5 min
Karin Luiten viert feest. In krap 6 jaar schreef ze 250 afleveringen in haar Trouw-rubriek 'Karin kookt zonder pakjes en zakjes'. Ze schreef een terugblik.
Heel lang was eten in ons land puur noodzakelijk kwaad. Lekker? Geen criterium binnen het spreekwoordelijke Hollandse calvinisme. Generaties moeders kookten bloemkool blijmoedig tot prut totdat ze met een zucht van verlichting konden uitwijken naar de moderne prefab oplossingen uit de supermarkt.
Van pakjes pudding en bliksoepen tot stoommaaltijden en Aardappel Anders, lang leve de vooruitgang. Ook in de media werd koken maar al te graag weggezet als zinloos tijdverdrijf, vrouwelijke hotemetoten en slimme wetenschappers voorop. De tijd achter het fornuis kon je immers beter besteden aan geld verdienen, belangwekkende dingen uitvinden of desnoods aan quality time met je kinderen.
Treurig werd ik ervan. Tijd voor actie! Op 21 augustus 2010 begon mijn rubriek 'Karin kookt zonder pakjes en zakjes'. Ik zou de mensheid wel even laten zien hoe lekker en simpel zelf koken ook alweer is, gewoon met verse ingrediënten en wat spulletjes die je altijd wel in huis hebt. Niet met een geheven vingertje, maar vanuit vrolijke verwondering.
Want het is pure humor hoor, die kleine lettertjes. Poeder met 0,5% broccoli verkopen als broccolisoep, of een toetje met 0,6% frambozensap als frambozenpudding. Ook heel erg grappig: bij al die maaltijdmixen moet je de kenmerkende ingrediënten er steevast nog zelf bij kopen en ben je geen minuut sneller klaar in de keuken. Gebakken lucht in optima forma.
Koken is hot
Inmiddels ben ik zes jaar, 250 Tijd-afleveringen, twee bestsellerkookboeken en een dito verzamelbundel verder. En wat zijn de tijden veranderd! Koken is ineens hot. De tv biedt een compleet arsenaal aan eetgerelateerde programma's, variërend van puur entertainment tot serieuze culi-onderzoeksjournalistiek. Het aantal foodblogs is geëxplodeerd. Er zijn speciale facebookgroepen voor antipakjesfans die alles tot het laatste E-nummer uitzoeken.
Een verheugende ontwikkeling, al moeten we oppassen dat we ook weer niet doorslaan. Vooral als het om 'healthy' gaat is eten een geloof geworden dat gepredikt wordt met een aan godsdienstwaanzin grenzend fanatisme. Suiker, vet, koolhydraten en gluten zitten allemaal in het verdomhoekje. Slimme marketeers worden schathemeltjerijk van nieuwe iconen als chiazaad, quinoa en gojibessen. Liever detoxen we met boerenkool uit de slowjuicer dan dat we een bordje good old Hollandse stamppot wegwerken.
Aangepaste verpakkingen
Natuurlijk zijn er volop goede bedoelingen om fabrieksproducten daadwerkelijk 'gezonder' te maken, maar door jarenlang houdbaarheidsgesleutel en kostenreducties is de kloof met thuisbereide gerechten steeds groter geworden. Terwijl een zelfgetrokken pannetje soep na een week groenbeschimmeld de koelkast uitloopt, blijft soep in een stazak dankzij zuurteregelaars, verdikkingsmiddelen, stabilisatoren en antioxidanten minstens een jaar goed. Handig, maar de zegeningen der techniek hebben een keerzijde.
Zout, suiker en vet zijn onmisbare factoren om de boel op te krikken en bijsmaken te maskeren, daar kan de industrie niet zo makkelijk mee minderen. Maar ach, ze komen toch overal mee weg. Hekelt tv-programma 'Radar' de Unox-kipnoedels waar geen kip in zit maar alleen 'kipsmaak'? Dan wordt niet de naam of het product aangepast, maar verdwijnt gewoon het plaatje van de kip van de verpakking. En ondanks wereldwijde ontbossing omdat geen product meer zonder palmolie kan, wordt Unilevertopman Paul Polman jaar in jaar uit op het schild gehesen vanwege zijn duurzaamheidsinitatieven.
Afkicken is niet moeilijk
De consument is intussen écht veranderd. Je blijkt heel makkelijk te kunnen afkicken van die vertrouwde hatsekidee-smaak van pakjes en zakjes, die universele zoet-zout-muffe ondertoon die je zowel aantreft in Thaise nasi, Mexicaanse taco's als Griekse kofta. Daarnaast is mede dankzij gesjoemel met paardenvlees, gedoe met plofkippen en perikelen rond zieke zalm het vertrouwen in de industrie stevig gedaald, zo maakte die onlangs zelf bekend in het onderzoeksrapport 'Spreek smakelijk'.
Zelfs het door fabrikanten zo gekoesterde 'vinkje', een mislukte poging om consumenten 'gezondere' en 'bewustere' keuzes te laten maken, ligt zwaar onder vuur nu de Consumentenbond er actie tegen voert. Wie verzint het ook om frisdranken, sauzen, snacks en ijs van goedkeurende symbooltjes te voorzien, alleen maar omdat deze producten 'in hun categorie' minder vet, suiker, energie en zout bevatten dan vergelijkbaar fabricaat van de concurrent, die toevallig niet betaald heeft om mee te mogen doen?
Heeft mijn kruistocht nut? Tuurlijk wel! Zeker als je kijkt naar de vele enthousiaste thuiskoks die hun kook- en eetplezier hebben hervonden. Aan de andere kant doet Honig nog altijd slechts 0,5 procent asperges in zijn aspergesoep, dus enige nederigheid blijft geboden. Maar zo lang u mij verzoeknummers blijft sturen, ga ik nog even door. Niet als de ayatollah van verantwoord eten. Ik wil slechts laten zien hoe het ook kan, niet hoe het móet. Want iedereen moet lekker zelf weten wat-ie doet, maar wat mij betreft is het leven te kort om vies te eten.
Voorbeelden
Het is een raadsel waarom wij met onze Hollandse mentaliteit toch denken dat koken met pakjes en zakjes goedkoper is.
Voorbeeld 1: Jumbo meringuemix biedt suiker, een snufje maïzena en een velletje bakpapier voor € 2,79. U moet zelf nog 3 eiwitten (€ 0,52) toevoegen, dus in totaal kost het € 3,31. Zelf maken: € 0,52. Ergo: met mix bent u ruim vier keer zo duur uit. Anders gerekend: van het geld voor één pak meringue-mix kunt u ook 2 kilo suiker en 8 meter bakpapier kopen.
Voorbeeld 2: Verstegen maaltijdmixpakket 'tagliatelle met spinazie en ricotta' is een klein zakje zonder tagliatelle, spinazie of ricotta. Voor € 1,99 krijgt u 17% zout plus wat specerijen en gedroogde groenten, bedoeld voor een maaltijd voor 2 personen. Geschatte inkoopprijs: hooguit 5 eurocent. En de grootste mop: het zout voor in het pastawater zit er niet eens bij. Tip: voor € 0,35 heeft u al een kilo zout.
Zout
Voedingswetenschapper en diëtist Caroelien Schuurman vergeleek 10 producten* met de zelfgemaakte variant uit mijn rubriek. Haar conclusie: "Als je geen pakjes of zakjes gebruikt, kun je 1,5 gram zout per maaltijd p.p. besparen, tot zelfs 2 gram als je zelf geen zout toevoegt. P.p.p.d. wordt 6 gram aanbevolen, en gemiddeld gebruiken we 9 gram. 1,5 gram is dus veel."
*) De onderzochte maaltijden waren AH quiche lorraine, AH mix voor spaghetti carbonara, Conimex tjap tjoi, Conimex maaltijdpakket gado gado, Iglo tagliatelle met zalm & spinazie, Knorr mix voor kip-kerrie, Knorr ovengebakken tandoori tilapiafilet, Knorr wereldgerecht Italiaanse risotto, Knorr wereldgerecht Griekse kofta en Kung Fu nasi goreng uit blik.
Toegift: Top-5 onzinnigste pakjes:
1. Maggi Hollands pannetje kip, prei en champignons: zonder kip, prei of champignons.
2. Knorr Chicken tonight: slechts water, suiker, zout en bindmiddel. En toch al 20 jaar een hit.
3. Honig Limburgse Asperge-crèmesoep: met 0,5% asperges.
4. Knorr Thaise kip Siam: geen Thaise smaakmaker (citroengras, vissaus, limoen, pepertjes, kokosmelk, koriander) te bekennen, alleen maïszetmeel, suiker en zout.
5. Dr. Oetker Verwenbrownies: big business, het bakmixgebeuren, terwijl je met het magische kwartet bloem, boter, eieren en suiker nu juist 1001 baksels kunt fabriceren.
Deze terugblik verscheen op 2 juli in Trouw
Dit artikel afdrukken
Van pakjes pudding en bliksoepen tot stoommaaltijden en Aardappel Anders, lang leve de vooruitgang. Ook in de media werd koken maar al te graag weggezet als zinloos tijdverdrijf, vrouwelijke hotemetoten en slimme wetenschappers voorop. De tijd achter het fornuis kon je immers beter besteden aan geld verdienen, belangwekkende dingen uitvinden of desnoods aan quality time met je kinderen.
Treurig werd ik ervan. Tijd voor actie! Op 21 augustus 2010 begon mijn rubriek 'Karin kookt zonder pakjes en zakjes'. Ik zou de mensheid wel even laten zien hoe lekker en simpel zelf koken ook alweer is, gewoon met verse ingrediënten en wat spulletjes die je altijd wel in huis hebt. Niet met een geheven vingertje, maar vanuit vrolijke verwondering.
Bij al die maaltijdmixen moet je de kenmerkende ingrediënten er steevast nog zelf bij kopen en ben je geen minuut sneller klaar in de keukenPure humor
Want het is pure humor hoor, die kleine lettertjes. Poeder met 0,5% broccoli verkopen als broccolisoep, of een toetje met 0,6% frambozensap als frambozenpudding. Ook heel erg grappig: bij al die maaltijdmixen moet je de kenmerkende ingrediënten er steevast nog zelf bij kopen en ben je geen minuut sneller klaar in de keuken. Gebakken lucht in optima forma.
Koken is hot
Inmiddels ben ik zes jaar, 250 Tijd-afleveringen, twee bestsellerkookboeken en een dito verzamelbundel verder. En wat zijn de tijden veranderd! Koken is ineens hot. De tv biedt een compleet arsenaal aan eetgerelateerde programma's, variërend van puur entertainment tot serieuze culi-onderzoeksjournalistiek. Het aantal foodblogs is geëxplodeerd. Er zijn speciale facebookgroepen voor antipakjesfans die alles tot het laatste E-nummer uitzoeken.
Een verheugende ontwikkeling, al moeten we oppassen dat we ook weer niet doorslaan. Vooral als het om 'healthy' gaat is eten een geloof geworden dat gepredikt wordt met een aan godsdienstwaanzin grenzend fanatisme. Suiker, vet, koolhydraten en gluten zitten allemaal in het verdomhoekje. Slimme marketeers worden schathemeltjerijk van nieuwe iconen als chiazaad, quinoa en gojibessen. Liever detoxen we met boerenkool uit de slowjuicer dan dat we een bordje good old Hollandse stamppot wegwerken.
Knorr, Maggi en Honig zijn nog onverminderd verwikkeld in een soort wapenwedloop om de consument te verleiden met 'verbeterde receptuur' en 'zonder kunstmatige kleur- en smaakstoffen'Zijn er intussen minder pakjes en zakjes in de supermarkt? Integendeel. Knorr, Maggi en Honig zijn nog onverminderd verwikkeld in een soort wapenwedloop om de consument te verleiden met 'verbeterde receptuur' en 'zonder kunstmatige kleur- en smaakstoffen'. De gehate E-nummers kregen doodleuk een generieke naam, E621 werd vervangen door gistextract en de verpakkingsmarketeers deden de rest met 'puur natuur', 'plantaardig' en 'onbewerkt', liefst in combinatie met 'ambachtelijk' en 'authentiek'.
Aangepaste verpakkingen
Natuurlijk zijn er volop goede bedoelingen om fabrieksproducten daadwerkelijk 'gezonder' te maken, maar door jarenlang houdbaarheidsgesleutel en kostenreducties is de kloof met thuisbereide gerechten steeds groter geworden. Terwijl een zelfgetrokken pannetje soep na een week groenbeschimmeld de koelkast uitloopt, blijft soep in een stazak dankzij zuurteregelaars, verdikkingsmiddelen, stabilisatoren en antioxidanten minstens een jaar goed. Handig, maar de zegeningen der techniek hebben een keerzijde.
Zout, suiker en vet zijn onmisbare factoren om de boel op te krikken en bijsmaken te maskeren, daar kan de industrie niet zo makkelijk mee minderen. Maar ach, ze komen toch overal mee weg. Hekelt tv-programma 'Radar' de Unox-kipnoedels waar geen kip in zit maar alleen 'kipsmaak'? Dan wordt niet de naam of het product aangepast, maar verdwijnt gewoon het plaatje van de kip van de verpakking. En ondanks wereldwijde ontbossing omdat geen product meer zonder palmolie kan, wordt Unilevertopman Paul Polman jaar in jaar uit op het schild gehesen vanwege zijn duurzaamheidsinitatieven.
Afkicken is niet moeilijk
De consument is intussen écht veranderd. Je blijkt heel makkelijk te kunnen afkicken van die vertrouwde hatsekidee-smaak van pakjes en zakjes, die universele zoet-zout-muffe ondertoon die je zowel aantreft in Thaise nasi, Mexicaanse taco's als Griekse kofta. Daarnaast is mede dankzij gesjoemel met paardenvlees, gedoe met plofkippen en perikelen rond zieke zalm het vertrouwen in de industrie stevig gedaald, zo maakte die onlangs zelf bekend in het onderzoeksrapport 'Spreek smakelijk'.
Zelfs het door fabrikanten zo gekoesterde 'vinkje', een mislukte poging om consumenten 'gezondere' en 'bewustere' keuzes te laten maken, ligt zwaar onder vuur nu de Consumentenbond er actie tegen voert. Wie verzint het ook om frisdranken, sauzen, snacks en ijs van goedkeurende symbooltjes te voorzien, alleen maar omdat deze producten 'in hun categorie' minder vet, suiker, energie en zout bevatten dan vergelijkbaar fabricaat van de concurrent, die toevallig niet betaald heeft om mee te mogen doen?
Iedereen moet lekker zelf weten wat-ie doet, maar wat mij betreft is het leven te kort om vies te etenVerzoeknummers
Heeft mijn kruistocht nut? Tuurlijk wel! Zeker als je kijkt naar de vele enthousiaste thuiskoks die hun kook- en eetplezier hebben hervonden. Aan de andere kant doet Honig nog altijd slechts 0,5 procent asperges in zijn aspergesoep, dus enige nederigheid blijft geboden. Maar zo lang u mij verzoeknummers blijft sturen, ga ik nog even door. Niet als de ayatollah van verantwoord eten. Ik wil slechts laten zien hoe het ook kan, niet hoe het móet. Want iedereen moet lekker zelf weten wat-ie doet, maar wat mij betreft is het leven te kort om vies te eten.
Voorbeelden
Het is een raadsel waarom wij met onze Hollandse mentaliteit toch denken dat koken met pakjes en zakjes goedkoper is.
Voorbeeld 1: Jumbo meringuemix biedt suiker, een snufje maïzena en een velletje bakpapier voor € 2,79. U moet zelf nog 3 eiwitten (€ 0,52) toevoegen, dus in totaal kost het € 3,31. Zelf maken: € 0,52. Ergo: met mix bent u ruim vier keer zo duur uit. Anders gerekend: van het geld voor één pak meringue-mix kunt u ook 2 kilo suiker en 8 meter bakpapier kopen.
Voorbeeld 2: Verstegen maaltijdmixpakket 'tagliatelle met spinazie en ricotta' is een klein zakje zonder tagliatelle, spinazie of ricotta. Voor € 1,99 krijgt u 17% zout plus wat specerijen en gedroogde groenten, bedoeld voor een maaltijd voor 2 personen. Geschatte inkoopprijs: hooguit 5 eurocent. En de grootste mop: het zout voor in het pastawater zit er niet eens bij. Tip: voor € 0,35 heeft u al een kilo zout.
Zout
Voedingswetenschapper en diëtist Caroelien Schuurman vergeleek 10 producten* met de zelfgemaakte variant uit mijn rubriek. Haar conclusie: "Als je geen pakjes of zakjes gebruikt, kun je 1,5 gram zout per maaltijd p.p. besparen, tot zelfs 2 gram als je zelf geen zout toevoegt. P.p.p.d. wordt 6 gram aanbevolen, en gemiddeld gebruiken we 9 gram. 1,5 gram is dus veel."
*) De onderzochte maaltijden waren AH quiche lorraine, AH mix voor spaghetti carbonara, Conimex tjap tjoi, Conimex maaltijdpakket gado gado, Iglo tagliatelle met zalm & spinazie, Knorr mix voor kip-kerrie, Knorr ovengebakken tandoori tilapiafilet, Knorr wereldgerecht Italiaanse risotto, Knorr wereldgerecht Griekse kofta en Kung Fu nasi goreng uit blik.
Toegift: Top-5 onzinnigste pakjes:
1. Maggi Hollands pannetje kip, prei en champignons: zonder kip, prei of champignons.
2. Knorr Chicken tonight: slechts water, suiker, zout en bindmiddel. En toch al 20 jaar een hit.
3. Honig Limburgse Asperge-crèmesoep: met 0,5% asperges.
4. Knorr Thaise kip Siam: geen Thaise smaakmaker (citroengras, vissaus, limoen, pepertjes, kokosmelk, koriander) te bekennen, alleen maïszetmeel, suiker en zout.
5. Dr. Oetker Verwenbrownies: big business, het bakmixgebeuren, terwijl je met het magische kwartet bloem, boter, eieren en suiker nu juist 1001 baksels kunt fabriceren.
Deze terugblik verscheen op 2 juli in Trouw
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 29 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 29 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Karin heeft alle gelijk van de wereld. Al die pak-zak-kuipjes-kant-en-klaar-rotzooi zijn niet bijster gezond nee en niemand wordt er een kok van. Maar ‘men’ vréét het desondanks omdat ze het lekker vinden, of dit denken. Of omdat ze na hun slopende baantje (of twee) en alle gemantel bekaf zijn als ze om halfacht eindelijk thuis neerploffen.
Er is ruim een halve eeuw over gedaan om dit ‘kook’gedrag er met behulp van ondermeer die ‘leuke’ Loekie in te rammen. Reclame werkt. Als het dat niet deed werd die bagger nooit gekocht en waren wij gezonder af.
Prijs is volgens mij ondergeschikt, mits betaalbaar. Belangrijker zijn:
- Herkenbare, voorspelbare smaak
- Betrouwbaar, snel resultaat onder alle omstandigheden
De smaak van kant-en-klaar-produkten is uitgekiend en zeer herkenbaar. Eenmaal bekend met de zoetzure smaak van 'Chicken Tonight' weten conservatieve eters precies wat ze krijgen. Variatie in toevoegingen (vlees, aardappel, groente) heeft nauwelijks effect op de smaak.
De natte receptuur werkt ook als je snel en onzorgvuldig wat dingen bij elkaar gooit. Aanbakken doet het niet. Even bakken met wat aandacht erbij, natte prut toevoegen, gas laag en de aandacht kan weer ergens anders heen.
Zelf koken geeft veel meer variatie, in smaak, kleur en mondgevoel (we willen sauzen, geen klonten of water met smaak). De balans van zoet, zuur en zout komt bovendien op precisie aan. Potjes en pakjes zijn altijd hartig, duidelijk van smaak, maar nooit te uitgesproken.
Mensen met kleine kinderen vertellen me dat ze ongeveer 10 minuten hebben tussen thuis arriveren en eten op tafel en dat lang niet ieder kind hetzelfde wil eten. Een voorspelbaar resultaat met een uitgesproken smaak waarop het gezin of gezinslid al getraind is, helpt enorm.
(zelf al 15 jaar pakjesvrij, waarvan meer dan 5 jaar zoutarm koken, 'don't preach to the choir')
'Het is een raadsel waarom wij met onze Hollandse mentaliteit toch denken dat koken met pakjes en zakjes goedkoper is.'
Ik heb altijd begrepen dat de huishoudschool hier een belangrijke factor in is geweest. Dat is in ieder geval van Johannes van Dam beweert.
Sander Goede vraag denk dat het nog uitgebreider moet de consument de fabrikant de retailer en de producent zullen korter bij elkaar moeten komen, niet opvoeden maar bijpraten en het wij verdienmodel in beeld brengen. Als je in staat bent die actie te organiseren krijg je beweging.
Jan Peter, is dingen maken die mensen willen kopen flauwekul? Dan is er een hoop flauwekul in de wereld.
Dat laatste klopt overigens wel, maar dit terzijde.