Lees ook
In maart bracht de New York Times aan het licht dat de wetenschappers die een onderzoek wilden starten naar de mogelijke gezondheidsvoordelen van matig drinken, zelf contact hadden gelegd met de alcoholindustrie om hun onderzoek te laten financieren. Dat was reden voor de Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) een onafhankelijk onderzoek in te stellen, want volgens de regels van de NIH is dat verboden.

Stekker eruit
Vorige week kwam het 165-pagina tellende onderzoeksrapport uit. Prompt besloot Francis Collins, de directeur van de NIH, de stekker uit het net gestarte MACH-onderzoek te trekken, schrijft Science. De wetenschappers van het National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (NIAAA) in Bethesda hadden "wat binnen de cultuur van ons nobele instituut acceptabel is mijlenver overschreden", zei Collins. Ook de 27 andere instituten binnen de NIH gaan nu onder de loep.

Belangenverstrengeling
Voor het MACH-onderzoek (MACH staat voor Moderate Alcohol and Cardiovascular Health) zouden bijna 8.000 vijftig-plussers willekeurig ingedeeld worden in een groep die dagelijks een drankje naar keuze drinkt of een controlegroep die geen druppel alcohol drinkt. Het verschil in hartgezondheid van deze twee groepen zou na een tijdsspanne van minimaal 6 jaar beoordeeld worden. Het lobbywerk voor het onderzoek begon al in 2013.

Hoogleraar Rick Grobbee (UMC, Utrecht): Buitengewoon tragisch dat het zo is gelopen. Uit maatschappelijk oogpunt ging het om een heel belangrijke kwestie
In een uitgebreid vervolgartikel, met emails en gespreksnotities, onthulde de New York Times vorige week dat niet alleen de onderzoekers actief drankenproducenten benaderden, maar dat ze hen ook toezegden dat de uitkomst zou zijn dat een glas per dag gezond zou blijken. Het onderzoek zou - eindelijk - de knoop moeten doorhakken of matig drinken nu gezonder zou zijn dan helemaal niet drinken. Koren op de molen van de drankenindustrie dus, vandaar dat het lobbywerk succesvol uitpakte. Vijf bedrijven - AB InBev, Carlsberg, Heineken, Diageo en Pernod Ricard - zegden in totaal $68 miljoen toe.

Uit het nu gepubliceerde onderzoeksrapport blijkt verder dat NIAAA-wetenschappers de NIH-regels overtraden door bedrijven direct te benaderen voor donaties, maar dit geheim hielden voor hun leidinggevenden en voor de Foundation for the National Institutes of Health, een door het Congres ingestelde non-profitorganisatie die particuliere donoren in staat moet stellen NIH-studies te ondersteunen zonder dat zij de onderzoeksopzet of uitkomsten kunnen beïnvloeden. Ook zouden NIAAA-medewerkers het fondsenwervingsproces gemanipuleerd hebben: zo bleek onderzoeksleider Kenneth Mukamal de enige aanvrager voor twee belangrijke financieringsrondes.

Onderzoeksopzet
Ook de onderzoeksopzet kan niet door de beugel, zegt Collins. Epidemiologen van NIH hebben kritiek op het onvoldoende aantal deelnemers, die niet lang genoeg gevolgd worden om vast te stellen of matig alcoholgebruik wellicht het kankerrisico verhoogt zodat de hartvoordelen weer teniet gedaan worden. "Het MACH-onderzoek zou gezondheidsvoordelen kunnen aantonen terwijl het de risico's over het hoofd zag".

Onderzoeksleider Kenneth Mukamal staat in een reactie pal achter zijn team en onderzoeksopzet: "Wij staan volledig en krachtig achter de wetenschappelijke integriteit van het [MACH]-proefprotocol en -team. [..] Elke ontwerpoverweging werd zorgvuldig en doelbewust doorgelicht, zonder enige inbreng of regie van particuliere sponsors", citeert Science. Van het beschikbare en al aangewende budget is $11,8 miljoen inmiddels teruggestort aan de sponsoren.

Ook Nederland zou meedoen
Het onderzoek zou ook deels in Nederland plaatsvinden, meldt de NRC. Eén deelnemer was gestart, met nog een aantal mensen op de wachtlijst. "Buitengewoon tragisch dat het zo is gelopen”, zegt hoogleraar klinische epidemiologie van het UMC Utrecht Rick Grobbee, die het Nederlandse deel begeleidde. Volgens Grobbee was MACH één van meest doorwrocht opgezette studies van de laatste jaren. "Heel jammer dat hij is gestopt, want uit maatschappelijk oogpunt ging het om een heel belangrijke kwestie.”

Als dergelijk onderzoek niet vanuit algemene middelen wordt gefinancierd, ligt het in de lijn der verwachting dat het voortaan als moreel onacceptabel wordt gezien. Dan zal het ook niet meer worden opgezet en uitgevoerd.
Dit artikel afdrukken