image

Naar aanleiding van mijn berichtje gisteren over zon uit een potje, stuurde Melchior Meijer me dit artikel met het aanbod het hier te publiceren. Het lijkt me een uitstekende verdieping van het onderwerp.

Zoek de zon op! - door Melchior Meijer

Toen de Deense arts Niels Finsen in 1896 aantoonde dat zonlicht tuberculose geneest, werd hij aanvankelijk weggehoond. Maar de waarneming was zo consistent dat de moedige arts er zeven jaar later alsnog een Nobelprijs voor kreeg. In 1906 ontdekte de Duitser Findau dat de UV-B straling in zonlicht cholesterol in de huid omzet in vitamine D, calciferol. Vitamine D is een prohormoon dat vervolgens door de nieren wordt omgezet in een hormoon dat overal in het lichaam talloze processen regelt of ondersteunt. De mens evolueerde onder de blote hemel met plenty zonneschijn. Op de hogere breedtes kon hij uitsluitend overleven door een blanke huid te ontwikkelen en ’s winters veel vis en orgaanvlees te consumeren. Hoe zit dat nu? Ben jij van de lente tot de hersft dagelijks buiten? Eet je ’s winters vette vis en lever? Zoniet, dan kom je hoogstwaarschijnlijk tekort! Nieuwe ideeën, hoe voor de hand liggend ook, hebben tijd nodig om door het establishment te worden geaccepteerd. Vorig jaar werd de Amerikaanse hoogleraar dermatologie Dr Michael Holick door zijn universiteit ontslagen omdat hij in zijn boek ‚The UV Advantage‚ stelde dat het huidig advies om extreem voorzichtig te zijn met zonnebaden kanker in de hand werkt, in plaats van voorkomt. De Rotterdamse internist Bert Verhage overkwam min of meer hetzelfde, toen hij waagde vast te stellen dat mensen met botontkalking meestal een onaanvaardbaar gebrek aan vitamine D hebben. Maar in tegenstelling tot Finsen hoefden deze lucide dokters niet lang te wachten op rehabilitatie. In het decembernummer van het toonaangevende tijdschrift ‘The American Journal of Clinical Nutrition’ zwakken topwetenschappers het vrijwel wereldwijde advies om zonnestraling zo veel mogelijk te mijden aanzienlijk af. Ook stellen ze dat de inname van vitamine D uit voedsel in de meeste ontwikkelde landen fors omhoog moet: van de huidige aanbevolen 200 Internationale Eenheden (IE) naar minimaal 2000 IE. De actieve, door de nieren gemaakte eindvorm van vitamine D, geeft steeds meer geheimen prijs. Circuleert er te weinig van het hormoon dan krijgen auto-immuunziekten als diabetes type 1 en multiple sclerose, maar ook atherosclerose, influenza en tal van kankervormen, vrij spel. Graag trek ik hier feit en fictie over zonlicht uit elkaar.

Misverstand: Onbeschermd zonnen is ongezond
De feiten: Onbeschermd uren achtereen liggen bakken is ongezond. Geregelde blootstelling van de onbeschermde huid aan een verstandige dosis zonnestraling is volgens de jongste inzichten noodzakelijk voor een optimale gezondheid. Uit recente onderzoeken blijkt dat de verhoogde onderhuidse productie van vitamine D onder invloed van UVB-straling een aantal veelvoorkomende, ernstige kwalen kan voorkomen. Niet alleen botontkalking, ook darmkanker, borstkanker, hoge bloeddruk, influenza, atherosclerose, depressie, diabetes type 1 en multiple sclerose vinden hun oorzaak tenminste deels in een chronisch gebrek aan vitamine D. Holick: “Het advies om de zon te mijden is achterhaald. Geniet ervan. Voorkom wel te allen tijde dat je verbandt! Drie keer in de week 15 à 20 minuten in de zon met je gezicht en blote armen en benen is genoeg. Dat lijkt weinig, maar veel vrouwen halen dat niet.” Langer zonnen leidt volgens sommige onderzoeken – niet alle – tot vervroegde veroudering van de huid.

Misverstand: Een evenwichtige voeding levert voldoende vitamine D
De feiten: Deze sussende boodschap heeft volgens de recente vitamine D special van het ‘American Journal of Clinical Nutrition’ potentieel dodelijke consequenties. Specialisten komen unaniem tot de conclusie dat de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid moet worden verhoogd van de huidige 200 IE naar tenminste 2000 IE (vanaf 50.000 IE is vitamine D na verloop van tijd giftig). Tenzij je dagelijks een flinke portie vette vis eet, haal je die 2000 IE niet. Goeie ouwe levertraan is een uitkomst, maar pas op met de eveneens grote hoeveelheid vitamine A (retinol) in dit product. Retinol kan in hoge doses toxisch zijn.

Misverstand: Je produceert ook ’s winters vitamine D
De feiten: Zodra je huid géén zonlicht ontvangt, maak je géén vitamine D. Internist en osteoporosedeskundige Dr Bert Verhage constateerde enige tijd geleden dat veel van de mensen die in het Rotterdamse Dijkzigt ziekenhuis voor botontkalking werden behandeld een ernstig vitamine D-tekort hadden. Zijn voorzichtige voorstel om die mensen eerst eens wat extra zon en vitamine D te geven in plaats van dure medicijnen, stuitte op zoveel weerstand bij zijn superieuren, dat Verhage het veld moest ruimen. Inmiddels geeft internationaal onderzoek hem dubbel en dwars gelijk. Volgens het American Journal of Clinical Nutrition kampt vrijwel iedereen op gematigde en hogere breedtes vrijwel het gehele jaar met een ‘subklinisch’ vitamine D-gebrek. Dr Oliver Gillie, auteur van het boek ‘Sunlight Robbery’: “Door in de lente, zomer en herfst veel buiten te zijn en dan meer dan alleen het gezicht aan de zon bloot te stellen, kun je tot op zekere hoogte een ‘wintervoorraad’ opbouwen in het onderhuidse vetweefsel. Maar het verdient aanbeveling om in de donkere dagen met enige regelmaat een zonnebankje te pakken bij een ondernemer die verstand van zaken heeft.”Misverstand: Zonnecremes hinderen de vitamine D-productie niet.

De feiten: Zonnecremes blokkeren UV-B straling en dus ook de omzetting van onderhuids cholesterol in vitamine D. Hoe hoger de beschermingingsfactor, hoe groter de blokkade. Aan de andere kant is er geen bewijs dat het gebruik van zonnecreme beschermt. Het onderzoek naar de preventieve werking van zonnecremes op het ontstaan van huidkanker is niet eensluidend. De meeste studies laten geen effect zien, terwijl insmeren in een aantal onderzoeken juist tot méér huidkanker leidde (uiteraard bij gelijke exponering).

Misverstand: Een ‘gezonde teint’ bestaat niet
De feiten: Pigmentatie van de huid onder invloed van zonlicht is een volstrekt normale fysiologische reactie en beschermt tegen het mitogene (celkernbeschadigende) effect van te veel UV-straling. De dynamische ‘flow’ van vitamine D die als gevolg geregelde blootstelling aan de zon ontstaat, gaat het ontstaan van bijvoorbeeld borstkanker tegen. Holick: “Voor ieder geval van huidkanker dat door het advies niet te zonnen eventueel wordt voorkomen, krijg je honderden gevallen van borstkanker. Dat is een te hoge prijs.” Zolang je zorgt dat je niet verbrandt, is die gezonde teint dus inderdaad: héél gezond!

Misverstand: Babies krijgen voldoende vitamine D met de moedermelk
De feiten: Dat is volledig afhankelijk van jouw vitamine D status. Als jij het prohormoon niet aanmaakt omdat je overdag meestal binnen bent, kun je het ook niet doorgeven aan je spruit. Een normale voeding is volgens de laatste inzichten volstrekt ontoereikend. Daarmee geef je het kleine wurm een valse start. Zijn of haar risico op auto-immuunziekten als diabetes type 1 en multiple sclerose gaat dan fors omhoog, zeker als zulke aandoeningen in de familie zitten. Holick raadt zogende moeders aan geregeld verstandig van de zon te genieten en ook het kroost voorzichtig van de ‘levensbrengende stralen’ te laten profiteren.

Misverstand: De zonnebank dient uitsluitend een cosmetisch doel
De feiten: Dagelijkse blootstelling van de huid aan UV-B licht is de natuurlijkste vorm van vitamine D ‘suppletie’. Of dat licht nu van de zon komt of van een Philips, maakt fysiologisch geen verschil. Paradoxaal genoeg doen vooral zwarte vrouwen er goed aan ’s winters een paar keer per week onder een kunstzon te duiken (en s’ zomers zo vaak mogelijk buiten te zijn). Dokter Holick: “Een donkere huid is een aanpassing aan tropische omstandigheden, met extreem intensieve zonnestraling. Een blanke huid is een aanpassing aan weinig zonnestraling. De blanke huid melkt elk schaars zonnestraaltje uit om er vitamine D van te maken. Donkere mensen hebben vier à vijf keer zoveel zon nodig om een normale vitamine D status te houden dan blanke mensen.”

Dit artikel verscheen eerder in Men's Health, juni 2005
Dit artikel afdrukken