Opinie Oude economie slaat terug, prijzen voedsel stabiliseren in 2023

In eerste instantie werden krimpscenario door diverse grootbanken voorgeschoteld in de range van 7% tot 10%. Achteraf viel dat mee en kromp de Nederlandse economie – mede door massale steunmaatregelen -slechts zo’n 3-4%. En die krimp is in 2021 zelfs alweer ruimschoots ingehaald: chapeau!

De vraag was initieel ook hoe de economie zich zou herstellen: werd het een V (snel herstel), een W (dubbele dip) of een swoosh (geleidelijk herstel). Het werd in Nederland op het eerste gezicht een V qua overal beeld. Maar wie beter keek zag een groot verschil tussen sectoren: alles wat ook maar rook naar tech, data, digitaal en pharma bleek sterk gegroeid en sectoren als energie, grondstoffen en foodservice kregen een stevige knauw. Logisch ook, als restaurants in een lockdown zitten en auto’s rijden niet, dan hebben de achterliggende bedrijven daar sterk onder te lijden.

K-vorm
De olieprijs bleef lange tijd onder de €30 per barrel hangen en ook veel food grondstoffen noteerden in de periode april – juni 2000 een dikke min. Er werd daarom gesproken over een “K-shaped recovery”, ofwel één pootje omhoog (tech & digital) en één pootje omlaag (veel traditionele sectoren).

De oude economie had afgedaan en de nieuwe economie had definitief overwonnen.

Juist schaarste laat zien wat een product ons werkelijk waard is!

Maar zie wat er in de tussentijd is gebeurd. Mede door verstoorde internationale supply chains en een sneller dan verwacht herstel van de wereldeconomie is de vraag naar gas, olie, hout, transport en agri-producten weer snel richting het oude niveau gegaan en is er nu sprake van schaarste. De olieprijs noteert al weer ruim €80 euro per barrel, de gasprijzen in Europa zijn in sommige gevallen vervijfvoudigd en veel agri-grondstoffen zijn 30-50% duurder dan 1 jaar geleden. Kijkend naar de beurs zie je ook een krachtig herstel van bedrijven als bijvoorbeeld Shell (eerst gezakt van €25 naar €10, nu weer op bijna €23), terwijl data-tech bedrijven als Just Eat Take Away inmiddels al zo’n 60% van hun beurswaarde hebben verloren ten opzichte van hun top een jaar geleden.

Gedempt effect
Er is duidelijk sprake van een ommekeer. De “K-shaped Recovery” heeft de vorm van een Wybertje (ruit) gekregen: de snelle stijgers hebben een forse veer moeten laten en veel dalers hebben een beentje bijgetrokken. De bedrijven uit de oude economie blijken een stuk taaier te zijn dan gedacht. En laten we eerlijk zijn: Facebook, Google en Uber zijn dan wel hot, maar een volle tank benzine en een goed gevulde koelkast vormen nog altijd de basis in de behoefte Pyramide van Maslow. Juist schaarste laat zien wat een product ons werkelijk waard is!

Een van de vragen is hoeveel het prijsniveau in de supermarkt zal gaan stijgen. Met EFMI Business School hebben we daar recent een uitgebreid rapport over geschreven (Grondstof tot nadenken). Wat we doorgaans zien in de food markt is dat de grondstofmarkten zeer volatiel kunnen zijn, maar dat er sprake is van een sterk gedempt effect op producentenprijzen.

Dat komt deels omdat de kostprijs van veel producten gebaseerd zijn op meer componenten dan grondstoffen alleen en daarnaast hebben veel fabrikanten lange termijn contracten voor de inkoop van grondstoffen. Daarnaast kunnen leveranciers niet alle kostprijsverhogingen 1 op 1 doorrekenen aan retailers, er wordt normaliter in het najaar al stevig onderhandeld tussen handel en industrie, maar dit jaar lopen veel onderhandelingen gewoon door tot ver in het eerste kwartaal.

Prijzen stabiliseren op een hoger niveau in 2023
Ook retailers op hun beurt kunnen niet alle kostenstijgingen doorrekenen in de vorm van hogere consumentenprijzen. Zij concurreren immers met elkaar en willen geen marktaandeel inleveren. Overall verwachten wij een gemiddelde prijsstijging bij supermarkten van 5-7% in 2022 ten opzichte van 2021. Dat is in historisch perspectief nog steeds zeer hoog, maar slechts een fractie van de gestegen grondstofprijzen. Daarna verwachten wij dat de supermarktinflatie in 2023 weer terugzakt naar een niveau van 0-3%. Hoofdreden is dat supply chains geleidelijk weer op orde komen en dat de markt meer gaat produceren van grondstoffen die sterk in prijs gestegen zijn, waardoor de ondercapaciteit weer verdwijnt en prijzen weer een neerwaartse neiging gaan krijgen. The Green Deal van Timmermans & Co gaat wel een structurele impact gaat hebben op de grondstofprijzen, maar daar zal ik in mijn volgende column wat dieper op ingaan. Voor nu moeten de boeren maar even profiteren van de hogere marktprijzen, het is ze zeer gegund!


Prof. Laurens Sloot is oprichter en directeur van EFMI Business School. EFMI opereert als academisch kennis- en opleidingsplatform voor retailers en fabrikanten in de food sector. Daarnaast is hij programmadirecteur van de Executive MBA van de University of Groningen Business School (UGBS) en hoogleraar Entrepreneurship & Retailing aan de Rijksuniversiteit Groningen.