4 min
Het advies om verzadigd vet zoveel mogelijk uit de voeding te weren met het oog op de gezondheid van hart en bloedvaten, mist wetenschappelijke onderbouwing. Al een halve eeuw niettemin is dat advies staande doctrine onder artsen, onderzoekers, diëtisten, beleidsmakers en daarmee het grote publiek. Nieuwe inzichten in de werking van cholesterol en herinterpretatie van oud onderzoek leiden tot de conclusie die onontkoombaar leek: het advies tegen verzadigd vet moet van tafel.
Al een kleine twintig jaar klinkt serieuze twijfel over de juistheid van de officiële aanbevelingen en beetje bij beetje verandert de algemene opinie. Nu lijkt ook het laatste bastion geslecht, dat van de cardiologen. In een artikel in het Amerikaanse vakblad Journal of the American College of Cardiology schrijft een aantal experts, onder wie Arne Astrup, James O.Hill, Andrew Mente, Jeff S. Volek en Ronald M. Krauss, dat de waarschuwing tegen verzadigd vet uit de officiële voedingsadviezen moet worden geschrapt.
Veel verzadigd vet uit vooral dierlijke producten verhoogt de hoeveelheid vetdeeltjes, waaronder het ‘slechte’ LDL in het bloed, maar ook het ‘goede’ HDL. Ook verhoogt veel verzadigd vet in voeding andere soorten vet (triglyceriden) in het bloed. Maar daaraan mag niet de conclusie verbonden worden dat het de oorzaak is van het massaal overlijden aan hart- en vaatziekten, aldus de auteurs.
Gezondheidseffecten
De auteurs verwoorden het in de samenvatting van hun artikel zo:
“De aanbeveling om de inname van verzadigde vetzuren uit de voeding te beperken, geldt nog steeds, ondanks het feit dat er steeds meer bewijs is voor het tegendeel. De meeste recente meta-analyses van gerandomiseerde studies en observationele studies vonden geen gunstige effecten van het verminderen van de inname van verzadigd vet op hart- en vaatziekten en de totale sterfte, en vonden in plaats daarvan beschermende effecten tegen een beroerte.
Hoewel verzadigde vetzuren de lage dichtheid van LDL-cholesterol verhogen, is dit bij de meeste individuen niet te wijten aan een toename van kleine, dichte LDL-deeltjes, maar eerder aan grotere LDL, die veel minder sterk gerelateerd zijn aan het risico op hart- en vaatziekten.
Het is ook duidelijk dat de gezondheidseffecten van voedingsmiddelen niet kunnen worden voorspeld aan de hand van hun aandeel in welke voedingsstoffengroep dan ook, zonder rekening te houden met de totale macronutriëntenverdeling.
Volle melk, onbewerkt vlees, eieren en pure chocolade zijn vetrijke voedingsmiddelen met een complexe matrix die niet geassocieerd worden met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. De totaliteit van het beschikbare bewijsmateriaal ondersteunt geen verdere beperking van de inname van dergelijke levensmiddelen.”
Voedselmatrix
Twee dingen vallen op: ten eerste het nadrukkelijke onderscheid in schadelijkheid van het ‘dichte’ LDL (het VLDL) en het ‘grote’ LDL. Het verschil tussen beide werd niet gemaakt c.q. kon niet gemeten worden toen de nu verworpen aanbevelingen werden opgesteld. Het andere is de verwijzing naar de voedselmatrix, die recent veel aandacht krijgt. Verzadigd vet wordt in samenhang met vele andere voedingsstoffen gegeten en verwerkt in het lichaam en het is daarom niet goed mogelijk de werking van alleen het verzadigde vet te isoleren. En daaruit te concluderen dat verzadigd vet hartaanvallen veroorzaakt. Ook al zou dat wel aan te tonen zijn, dan blijft nog de waarneming overeind dat er wel meer hartaanvallen voorkomen, maar niet meer sterftegevallen.
Het staat niettemin vast dat LDL een oorzakelijke rol speelt bij de ontwikkeling van hart- en vaatziekte, beamen de auteurs. Ook dat er ‘in het algemeen’ een omgekeerde relatie is tussen verandering in het LDL-peil en hart- en vaatziekten. Maar een verlaging van het LDL door dieet kan niet worden geïnterpreteerd als de oorzaak van verminderde hart- en vaatziekten zonder te kijken naar alle andere biologische effecten die optreden bij die verlaging. Er spelen andere invloeden van de voeding mee. Omgekeerd vermindert het mediterrane dieet hart- en vaatziekten, maar verlaagt het LDL niet.
Statines
De publicatie in een vakblad voor cardiologen is bijzonder, omdat juist de beroepsgroep van hartdoktoren vasthoudt aan het verlagen van LDL om de hartgezondheid in de bevolking te verbeteren. De European Society of Cardiology (ESC) pleit in de nieuwe richtlijnen voor een verlaging van het cholesterol door een betere leefstijl en anders door medicijnen, in het bijzonder statines.
Over die strikte, aangescherpte richtlijnen is veel te doen geweest. Het advies zou sterk beïnvloed zijn door de lobby van de farmaceuten. De cardiologen wijzen in het omvangrijke rapport weliswaar op het belang van goede voeding en een gezonde leefstijl, maar komen er toch op uit dat iedereen met een verhoogd LDL aan de statines zou moeten.
In 2002 publiceerde The New York Times een artikel met de titel ‘What if It's All Been a Big Fat Lie?’. Daarin wijst de wetenschapsjournalist Gary Taubes erop dat de ‘minder-vet-is-gezonder’-doctrine weliswaar een lagere consumptie van vet in de Verenigde Staten tot gevolg had, maar ook een toename van obesitas en hartaanvallen. Was het advies om in plaats van vet meer koolhydraten te eten wel goed?
Na Taubes volgden vele researchers en publicisten die nieuwe richting van redeneren. Maar zolang er geen stevig bewijs van het tegendeel kwam, hield het medische establishment het bij de anti-vet opvatting. Ook toen er wel duidelijk werd aangetoond dat de wetenschappelijke onderbouwing niet deugde. Dat deed onder meer de Nederlandse diëtist en researcher Robert Hoenselaar, die daarover publiceerde op Foodlog en in de internationale vakpers.
Heroverweging
Hoenselaars conclusie in 2012: “De resultaten en conclusies over de inname van verzadigd vet in relatie met hart- en vaatziekten, van toonaangevende adviescommissies, weerspiegelen niet de beschikbare wetenschappelijke literatuur.”
Datzelfde concludeerde ook de jonge Australische onderzoeker Steven Hamley.
Hamley vlooide alle onderzoeksliteratuur door waarin met RCT’s zou zijn aangetoond dat het vervangen van (dierlijk) verzadigd vet door (plantaardig) onverzadigd vet hart- en vaatziekte zou voorkomen. Die gunstige uitruil van verzadigd voor onverzadigd vet was het laatst overgebleven ‘bewezen’ onderzoeksfeit van de oude doctrine ten nadele van verzadigd vet. Maar de jonge onderzoeker vond niet één studie waarin niet ook andere factoren dan die vetwissel hadden kunnen meespelen in de gemeten verlaging van het LDL. Ook die laatste vestingsmuur van de doctrine bleef niet overeind.
Buitenstaanders
Zowel Hoenselaar als Hamley zijn relatieve buitenstaanders van het academische establishment. Vele andere buitenstaanders hebben in vergelijkbare woorden geschreven over de ondeugdelijkheid van het vetadvies. Een forse knuppel in het hoenderhok van het vetonderzoek was het boek The Big Fat Surprise van Nina Teicholz uit 2014. De Amerikaanse journalist borduurde voort op het werk van Taubes en oogstte evenveel lof als hoon.
Met deze publicatie van Astrup e.a. in het hol van de leeuw lijkt de weg vrij voor een herziening van de officiële aanbevelingen aangaande verzadigd vet in voeding. Maar het zal wel even duren voordat we ontwend zijn aan het dwingende van de waarschuwing tegen volle melk, yoghurt, kaas en karbonades.
Dit artikel afdrukken
Veel verzadigd vet uit vooral dierlijke producten verhoogt de hoeveelheid vetdeeltjes, waaronder het ‘slechte’ LDL in het bloed, maar ook het ‘goede’ HDL. Ook verhoogt veel verzadigd vet in voeding andere soorten vet (triglyceriden) in het bloed. Maar daaraan mag niet de conclusie verbonden worden dat het de oorzaak is van het massaal overlijden aan hart- en vaatziekten, aldus de auteurs.
Gezondheidseffecten
De auteurs verwoorden het in de samenvatting van hun artikel zo:
“De aanbeveling om de inname van verzadigde vetzuren uit de voeding te beperken, geldt nog steeds, ondanks het feit dat er steeds meer bewijs is voor het tegendeel. De meeste recente meta-analyses van gerandomiseerde studies en observationele studies vonden geen gunstige effecten van het verminderen van de inname van verzadigd vet op hart- en vaatziekten en de totale sterfte, en vonden in plaats daarvan beschermende effecten tegen een beroerte.
Hoewel verzadigde vetzuren de lage dichtheid van LDL-cholesterol verhogen, is dit bij de meeste individuen niet te wijten aan een toename van kleine, dichte LDL-deeltjes, maar eerder aan grotere LDL, die veel minder sterk gerelateerd zijn aan het risico op hart- en vaatziekten.
Het is ook duidelijk dat de gezondheidseffecten van voedingsmiddelen niet kunnen worden voorspeld aan de hand van hun aandeel in welke voedingsstoffengroep dan ook, zonder rekening te houden met de totale macronutriëntenverdeling.
Volle melk, onbewerkt vlees, eieren en pure chocolade zijn vetrijke voedingsmiddelen met een complexe matrix die niet geassocieerd worden met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. De totaliteit van het beschikbare bewijsmateriaal ondersteunt geen verdere beperking van de inname van dergelijke levensmiddelen.”
Voedselmatrix
Twee dingen vallen op: ten eerste het nadrukkelijke onderscheid in schadelijkheid van het ‘dichte’ LDL (het VLDL) en het ‘grote’ LDL. Het verschil tussen beide werd niet gemaakt c.q. kon niet gemeten worden toen de nu verworpen aanbevelingen werden opgesteld. Het andere is de verwijzing naar de voedselmatrix, die recent veel aandacht krijgt. Verzadigd vet wordt in samenhang met vele andere voedingsstoffen gegeten en verwerkt in het lichaam en het is daarom niet goed mogelijk de werking van alleen het verzadigde vet te isoleren. En daaruit te concluderen dat verzadigd vet hartaanvallen veroorzaakt. Ook al zou dat wel aan te tonen zijn, dan blijft nog de waarneming overeind dat er wel meer hartaanvallen voorkomen, maar niet meer sterftegevallen.
Het staat niettemin vast dat LDL een oorzakelijke rol speelt bij de ontwikkeling van hart- en vaatziekte, beamen de auteurs. Ook dat er ‘in het algemeen’ een omgekeerde relatie is tussen verandering in het LDL-peil en hart- en vaatziekten. Maar een verlaging van het LDL door dieet kan niet worden geïnterpreteerd als de oorzaak van verminderde hart- en vaatziekten zonder te kijken naar alle andere biologische effecten die optreden bij die verlaging. Er spelen andere invloeden van de voeding mee. Omgekeerd vermindert het mediterrane dieet hart- en vaatziekten, maar verlaagt het LDL niet.
Statines
De publicatie in een vakblad voor cardiologen is bijzonder, omdat juist de beroepsgroep van hartdoktoren vasthoudt aan het verlagen van LDL om de hartgezondheid in de bevolking te verbeteren. De European Society of Cardiology (ESC) pleit in de nieuwe richtlijnen voor een verlaging van het cholesterol door een betere leefstijl en anders door medicijnen, in het bijzonder statines.
Over die strikte, aangescherpte richtlijnen is veel te doen geweest. Het advies zou sterk beïnvloed zijn door de lobby van de farmaceuten. De cardiologen wijzen in het omvangrijke rapport weliswaar op het belang van goede voeding en een gezonde leefstijl, maar komen er toch op uit dat iedereen met een verhoogd LDL aan de statines zou moeten.
De publicatie in een vakblad voor cardiologen is bijzonder, omdat juist de beroepsgroep van hartdoktoren vasthoudt aan het verlagen van LDL om de hartgezondheid in de bevolking te verbeterenBig fat lie
In 2002 publiceerde The New York Times een artikel met de titel ‘What if It's All Been a Big Fat Lie?’. Daarin wijst de wetenschapsjournalist Gary Taubes erop dat de ‘minder-vet-is-gezonder’-doctrine weliswaar een lagere consumptie van vet in de Verenigde Staten tot gevolg had, maar ook een toename van obesitas en hartaanvallen. Was het advies om in plaats van vet meer koolhydraten te eten wel goed?
Na Taubes volgden vele researchers en publicisten die nieuwe richting van redeneren. Maar zolang er geen stevig bewijs van het tegendeel kwam, hield het medische establishment het bij de anti-vet opvatting. Ook toen er wel duidelijk werd aangetoond dat de wetenschappelijke onderbouwing niet deugde. Dat deed onder meer de Nederlandse diëtist en researcher Robert Hoenselaar, die daarover publiceerde op Foodlog en in de internationale vakpers.
Heroverweging
Hoenselaars conclusie in 2012: “De resultaten en conclusies over de inname van verzadigd vet in relatie met hart- en vaatziekten, van toonaangevende adviescommissies, weerspiegelen niet de beschikbare wetenschappelijke literatuur.”
Datzelfde concludeerde ook de jonge Australische onderzoeker Steven Hamley.
Hamley vlooide alle onderzoeksliteratuur door waarin met RCT’s zou zijn aangetoond dat het vervangen van (dierlijk) verzadigd vet door (plantaardig) onverzadigd vet hart- en vaatziekte zou voorkomen. Die gunstige uitruil van verzadigd voor onverzadigd vet was het laatst overgebleven ‘bewezen’ onderzoeksfeit van de oude doctrine ten nadele van verzadigd vet. Maar de jonge onderzoeker vond niet één studie waarin niet ook andere factoren dan die vetwissel hadden kunnen meespelen in de gemeten verlaging van het LDL. Ook die laatste vestingsmuur van de doctrine bleef niet overeind.
Buitenstaanders
Zowel Hoenselaar als Hamley zijn relatieve buitenstaanders van het academische establishment. Vele andere buitenstaanders hebben in vergelijkbare woorden geschreven over de ondeugdelijkheid van het vetadvies. Een forse knuppel in het hoenderhok van het vetonderzoek was het boek The Big Fat Surprise van Nina Teicholz uit 2014. De Amerikaanse journalist borduurde voort op het werk van Taubes en oogstte evenveel lof als hoon.
Met deze publicatie van Astrup e.a. in het hol van de leeuw lijkt de weg vrij voor een herziening van de officiële aanbevelingen aangaande verzadigd vet in voeding. Maar het zal wel even duren voordat we ontwend zijn aan het dwingende van de waarschuwing tegen volle melk, yoghurt, kaas en karbonades.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Guido Hooiveld, voor het vak Metabole Aspecten van Voeding, vakcode HNH-28305.
Koen, welke hoogleraar was dat?
Ik kan me nog het college herinneren in april 2012 waarin ik dit opperde, als eerstejaars Voeding & Gezondheid aan Wageningen UR.
De hoogleraar was niet overtuigd. Benieuwd of dat nu wel gaat gebeuren.
#28 klopt, en tevens is de devil in de details (en daar kom je achter als je veel werk-km heb gemaakt), maar lijkt het dat de 'overschot aan internet-informatie' je snel wijs kan maken (wat in de praktijk absoluut niet zo is).
Wat ook meespeelt Wouter is dat we na drie eeuwen enorme kennisvermeerdering erachter komen hoe weinig we eigenlijk weten. Dat is even schrikken en lastig te accepteren.