemd wordt, en ook braaf door mij.
- Ik noem Attia en Katz als slechts twee van de critici. The New York Times zag ook aanleiding om te schrijven: don't panic.
- de analogie met cholesterol lijkt me een gevaarlijke, want het gaat qua CVD's niet om cholesterol maar vooral om verzadigd vet.
Op deze studie valt helemaal niets aan te merken. Uit een zeer brede, ongerichte screening komt erythritol als mogelijke risico factor voor CVA naar voren. Die vinding wordt gevalideerd in 2 nieuwe patiënten groepen. Vervolgens worden in vitro en in vivo een plausibele mechanistische verklaring hiervoor gevonden. Ik ben dan ook niet erg onder de indruk (om het zacht uit te drukken) van de kritiek. Bijvoorbeeld, dat de mens zelf ook erythritol aanmaakt zegt helemaal niets. Wij maken ook cholesterol aan, maar een verdubbeling in LDL cholesterol is een erkende risico factor voor CVA. De dosis maakt het vergif, we hebben het hier over > 1000 keer hogere waarden dan de achtergrond.
" En daar lijkt niemand last van te hebben, ongeacht hoeveel het is,"
Huh? Dit onderzoek laat zien dat personen in het hoogste quartiel na drie (!) jaar al een duidelijk grotere kans op cardiovasculaire events hebben dan die in het laagste quartiel, dus hoezo heeft niemand daar last van?
Correlatie op zichzelf is uiteraard geen bewijs voor causaliteit (spread the news!) maar in dit geval zijn er in vitro en in vivo studies die een causaal verband heel plausibel maken. Beter ga je het niet krijgen, want de medisch ethische commissie zal een studie op vrijwilligers niet goedkeuren.
Ik neem de aanbevelingen van voedingsstudies over het algemeen met een grote schep zout, maar in dit geval zou ik de risico groepen aanraden toch even te kijken op het etiket van de light producten.
'de bloedspiegels van erythritol duizendvoudig te laten stijgen' is een meetwaarde, puur als gevolg van consumptie van 30 gram per dag (1 gram erythritol komt overeen met de zoetkracht van 1 gram suiker). Zelfs al gebruik je maar 10 gram kom je op honderden. Klinkt niet echt lekker. Hoeveel krijgen we op natuurlijke manier binnen?