In 2050 ziet het Europese voedsellandschap er heel anders uit. Dat voorspelt Ladislav Miko, vice-directeur generaal van DG Santé, het Europese directoraat voor voedselveiligheid en gezondheid.

Voedselzekerheid en voedselveiligheid zullen meer en meer twee kanten van dezelfde munt worden. Dat zorgt voor nieuwe uitdagingen in de voedselketen. Om daar niet door verrast te worden, ontwikkelde het DG Santé een viertal scenario's om alvast een idee van de toekomst te krijgen.

Miko presenteerde de scenario's tijdens het 'Our Food Future'-evenement van de Britse Food Standards Agency in Londen vorige week.

'Meer voedsel, maar minder betrouwbaar'
"Het zou wel eens zo kunnen uitpakken dat we in 2050 méér voedsel produceren, maar er minder op kunnen vertrouwen dat al dat voedsel ook veilig is", zei Miko. "Niemand wil dat, maar we zouden er op voorbereid moeten zijn."

Miko wijst met zoveel woorden op het risico van een steeds massalere productie. Risico is het resultaat van de kans dat er iets fout gaat, vermenigvuldigd met het aantal gevallen dat erdoor geraakt wordt. Hoe groter de processen, hoe groter de narigheid als er iets misgaat
Stel dat er zich een crisis voordoet in de plantengezondheid, zoals de gekke-koeienziekte van de jaren '80 in de dierengezondheid, hield Miko zijn gehoor voor, kunnen we daar dan afdoend op reageren? Miko wijst met zoveel woorden op het risico van een steeds massalere productie. Risico is het resultaat van de kans dat er iets fout gaat, vermenigvuldigd met het aantal gevallen dat erdoor geraakt wordt. Dus: hoe massaler de processen, hoe groter de narigheid als er iets misgaat.

Daarom vraagt Miko of voedselzekerheid (genoeg eten voor iedereen) voorrang krijgen boven voedselveiligheid. Moet wellicht de bestaande regelgeving aangepast worden om risico's die dezelfde structuur hebben als een ongeluk in een kernreactor - het gebeurt zelden, maar als het gebeurt, zijn de consequenties fors - te voorkomen? In steeds massalere processen moet regelgeving zorgen voor een extreem lage kans op ongelukken. Maar hoe klein is die kans te krijgen en zal die kansreductie voldoende zijn?

Om in te kunnen spelen op die vragen, ontwikkelde DG Santé 4 toekomstscenario's, op basis van een verkennende studie uit 2013.

Vier scenario's
Het eerste scenario kreeg de naam 'global food' mee. Daarin zetten globaal genomen de huidige trends zich voort. Het tweede scenario gaat uit van een 'slow food world'. Daarin wordt veel meer voedsel lokaal geproduceerd maar spelen ook nieuwe technologische ontwikkelingen een rol. Dat laatste gebeurt vooral vanuit duurzaamheidsoverwegingen omdat consumenten intensieve agrofoodtechnologieën wantrouwen. Het derde scenario heet 'transatlantic'. Het voorspelt een tragere economische groei en meer samenwerking tussen de EU en VS. Voedingswetenschappen en technologie worden hier belangrijker. Het vierde scenario is 'Phood' gedoopt en gaat uit van een grotere verwevenheid van voeding en farmaceutica. De focus ligt vooral op de gezondheidsaspecten van voedsel.

Wordt het een slow food world, dan leidt dat tot versnipperde ketens waarin minder te reguleren valt en, bij gevolg, het eten minder veilig wordt
Risico's
Ieder scenario brengt eigen risico's met zich mee, waar de voedselveiligheidsregulering op in zal moeten spelen. Als de keten opschuift naar intensievere landbouwproductiemodellen, dan moeten voedselveiligheidssystemen rekening houden met een groter gebruik van agrochemische middelen, een toenemend risico van antibioticaresistentie in dieren en meer recycling van organisch afval. Ook als nieuwe eiwitbronnen zoals insecten hun intrede doen, moeten de voedselveiligheidssystemen onder de loep genomen worden. Als het transatlantische scenario de overhand krijgt, zullen we in Europa moeten accepteren dat we meer regulering van elders opgelegd krijgen dan we zelf direct kunnen beïnvloeden. Wordt het een slow food world, dan leidt dat tot versnipperde ketens waarin minder te reguleren valt en, bij gevolg, het eten minder veilig wordt.

"De consequenties voor de regelgeving zijn in de verschillende scenario's nog onvoldoende onderzocht", waarschuwt Miko. De grote lijn is echter wel duidelijk. Wil de voedselveiligheid in Europa in 2050 op peil blijven, dan is aanpassing van het regelgevingssysteem onvermijdelijk.

Geen Rusland of China
Opvallend afwezig in de scenario's is een vastelandsscenario. Vanuit Frankrijk wordt, vanuit exportbelangen, al sinds de nieuwe Koude Oorlog die begon na het neerhalen van vlucht MH-17 regelmatig gepleit voor een oriëntatie op het Oosten. Via land is Europa verbonden met Rusland en via Rusland per spoor met China, naar verwachting 's werelds dominante economie voor de rest van de eeuw.

Fotocredits: 'Food and Environmental Laboratory', IAEA
Dit artikel afdrukken