Eén van de hardnekkigste verschijnselen waar de wereldbevolking mee te maken heeft, is de ‘double burden of malnutrition’ bij kinderen, de dubbele last van slechte voeding. Het komt voor binnen de grenzen van één en hetzelfde land dat kinderen zowel ondervoed als overvoed zijn. Dat uit zich in verstoorde groei. Aan de ene kant van de schaal zijn kinderen te klein en/of te licht voor hun leeftijd, aan de andere kant te zwaar. In beide gevallen loopt de ontwikkeling van hun hersenen gevaar.

In een reeks artikelen getiteld ‘Tackling the triple threats of childhood malnutrition’, in het medische vakblad BMC Medicine, gaan verschillende onderzoekers in op de nieuwste ontwikkelingen bij ondervoeding van kinderen. Ze signaleren een nieuw fenomeen, ondervoeding (eigenlijk slechte voeding) bij kinderen van normaal gewicht en lengte. Ongezonde voedingsgewoonten leiden tot tekorten aan noodzakelijke voedingsstoffen, waardoor ook hun ontwikkeling niet optimaal verloopt. Het verschijnsel wordt ‘hidden hunger’ genoemd, verborgen honger.

Ambitieus programma
Ondervoeding is al lang een probleem in landen met lage en middelhoge inkomens. Het werd de laatste decennia met succes bestreden, onder meer in het kader van de Millennium Development Goals, een ambitieus programma van de WHO, dat liep van 2000 tot 2015. In Aziatische landen nam het aantal ondervoede kinderen sterk af, vooral omdat in die landen het welvaartsniveau van de arme bevolking steeg. Maar in Afrika kwam de verbetering tot stilstand door een sterke bevolkingsaanwas, waardoor er meer ondervoede kinderen bijkwamen.

Groeibelemmeringen bij kinderen in arme landen hangt samen met een groot aantal factoren, die altijd samengaan met armoede
De verbetering vlakt af, mondiaal gezien, en dat verontrust de BMC-auteurs in hoge mate. Bij een geschat percentage van 13,5% van de kinderen met groeistoornis door slecht en te weinig eten, is matige tot ernstige diarree een van de belangrijke oorzaken. Diarree is het gevolg van besmette voeding en water, van voeding die noodzakelijke nutriënten ontbeert en ontstekingsziekten waaraan de kinderen in een ongezonde omgeving zijn blootgesteld. Opmerkelijk is dat kinderen die eerder in hun leven leden aan dysenterie, dat gepaard gaat met hevige aanhoudende diarree, het minst gestoord werden in hun groei. De verklaring daarvoor is dat zij medische behandeling hadden ondergaan.

Cognitieve vermogens
Een tweede artikel beschrijft een tot nu toe weinig belicht effect van ondervoeding, te weten de ontwikkeling van de cognitieve vermogens van kinderen die lijden aan ‘stunting’, groeibelemmering. Wereldwijd zijn dat er een geschatte 161 miljoen. Twee groepen van ongeveer 100 kinderen in Bangladesh werden op meerdere leeftijden onderworpen aan EEG-onderzoeken en intelligentietests. Er werd gekeken naar een verband tussen de fysieke groei van de kinderen, de functionele connectiviteit (hoe hersendelen samenwerken) en hun cognitieve ontwikkeling. De tests lieten “een breed nadelig effect van ondervoeding op de ontwikkeling van de hersenen van kinderen” zien, aldus de auteurs.

Groot aantal factoren
Een derde artikel vat de literatuur samen van het verschijnsel ‘environmental enteric dysfunction' (EED), het slecht functioneren van de darmen door een ongezonde leefomgeving. Pathogenen in het milieu veroorzaken groeiverstoringen van de darmen, waardoor die niet optimaal functioneren, ontstoken zijn, lekken en belangrijke stoffen (waaronder ook medicijnen) niet opnemen. EED verslechtert de werking van de darmflora, hetgeen ook gevolgen heeft voor de stofwisseling.

EED kan bestreden worden door verbeterde hygiëne, voorzieningen voor schoon water en sanitair. Een conclusie van dit en de andere artikelen is dat de groeibelemmering van kinderen in arme landen samenhangt met een groot aantal factoren, die altijd samengaan met armoede. Vergroting van de welvaart, betere medische voorzieningen en voorlichting over voeding en hygiëne zijn en blijven de voorwaarden voor verbetering.
Dit artikel afdrukken