Nederlandse kip kun je rustig eten, maar op 70% valt wel wat aan te merken

De NVWA constateerde bij steekproeven dat vleeskuikenbedrijven zich in 70% van de gevallen schuldig maken aan een tekort aan licht voor de dieren, onvoldoende droog en rul strooisel, overbezetting in de stallen en het niet melden van controleplichtige getallen voor voetzoollaesies. Laesies zijn zweren aan de poten van vleeskuikens; ze worden veroorzaakt door onder meer slecht strooisel.

De niet-naleving van 70% van welzijnsaspecten is het hoogste getal uit de drie rapporten over de kwaliteit van de naleving in de Nederlandse slachtkuikenketen die de NVWA gisteravond op haar website publiceerde. Daarnaast passeren nog vele analyses de revue. Bij de controles van 41 vleeskuikenbedrijven in de periode van 2014 tot 2016 bleek 12% van deze bedrijven de zorgvuldigheidsregels voor antibioticagebruik niet na te leven. Bij 34 van de 199 (17%) onderzochte Nederlandse vleeskuikenbedrijven zijn door middel van een test op de veren van de geslachte kippen residuen van ongeregistreerde antibiotica aangetroffen. Het eten van Nederlandse kip veroorzaakt jaarlijks 57.000 zieken en 17 doden. Ook zou kip verantwoordelijk zijn voor 1.022 Daly’s (disability-adjusted life years), levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen, een maat voor de totale last die ontstaat door - in dit geval door kipconsumptie veroorzaakte - ziektes. Campylobacter afkomstig van kip veroorzaakt 22.500 ziektegevallen en 879 ziekenhuisopnames. 28% van de totale campylobacter-infecties hebben kipconsumptie als bron. Verentesten laten zien dat 17% van de kip met ongeregisteerde - en dus voor toepassing op slachtkuikens verboden - antibiotica is behandeld. Het aantal menselijke ziektegevallen per kilogram gegeten kip blijkt tweemaal zo hoog als per kilo varken. Wie echter het vlees goed doorbakt - zoals het Voedingscentrum adviseert - loopt volgens inspecteur-generaal Rob van Lint van de NVWA geen risico.

Schouten heeft de sector eerder deze week voor de keuze gesteld: maak betere private controle- en handhavingssystemen, of ik neem de regie. De NVWA zegt in zorgvuldig gekozen woorden dat ze overtredingen als gevolg van systeemfouten niet langer kan en wil handhaven omdat het systeem te rot is

In gesprek met Boerderij geeft inspecteur-generaal Rob van Lint aan dat IKB kip, het kwaliteitssysteem van de kipsector faalt en dat hij de situatie zorgelijk vindt. Opvallend is de verbetering van dierenwelzijn bij het vangen van de dieren. Bij intensivering van de controle door de NVWA in juni 2017 op 18 slachthuizen bleek de naleving 45% tot 92% te stijgen. Daaruit mag de conclusie getrokken dat het interne kwaliteitssysteem niet erg nauw met de eigen normen omgaat.

Waarom moedwillige en georganiseerde overtreding?
In het door minister Schouten van Landbouw overgenomen advies pleit de NVWA voor verbeterde private zelfhandhaving. Daarmee kan de NVWA op ieder willekeurig tijdstip nagaan hoe het in de processen van de slachtkuikensector is gesteld met de naleving van welzijn en productkwaliteit. Die dreiging zorgt voor moraliteit. De NVWA hoeft dan alleen de voor gerommel of fraude meest gevoelige bedrijven intensief te controleren om ook daar de moraal te verbeteren.

In een persoonlijke ontmoeting heeft Schouten vertegenwoordigers uit de sector eerder deze week voor de keuze gesteld: maak betere private controle- en handhavingssystemen, of ik neem de regie . In een Kamerbrief herhaalde ze dat gisteravond nog eens beleefd in het openbaar. De NVWA zegt in zorgvuldig gekozen woorden dat ze overtredingen als gevolg van systeemfouten niet langer op de huidige grondslag kan en wil handhaven omdat het systeem te rot is om voldoende te veranderen. Van Lint: “Ondanks de stappen die de pluimveevleessector de afgelopen jaren al heeft gezet, laat deze ketenanalyse zien dat de beheersing van de risico’s voor dierenwelzijn en voedselveiligheid in een deel van de bedrijven nog te veel onder druk staat. Naleving van wet- en regelgeving bij ondernemers in meerdere ketenschakels schiet te kort of regels worden moedwillig overtreden. Dit wordt ook in de hand gewerkt door de opzet van het productiesysteem en de manier waarop ketenpartners zich tot elkaar verhouden. Als je alles onder elkaar zet, geeft dat een zorgelijk beeld. De geconstateerde problemen zijn niet op te lossen met alleen maar meer toezicht door de NVWA. Om de problemen in de keten echt aan te pakken is een stevige, integrale aanpak nodig van ketenpartijen, beleidsmakers en de NVWA.”

Twee vragen stellen zich: waarom overtreden partijen moedwillig en georganiseerd - zoals de NVWA constateert - de regels en welke doen dat niet of veel minder? Zowel de NVWA als de minister hebben afgelopen met de betrokken partijen uit de keten gesproken. De constateringen zijn niet weerlegd.

NB: alle hierboven genoemde percentages zijn gebaseerd op steekproeven die in drie door de NVWA gisteravond openbaar gemaakte rapporten zijn terug te vinden.

Update, 19:00 uur: belangenorganisatie Nepluvi van de slachtkuikensector protesteert tegen het beeld dat de NVWA schetst. Ik sprak vanmiddag met Peter Vesseur, secretaris van Nepluvi.