Ik heb de 267 reacties op het interview met Henk Breman niet gelezen. Maar ik wil wel iets kwijt.

De meeste Afrikaanse landen zijn al ruim vijftig jaar onafhankelijk, zoals onze ‘Afrika-kenner’ vast zal weten. En er wonen nog steeds heel weldenkende mensen, ondanks het feit dat hen vanuit het westen zo ongeveer alles is afgenomen.

Volledig leeggeplunderd
Afrika is door de eeuwen heen volledig leeggeplunderd. Voor wat betreft bodemschatten, mensen in de vorm van slaven, landbouwgewassen, ivoor… Kortom: alles wat maar omgezet kan worden in geld en nog veel meer.

Ja, Afrika kent nog steeds talloze corrupte regimes. Dit ligt niet alleen aan de Afrikanen zelf, dit is voor het belangrijkste deel een nalatenschap van westerse kolonisten en van westerse landen die daar tot op de dag van vandaag dankbaar gebruik van maken. In Nederland zijn nog steeds hele volksstammen die dit niet willen geloven, hen wil ik graag het boek ‘De schatten van Afrika’ aanraden. En wie denkt dat dit geschiedenis is kan ik het recente boek ‘Heineken in Afrika’ aanraden.

En ja: kunstmest kan inderdaad een belangrijke oplossing zijn voor het aanvullen van tekorten. Maar vertel bij een eventuele introductie dan ook het eerlijke verhaal.
‘Cerebral constipation’
Ik word boos als ‘kenners’ of ‘deskundigen’, of dat nu landbouw-of Afrikadeskundigen zijn, de Afrikaanse bevolking een systeem willen opdringen. Een landbouwsysteem bijvoorbeeld. Of dit nu biologisch is of juist een intensief chemisch systeem.

Henk Breman hier tuigt een complete landbouwfilosofie op rond het begrip ‘Centripetal concentration’. Zoiets dreigt bij mij te leiden tot iets als een ‘Cerebral constipation’. Het heeft op zijn minst de schijn van een staaltje superioriteitswaanzin ten opzichte van die ‘domme Afrikaantjes’.

Vertel het eerlijke verhaal
Natuurlijk heeft Breman een punt als hij zegt dat een kringloop niet is gesloten wanneer je je eigen poep van het land afvoert. En het klopt ook dat er in Afrika veel minder deskundigheid is. En dat ze veel van het westen kunnen leren.

En ja: kunstmest kan inderdaad een belangrijke oplossing zijn voor het aanvullen van tekorten. Maar vertel bij een eventuele introductie dan ook het eerlijke verhaal. Dus niet alleen over de meeropbrengsten voor de komende oogst, maar ook dat het op lange termijn de bodem uitput, omdat het alleen mineralen bevat en geen humus. Waardoor een bodem als het ware verslaafd raakt aan meststoffen als stikstof die enorm veel energie kosten en fosfaatmeststoffen die ook eindig zijn. En laat hen dan zelf beslissen of ze zich willen overleveren aan een westers landbouwsysteem dat in het westen tegen het eind aan het aanlopen is. Vanwege uitgeputte bodems en failliete boeren.

Kleinschalige, agro-ecologische landbouw
Ja, het westerse systeem van hoge inputs is ontzettend goed gebleken voor de wereldeconomie, voor de boereneconomie heeft het weinig tot niets opgeleverd. Kleinschalige boeren kunnen hun hoofd niet boven water houden en juist die kleinschalige boeren zijn heel hard nodig in Afrika. Juist omdat ze beter in staat zijn een gezond en rendabel boerenbedrijf te runnen maar ook ter voorkoming van urbanisatie.

Met de nodige kennis kunnen ze uitstekend hun eigen problemen oplossen. En innovaties uit het westen kunnen daar uitstekend aan bijdragen. Het kan veel creatiever dan simpelweg grijpen naar kunstmest, chemie of andere middeltjes uit een oude westerse beschaving. Zo zie ik het gebeuren dat het gebrek aan rioleringen op het Afrikaanse continent kan leiden tot een geheel nieuw systeem
Kleinschalige, agro-ecologische landbouw heeft enorme voordelen. Voor natuur en milieu en voor de boereneconomie. En ook voor de wereldvoedselproductie. Want, zo stellen Wageningse wetenschappers: op een agro-ecologische manier kan de productie in Afrika met gemak verviervoudigen.

Alles draait om kennis
Maar nu lijk ik in dezelfde fout te verzanden. Nee, ik wil Afrikaanse boeren geen landbouwsysteem opdringen. Wie ben ik om te zeggen dat ze geen chemie mogen gebruiken? Als ze daarmee hun oogst en hun investering kunnen redden is dat misschien een uitgelezen kans. Vertel hen dan ook het eerlijke verhaal: welke gevolgen heeft het op lange termijn? Wat maken ze nog meer stuk, behalve alleen de plaag die ze willen bestrijden? Wat zijn de gevolgen en de kosten op de lange termijn?

Kennis. Alles draait om kennis. Vervolgens zijn Afrikanen uitstekend in staat een eigen verantwoorde keuze ter maken. Afrikanen zijn ontzettend inventief. De dagelijkse problematiek heeft gemaakt dat ze uitblinken in het oplossen van problemen. Met de nodige kennis kunnen ze uitstekend hun eigen problemen oplossen. En innovaties uit het westen kunnen daar uitstekend aan bijdragen.

Nieuwe, creatievere oplossingen
Het kan dus allemaal veel creatiever dan simpelweg grijpen naar kunstmest, chemie of andere middeltjes uit een oude westerse beschaving. Zo zie ik het gebeuren dat het gebrek aan rioleringen op het Afrikaanse continent kan leiden tot een geheel nieuw systeem. Kijk naar de mobiele telefonie. Nergens ter wereld nam dit een grotere vlucht, juist vanwege het ontbreken van een bekabeld telefoonnetwerk.

In de meeste gebieden, met name op het platteland, ontbreekt het riool ten enenmale. Misschien ontstaat hier wel een volledig nieuw systeem, met alle bijkomende hygiënische voordelen van de riolering, terwijl het tevens een goed bruikbare meststof oplevert. Het westen dat inmiddels al is dichtgeslibd met rioleringen, zou je in z’n geheel moeten aanpassen aan de nieuwste inzichten. In Afrika kun je het in één keer goed aanleggen, met alle hygiënische voordelen, plus een methode om het schoon te houden van medicijnen en ander afval en een schone meststof te produceren voor het land.

Het zou zomaar kunnen. Misschien hebben ze in Afrika behoefte aan kennis om zoiets te ontwikkelen. Maar niemand van buiten hoeft hen ook maar iets op te leggen.

Fotocredits: 'DSC08422', Prepaid Africa
Dit artikel afdrukken