“Dat voeding belangrijk is, weten we hier nu ongeveer wel.” Deze woorden van huisarts Tamara de Weijer tegen de 'doktoren van de toekomst', de huidige medicijnenstudenten, zouden een paar jaar geleden raar hebben geklonken. Maar tijdens de tweede editie van het congres van Stichting Student en Leefstijl ging het zelfs al niet meer alleen over voeding, juist slaap, stress en beweging kwamen aan bod. Naast kennis en handvatten voor de praktijk kregen de zorgprofessionals ook een waarschuwing voor zichzelf mee: wees kritisch naar jezelf. Een rokende, metabool ongezonde, stilzittende en op het randje van burn-out zittende dokter, is die geloofwaardig?

Jaarlijks worden er 5,8 miljoen recepten voor corticosteroïden uitgeschreven. Wees daar zuiniger mee, zegt Van Rossum met zoveel woorden
Cortisol
Vetmassa, spiermassa, diabetes, cholesterol en depressie. Stress kan hier allemaal invloed op hebben. Daarom moet ook stress serieus genomen worden in de spreekkamer, benadrukt internist-endocrinoloog Liesbeth van Rossum. “Wees er ook van bewust dat stress niet iedereen evenveel beïnvloedt”. Bij stress wordt het hormoon cortisol aangemaakt. “Het maakt uit of je cortisol hypergevoelig bent of bijvoorbeeld ongevoelig. Dat maakt dat het effect op het lichaam van mensen die evenveel stress hebben anders is”. Daarbij geeft cortisol ook nog eens snacktrek. En van suikerrijk eten gaat je cortisol nog verder omhoog. Ook vetmassa maakt cortisol aan. Zo ontstaat, kort gezegd, een negatieve spiraal waar mensen in vast raken. Er moet nog uitgezocht worden of stress maakt dat je dubbel zo hard aankomt van een hoog-aan-vetdieet, zoals uit een recente muizenstudie suggereert.

“Pas op”, waarschuwt van Rossum. “Stress’ kan ook uit een potje komen”. Ze wijst op de cross-sectionele verbanden tussen corticosteroïden-gebruik, metabool syndroom en hun invloed op het brein. Jaarlijks worden er 5,8 miljoen recepten voor corticosteroïden uitgeschreven. Wees daar zuiniger mee, zegt Van Rossum met zoveel woorden.

Een rokende, metabool ongezonde, stilzittende en op het randje van burn-out zittende dokter, is die geloofwaardig?
60 slaapstoornissen
Alles ligt aan slaap, meent Ysbrand van der Werf, hoogleraar slaap & cognitie. Als we niet goed slapen kan er een boel misgaan. Slecht slapen draagt bij aan een hele rits aan ongezonde leefgewoonten. In totaal zijn er ongeveer 60 slaapstoornissen en heeft ongeveer 25% van de mensen een slaapstoornis. Opvallend veel psychiatrische ziekten en neurologische aandoeningen hebben iets te maken met slaap. Een window of opportunity noemt van der Werf het dan ook. Grijp vooral niet meteen naar de pillen, staat ook in de nieuwe insomnie-richtlijn. “Pillen (vooral Benzodiazepines) zijn het tegenovergestelde van een oplossing”, waarschuwt Van der Werf. Wat dan wel? “De eerste keus is CBTi (‘Cognitive Behavioural Therapy for insomnia’). Laat je verder niet verleiden om een antwoord te geven op de vraag ‘hoeveel moet ik nou eigenlijk slapen? Dat hangt af van individuele slaapbehoeftes.“

Vergeet niet dat als de dokter wat zegt, dat wat doet met mensen
Beweegrichtlijn
Dirk Schaars van Kenniscentrum Sport ziet bewegen als belangrijke schakel. Nu voldoet maar ongeveer de helft van de Nederlanders aan de beweegrichtlijnen. “Met een beetje meer bewegen boek je al gezondheidswinst. Het is bijna een wonderpil. Neem dat mee in de spreekkamer. Je wilt iedereen naar de beweegrichtlijn loodsen en vul dat aan met voorkom-veel-zitten”, aldus Schaars. Dat kan met de handvatten van het kenniscentrum, maar Schaars adviseert ook om bondgenoten als fysiotherapeuten, de buurtsportcoach en preventiecentra op te zoeken.

In de spreekkamer
In de praktijk ziet De Weijer dat minimaal de helft van de klachten van patiënten in de spreekkamer leefstijl-gerelateerd is. Van de patiënten die herhaalmedicatie krijgen, is dat zelfs 90%. Hoe leg je als arts nou de link van een klacht naar een oorzaak in de leefstijl van een patiënt, en dat allemaal in een consult van maar 10 minuten terwijl er zoveel factoren een rol kunnen spelen? De sleutel zit ‘m in de juiste communicatie, zeggen alle sprekers.

Open staan, de juiste vragen stellen en doorvragen. Het klinkt simpeler dan het is. Zo zijn er nog steeds artsen bij wie een patiënt met overgewicht het vooroordeel van een lui loeder op de bank met pizza oproept.

“Geen paternalistische houding aannemen, maar ga naast de patiënt staan”, adviseert de Weijer. Het gebruik van een leefstijlanamnese kan daarbij helpen. Wat eet en doet iemand op een dag? Het inzichtelijk en bewust maken blijkt al een soort van therapie te zijn. “Daarbij is het wetenschappelijk bewezen dat in 30 seconden er al leefstijladvies gegeven kan worden dat impact heeft”, stipt de Weijer nog maar eens aan. “En vergeet niet dat als de dokter wat zegt, dat wat doet met mensen.”

Fingerspitzengefühl dus
Door de bomen het bos niet meer zien
Uit de zaal komen ook vragen als: Wat zijn goede leefstijlcoaches? Naar wie moet ik doorverwijzen? Waar haal ik de juiste informatie vandaan? Hier lijkt nog winst te behalen. Een deel is ervaring, geven De Weijer en Van Rossum aan. Heb je eenmaal samengewerkt met partijen, dan weet je wat fijne of minder fijne samenwerkingen waren. Fingerspitzengefühl dus.

Beloning bij ziekte
Dat het gezondheidssysteem nog steeds zo in elkaar steekt dat artsen beloond worden voor ziektes, maakt het voor de dokter niet aantrekkelijk om aan gezondheid te werken, onderstreept De Weijer. Ze ziet liever een preventief systeem. “Daarmee worden artsen veel meer uitgedaagd om met gezondheid aan de slag te gaan.” Ondertussen zijn erkende gecombineerde leefstijlinterventies (GLI) opgenomen in het basispakket. “Maar dat artsen een pak met geld krijgen voor mensen met diabetes, maakt dat dit maar mondjesmaat op gang komt”. Wat ook niet helpt is dat het grootste deel van de doktoren boven de 55 een beetje ingedut zijn. “De werkdruk is zo hoog, dat ze dit er niet ook nog bij kunnen hebben”, aldus De Weijer.

Voor die werkdruk worden de artsen in spe dan ook gewaarschuwd. Net als nachtdiensten is het niet bevorderlijk voor de eigen leefstijl. Het wordt de aanwezigen dan ook meermaals op het hart gedrukt om jezelf af en toe onder de loep te nemen: practice what you preach. De oprechte waarschuwing mocht de pret niet drukken. De toekomstige dokters gingen naar huis met geloof in de toekomst en de motivatie om leefstijl toe te passen op patiënten.
Dit artikel afdrukken