Op 9 maart verbood Oekraïne bijna alle voedselexport om te voorkomen dat de Oekraïners honger gaan lijden doordat de Russen het land zijn binnengevallen. Aangezien Oekraïne een van de grootste graan- en zonnebloemolie-exporteurs ter wereld is, schoten de toch al hoge voedselprijzen verder omhoog. "Het is moeilijk om het aanbod van voedselgewassen snel te vergroten", zegt Matin Qaim van de universiteit van Bonn in NewScientist. "Een groot deel van alle voedselgewassen is niet voor voedsel bestemd, maar voor biobrandstoffen." Wereldwijd wordt 10% van alle granen tot biobrandstof verwerkt.

Zouden de VS en de EU hun ethanolgebruik (gemaakt op basis van graan) met de helft reduceren, dan is daarmee de complete Oekraïense graanexport gedekt
Dat zijn geen geringe hoeveelheden: in de VS wordt een derde van alle verbouwde maïs omgezet in ethanol. Dan heb je het over 90 miljoen ton mais, bijna het dubbele van de 50 miljoen ton die Oekraïne en Rusland exporteren. In de EU wordt van 12 miljoen ton granen (mais en tarwe) ethanol gemaakt, ongeveer 7% van de Europese graanproductie. Ook verwerkt de EU alleen al 3,5 miljoen ton palmolie tot biodiesel. "Dat is bijna even veel als de hoeveelheid uit Oekraïne en Rusland geïmporteerde zonnebloemolie," aldus Qaim.

Het meest opvallende aan deze situatie is dat landen er letterlijk met één pennenstreek een einde kunnen maken. Dat deed bijvoorbeeld Tsjechië, op 11 maart, toen het de verplichting om ethanol toe te voegen aan benzine schrapte. Nou was de aanleiding daartoe het willen verlagen van de brandstofprijzen, niet de voedselprijzen, maar toch. Zouden de VS en de EU hun van graan gemaakte ethanolgebruik met de helft reduceren, dan is daarmee de complete Oekraïense graanexport gedekt, berekende Princeton University. Dat betekent dat Afrikanen - en Ethiopiërs, Afghanen, Syriërs en Jemenieten - geen honger hoeven te lijden. Zij zullen de eerste slachtoffers van de graanschaarste als gevolg van de wegvallende productie in Oekraïne zijn omdat zij de belangrijkste afnemers daarvan zijn.

De EU verwerkt 3,5 miljoen ton palmolie tot biodiesel. Dat is bijna even veel als de hoeveelheid uit Oekraïne en Rusland geïmporteerde zonnebloemolie
'Volstrekt immoreel'
Waarom doen we dat dan niet meteen? Het zou de omhooggierende graanmarkten rust geven en boeren - die nu moeten gaan planten - ook duidelijkheid geven over wat ze kunnen gaan planten. Nou, de Amerikaanse agrobusinesslobby denkt daar anders over. Die lobbyen juist voor het verbouwen van meer biobrandstoffen, om de stijgende brandstofprijzen te beteugelen. Als je er even over nadenkt, is dat raar. Ethanol maakt maar 6% uit van de door Amerikaanse benzinepompen verkochte brandstof, een druppeltje in de benzineprijzen. Terwijl het beschikbaar maken van deze hoeveelheden graan voor mensen een enorm effect kan hebben op de voedselprijzen.

"Het is volstrekt immoreel om te proberen een energietekort op te lossen door een voedseltekort te creëren," zegt Ariel Brunner van Birdlife International dan ook kort en krachtig. Hoge voedselprijzen raken mensen met lage inkomens het hardst, terwijl hoge brandstofprijzen degenen treffen die het zich kunnen veroorloven auto te rijden en te vliegen. Het is tijd dat we ons realiseren dat de gewassen die we telen voor biobrandstoffen eigenlijk een buffer zijn die in tijden van voedseltekorten ingezet kan worden. Als biobenzine concurreert met dagelijks brood, is dat tijdperk aangebroken.

UPDATE 17 maart 2022, 17.00 uur
In een reactie op dit artikel, dat inzoomt op de Amerikaanse en Europese invalshoek, licht Frans Claassen, directeur MVO, toe hoe de situatie in Nederland is:
  1. Zoals uit de Rapportage Energie voor Vervoer 2020 van de Nederlandse Emissieautoriteit blijkt, worden in Nederland niet of nauwelijks plantaardige oliën gebruikt voor biodiesel. Uit de tabel II op pagina 57 blijkt dat in 2020 bijna alle biodiesel die we in Nederland gebruiken, is gemaakt van gebruikt frituurvet. Een klein deel komt van dierlijk vet dat niet geschikt is voor menselijke consumptie. Nederland is daarmee in Europa koploper bij het gebruik van afval en restmateriaal voor biodiesel.

  2. In de rest van Europa werd voor de productie van biodiesel voorheen met name raapzaadolie gebruikt. De hoge prijzen van (grondstoffen voor) plantaardige oliën, waaronder raapzaad, hebben er het afgelopen jaar echter toe geleid dat deze gewassen te duur werden voor de markt voor biobrandstoffen, en zijn aangewend voor voeding.

  3. Op dit moment worden de plantaardige oliën in Europa dus voor het overgrote deel gebruikt voor voeding. Het stilvallen van de import van zonnebloemolie uit Oekraïne zorgt er inmiddels voor dat een groot deel wordt aangewend om de zonnebloemolie in levensmiddelen te vervangen.

  4. De grondstoffen voor bio-ethanol (als hernieuwbaar alternatief voor benzine) en biodiesel (als hernieuwbaar alternatief voor diesel) zijn verschillend. De titel van het artikel legt onterecht een link tussen ‘biobenzine’ en spijsolie. Die discussie is voor Nederland niet relevant omdat de biodiesel die hier op de markt komt van afval en restmateriaal is gemaakt.
Dit artikel afdrukken