6 min
Drie bekende deskundigen op het gebied van voeding en gezondheid ondertekenden afgelopen week een open brief. Hoogleraar en gezondheidsactivist Jaap Seidell (VU Amsterdam), levensmiddelentechnoloog en prof. em. Tiny van Boekel (Wageningen UR) en voedingsexpert lector Annet Roodenburg (HAS Den Bosch) blijven zich verzetten tegen de Nutri-Score. Politiek gezien geven ze daarmee binnen de EU ruimte aan onder meer de Italiaanse suikerwarenindustrie die eveneens, en nog slinks ook, tegen is. Onderwijl zijn de Consumentenbond en foodwatch nadrukkelijk vóór de Nutri-Score. Waarom kiezen onze Nederlandse experts voor die verrassende politieke positie?
Twee brieven werden op dezelfde dag verzonden.
Brief 1: Nederlandse experts
Op 19 december lanceerde Voedingsjungle een open brief aan staatssecretaris Maarten van Ooijen. Tot de prominente mede-ondertekenaars behoren Roodenburg, Seidell en Van Boekel.
Ze vragen de voor Volksgezondheid verantwoordelijke bewindsman te wachten met invoering van de Nutri-Score. Het ministerie van VWS besloot in 2019 tot invoering van het logo. In 2021 had het er moeten zijn, maar het vorige kabinet besloot tot uitstel; in 2022 had het er moeten zijn. Dat streven is niet gehaald.
Vanwege het protest van de experts is het lot van Nutri-Score in Nederland opnieuw onzeker. Een streefjaar lijkt er niet meer te zijn. Van Ooijen liet begin dit jaar weten het keuzelogo pas in te voeren als het klopt en de eisen van de experts zijn ingewilligd.
Volgens hen zullen consumenten de Schijf van Vijf niet meer begrijpen als het voedselkeuzelogo niet wordt aangepast. Er zou verwarring dreigen als bijvoorbeeld een bewerkt product een groene A krijgt, terwijl het niet in de Schijf van Vijf staat en terwijl een Schijf van Vijf product als olijfolie geen A krijgt. Dat vonden ze - eveneens onder aanvoering van Voedingsjungle - in 2019 al.
Nu, drie later en na gewenste aanpassingen van het keuzelogo, vinden ze dat nog steeds.
Volgens de experts moet de staatssecretaris wachten op nieuwe aanpassingen die het wetenschappelijke comité dat de doorontwikkeling van het logo begeleidt eerst maar eens overtuigend en integraal moet presenteren. Bovendien moet het aansluiten bij de Nationale Aanpak Productverbetering (NAPV. De Nederlandse overheid heeft immers besloten om niet via een logo, maar via afspraken met de industrie te zoute, te vette en te gesuikerde producten te verbeteren. De Nutri-Score is daar niet op aangesloten; begrijpelijk, want het is een Europees breed logo. Minder begrijpelijk is dergelijk beleid vanuit het besef dfat de Nederlandse industrie verreweg het meeste van zijn volume over de grens verkoopt en dus baat zou hebben om aan te sluiten bij Europese normen of zelfs die te zetten.
Door hun opstelling en eigen programma creëren de experts politiek een hoge barrière op het pad naar invoering van Nutri-Score in Nederland. De kansen op invoering zijn daardoor gering, mede omdat het logo in de kritische pers door alle gedoe inmiddels een slechte naam heeft gekregen. Het sterk van de EU-markt afhankelijke Nederland sorteert daarmee, bewust of verblind, voor op een status aparte.
Eveneens op 19 december verstuurden de European Public Health Alliance (EPHA), het European Heart Network (EHN) en de Europese koepel van consumentenbonden BEUC een andere brief. Het schrijven belandde in de bus van drie leden van de Europese Commissie, vice-voorzitter Frans Timmermans, commissaris voor Volksgezondheid Stella Kyriakides en landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski. De drie organisaties schreven hen dat de Commissie haast moet maken met de invoering van één duidelijk consumentenlogo dat alle producten onder één noemer vergelijkbaar maakt.
De drie organisaties hebben weinig boodschap aan de communicatie-angst rond de Schijf van Vijf of het Nederlandse NAPV. Ze stellen zich pal op voor de belangen en gezondheid van Europese consumenten vanuit de bekende consensus dat vermindering van de inname van suiker, vet en zout en wat meer vezels de volksgezondheid significant zal verbeteren. Dat doen ze bovendien omdat het gros van de mensen bewerkt voedsel eet en daar een beetje beter uit moet leren kiezen.
Dat de discussie maar blijft hangen en de EU-brede invoering van het voedselkeuzelogo steeds weer worden uitgesteld door het gedrag van lidstaten, vinden ze zorgelijk. Het belang van het voedselkeuze-logo zit voor hen niet in een gedragsverandering naar eten volgens de Schijf van Vijf maar in het creëren van een marktmechanisme dat voedsel minder gesuikerd, vetrijk, zout en vezelarm maakt. Wie het niet goed doet óf waar je niet te veel van moet eten en drinken, krijgt rood en oranje. Straf en beloning met een kleuraanduiding helpt producenten zich beter te gedragen, redeneren zij. Bovendien vermijdt het even ingewikkelde als eindeloze gesprekken met de over 27 nationaal bevoegde maar verdeelde lidstaten over wettelijke productverbetering waaraan hun industrieën moeten gaan voldoen.
Ze willen een realistische en daarom eenvoudige aanpak. Met name Nederland en Italië willen het echter anders en verzetten zich tegen het logo. Dat laat de Nederlandse experts qua politieke macht gek genoeg in hetzelfde kamp belanden als de Italianen die niet willen dat bijvoorbeeld Ferrero-Rochers gesuikerde Duo Penotti hazelnotenpasta een rode E krijgt. Genot moet mogen zonder straf of schuldgevoel, vinden ze onder de Alpen.
Doel van het logo
Inmiddels twee jaar geleden sprak ik over het onderwerp met Prof. Mike Rayner (Oxford University). de ontwerper van het kindermarketing keuze-algoritme dat de basis was van de in Frankrijk doorontwikkelde Nutri-Score, en mede-ondertekenaar van de Nederlandse protesten Annet Roodenburg. Ik heb destijds beloofd dat gesprek niet openbaar te maken en zal dat ook niet doen. Wel wil ik de portée van de woorden van Rayner noemen: wie een label wil voor alle levensmiddelen, moet zich realiseren dat er niets beters te maken is dan de Nutri-Score omdat het levensmiddelen echt zo eenvoudig mogelijk en correct vergelijkbaar maakt op een aantal macronutriënten (vet, suiker, zout) en groentevezels.
Roodenburg gaf aan een uitzondering te willen maken voor de Schijf van Vijf, de geprefereerde levensmiddelen volgens de nationale voedingsrichtlijnen. Die zouden een andere status moeten hebben en buiten de vergelijking moeten kunnen staan.
En daar zit dan ook het probleem. De Nederlandse expert-ondertekenaars van de brief aan Van Ooijen zijn natuurlijk geen sponsors van de Italiaanse suikerindustrie. Ze willen slechts dat het logo onderscheid maakt tussen de Schijf van Vijf en ander - 'fout' - voedsel. Ze willen niet dat minder vette kaas oranje scoort in de Nutri-Score maar door de Schijf van Vijf heilig is verklaard.
Voorts willen de Nederlanders niet dat fabrikanten een marketingtrucje maken van ontsuikeren, ontvetten en ontzouten van verpakte producten. Dat moet volgens hen door de health by stealth van het NAPV: de industrie moet als een blok zijn recepten aanpassen en daar helemaal geen logo mee hoeven te verdienen. Het accent moet immers liggen op anders eten: volgens de Schijf van Vijf en in één klap zo gezond mogelijk gemaakt verpakt industrieel voedsel.
Verzet tegen het doel: een nutritionele Nexit?
Nutri-Score is niet bedoeld om mensen volgens de Schijf van Vijf te laten eten. De EU wil een logo bieden dat alle levensmiddelen op een gelijke noemer vergelijkbaar maakt. Het doel is om mensen minder vet, suiker en zout binnen te laten krijgen. Gezonder gedrag moet je - ook volgens de ontwerpers van de Nutri-Score - wel degelijk promoten. Je moet het echter niet óók via het keuzelogo proberen te doen, want dat werkt niet omdat gezond gedrag iets anders is dan de gezonde inhoud van een product.
Maar toch moet het werkend gemaakt worden, vinden de Nederlanders.
De Nederlandse experts protesteren tegen het voedselkeuzelogo, maar bedoelen eigenlijk iets anders. Ze willen los van de EU een eigen beleid; een soort Nexit misschien wel op het gebied van nutritioneel beleid. Stiekem vervangen ze het doel van de Nutri-Score door 'eten volgens de Schijf van Vijf' het eigenlijke doel te maken. Door hun verzet komen ze echter terecht in hetzelfde kamp als de fabrikant van Duo Penotti. Die wil geen vuurrood E-tje op zijn populaire smeersel wil omdat het uiteindelijk zelfs de trouwste kopers pijn aan de ogen zal gaan doen.
De Nederlanders geven niet op omdat ze het allemaal goed willen regelen en vinden dat iedereen moet leren eten volgens de Schijf van Vijf. En bovendien dat het verbeterde industrie-eten geen beloning van een A-, B- of C-tje nodig heeft. Dat is te veel eer voor iets dat domweg beter moet en eigenlijk door consumenten vermeden zou moeten worden.
De Gezondheidsraad heeft echter al laten weten dat een perfect logo dat tegelijk doet wat de EU wil en wat Nederlandse experts het liefst zouden willen niet bestaat. We zullen dus met wat imperfecties moeten leren leven. De experts zijn het daar met de mond wellicht mee eens; in werkelijkheid willen ze geen logo maar een veel fundamenteler beleid.
Laten we het er eens goed over hebben: gooien onze Nederlandse experts het kind met het badwater weg, of staan ze behalve voor een goede ook voor een praktisch haalbare zaak en dwingen ze de EU tot een beter beleid binnen afzienbare tijd?
Dit artikel afdrukken
Brief 1: Nederlandse experts
Op 19 december lanceerde Voedingsjungle een open brief aan staatssecretaris Maarten van Ooijen. Tot de prominente mede-ondertekenaars behoren Roodenburg, Seidell en Van Boekel.
Ze vragen de voor Volksgezondheid verantwoordelijke bewindsman te wachten met invoering van de Nutri-Score. Het ministerie van VWS besloot in 2019 tot invoering van het logo. In 2021 had het er moeten zijn, maar het vorige kabinet besloot tot uitstel; in 2022 had het er moeten zijn. Dat streven is niet gehaald.
Vanwege het protest van de experts is het lot van Nutri-Score in Nederland opnieuw onzeker. Een streefjaar lijkt er niet meer te zijn. Van Ooijen liet begin dit jaar weten het keuzelogo pas in te voeren als het klopt en de eisen van de experts zijn ingewilligd.
Volgens hen zullen consumenten de Schijf van Vijf niet meer begrijpen als het voedselkeuzelogo niet wordt aangepast. Er zou verwarring dreigen als bijvoorbeeld een bewerkt product een groene A krijgt, terwijl het niet in de Schijf van Vijf staat en terwijl een Schijf van Vijf product als olijfolie geen A krijgt. Dat vonden ze - eveneens onder aanvoering van Voedingsjungle - in 2019 al.
Nu, drie later en na gewenste aanpassingen van het keuzelogo, vinden ze dat nog steeds.
Volgens de experts moet de staatssecretaris wachten op nieuwe aanpassingen die het wetenschappelijke comité dat de doorontwikkeling van het logo begeleidt eerst maar eens overtuigend en integraal moet presenteren. Bovendien moet het aansluiten bij de Nationale Aanpak Productverbetering (NAPV. De Nederlandse overheid heeft immers besloten om niet via een logo, maar via afspraken met de industrie te zoute, te vette en te gesuikerde producten te verbeteren. De Nutri-Score is daar niet op aangesloten; begrijpelijk, want het is een Europees breed logo. Minder begrijpelijk is dergelijk beleid vanuit het besef dfat de Nederlandse industrie verreweg het meeste van zijn volume over de grens verkoopt en dus baat zou hebben om aan te sluiten bij Europese normen of zelfs die te zetten.
Door hun opstelling en eigen programma creëren de experts politiek een hoge barrière op het pad naar invoering van Nutri-Score in Nederland. De kansen op invoering zijn daardoor gering, mede omdat het logo in de kritische pers door alle gedoe inmiddels een slechte naam heeft gekregen. Het sterk van de EU-markt afhankelijke Nederland sorteert daarmee, bewust of verblind, voor op een status aparte.
Straf en beloning met een kleuraanduiding helpt producenten zich beter te gedragen, redeneren de drie Europese organisatiesBrief 2: Europese gezondheidsorganisaties en consumentenbonden
Eveneens op 19 december verstuurden de European Public Health Alliance (EPHA), het European Heart Network (EHN) en de Europese koepel van consumentenbonden BEUC een andere brief. Het schrijven belandde in de bus van drie leden van de Europese Commissie, vice-voorzitter Frans Timmermans, commissaris voor Volksgezondheid Stella Kyriakides en landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski. De drie organisaties schreven hen dat de Commissie haast moet maken met de invoering van één duidelijk consumentenlogo dat alle producten onder één noemer vergelijkbaar maakt.
De drie organisaties hebben weinig boodschap aan de communicatie-angst rond de Schijf van Vijf of het Nederlandse NAPV. Ze stellen zich pal op voor de belangen en gezondheid van Europese consumenten vanuit de bekende consensus dat vermindering van de inname van suiker, vet en zout en wat meer vezels de volksgezondheid significant zal verbeteren. Dat doen ze bovendien omdat het gros van de mensen bewerkt voedsel eet en daar een beetje beter uit moet leren kiezen.
Dat de discussie maar blijft hangen en de EU-brede invoering van het voedselkeuzelogo steeds weer worden uitgesteld door het gedrag van lidstaten, vinden ze zorgelijk. Het belang van het voedselkeuze-logo zit voor hen niet in een gedragsverandering naar eten volgens de Schijf van Vijf maar in het creëren van een marktmechanisme dat voedsel minder gesuikerd, vetrijk, zout en vezelarm maakt. Wie het niet goed doet óf waar je niet te veel van moet eten en drinken, krijgt rood en oranje. Straf en beloning met een kleuraanduiding helpt producenten zich beter te gedragen, redeneren zij. Bovendien vermijdt het even ingewikkelde als eindeloze gesprekken met de over 27 nationaal bevoegde maar verdeelde lidstaten over wettelijke productverbetering waaraan hun industrieën moeten gaan voldoen.
Ze willen een realistische en daarom eenvoudige aanpak. Met name Nederland en Italië willen het echter anders en verzetten zich tegen het logo. Dat laat de Nederlandse experts qua politieke macht gek genoeg in hetzelfde kamp belanden als de Italianen die niet willen dat bijvoorbeeld Ferrero-Rochers gesuikerde Duo Penotti hazelnotenpasta een rode E krijgt. Genot moet mogen zonder straf of schuldgevoel, vinden ze onder de Alpen.
Doel van het logo
Inmiddels twee jaar geleden sprak ik over het onderwerp met Prof. Mike Rayner (Oxford University). de ontwerper van het kindermarketing keuze-algoritme dat de basis was van de in Frankrijk doorontwikkelde Nutri-Score, en mede-ondertekenaar van de Nederlandse protesten Annet Roodenburg. Ik heb destijds beloofd dat gesprek niet openbaar te maken en zal dat ook niet doen. Wel wil ik de portée van de woorden van Rayner noemen: wie een label wil voor alle levensmiddelen, moet zich realiseren dat er niets beters te maken is dan de Nutri-Score omdat het levensmiddelen echt zo eenvoudig mogelijk en correct vergelijkbaar maakt op een aantal macronutriënten (vet, suiker, zout) en groentevezels.
Roodenburg gaf aan een uitzondering te willen maken voor de Schijf van Vijf, de geprefereerde levensmiddelen volgens de nationale voedingsrichtlijnen. Die zouden een andere status moeten hebben en buiten de vergelijking moeten kunnen staan.
Laten we het er eens goed over hebben: gooien onze Nederlandse experts het kind met het badwater weg, of staan ze behalve voor een goede ook voor een praktisch haalbare zaak en dwingen ze de EU tot een beter beleid binnen afzienbare tijd?Daar is het logo echter niet voor ontworpen, zei Rayner. Het is bedoeld om alle levensmiddelen te vergelijken op een aantal stofjes en het aandeel dat ze daarin hebben.
En daar zit dan ook het probleem. De Nederlandse expert-ondertekenaars van de brief aan Van Ooijen zijn natuurlijk geen sponsors van de Italiaanse suikerindustrie. Ze willen slechts dat het logo onderscheid maakt tussen de Schijf van Vijf en ander - 'fout' - voedsel. Ze willen niet dat minder vette kaas oranje scoort in de Nutri-Score maar door de Schijf van Vijf heilig is verklaard.
Voorts willen de Nederlanders niet dat fabrikanten een marketingtrucje maken van ontsuikeren, ontvetten en ontzouten van verpakte producten. Dat moet volgens hen door de health by stealth van het NAPV: de industrie moet als een blok zijn recepten aanpassen en daar helemaal geen logo mee hoeven te verdienen. Het accent moet immers liggen op anders eten: volgens de Schijf van Vijf en in één klap zo gezond mogelijk gemaakt verpakt industrieel voedsel.
Verzet tegen het doel: een nutritionele Nexit?
Nutri-Score is niet bedoeld om mensen volgens de Schijf van Vijf te laten eten. De EU wil een logo bieden dat alle levensmiddelen op een gelijke noemer vergelijkbaar maakt. Het doel is om mensen minder vet, suiker en zout binnen te laten krijgen. Gezonder gedrag moet je - ook volgens de ontwerpers van de Nutri-Score - wel degelijk promoten. Je moet het echter niet óók via het keuzelogo proberen te doen, want dat werkt niet omdat gezond gedrag iets anders is dan de gezonde inhoud van een product.
Maar toch moet het werkend gemaakt worden, vinden de Nederlanders.
De Nederlandse experts protesteren tegen het voedselkeuzelogo, maar bedoelen eigenlijk iets anders. Ze willen los van de EU een eigen beleid; een soort Nexit misschien wel op het gebied van nutritioneel beleid. Stiekem vervangen ze het doel van de Nutri-Score door 'eten volgens de Schijf van Vijf' het eigenlijke doel te maken. Door hun verzet komen ze echter terecht in hetzelfde kamp als de fabrikant van Duo Penotti. Die wil geen vuurrood E-tje op zijn populaire smeersel wil omdat het uiteindelijk zelfs de trouwste kopers pijn aan de ogen zal gaan doen.
De Gezondheidsraad heeft al laten weten dat een perfect logo dat tegelijk doet wat de EU wil en wat Nederlandse experts het liefst zouden willen niet bestaatDe Italianen zullen hun verzet tegen Nutri-Score niet opgeven en de Nederlandse experts al evenmin. Dat is voldoende voor een blokkade tegen EU-brede invoering. De Italianen omdat ze vinden dat hun consumenten best goed met bijvoorbeeld suiker, vet en drank kunnen omgaan. Zij willen alleen dat mensen gemakkelijk te weten komen hoe vet, zoet en suikerrijk een product is zonder de stigmatisering van het felle rood en oranje die staan voor gevaar.
De Nederlanders geven niet op omdat ze het allemaal goed willen regelen en vinden dat iedereen moet leren eten volgens de Schijf van Vijf. En bovendien dat het verbeterde industrie-eten geen beloning van een A-, B- of C-tje nodig heeft. Dat is te veel eer voor iets dat domweg beter moet en eigenlijk door consumenten vermeden zou moeten worden.
De Gezondheidsraad heeft echter al laten weten dat een perfect logo dat tegelijk doet wat de EU wil en wat Nederlandse experts het liefst zouden willen niet bestaat. We zullen dus met wat imperfecties moeten leren leven. De experts zijn het daar met de mond wellicht mee eens; in werkelijkheid willen ze geen logo maar een veel fundamenteler beleid.
Laten we het er eens goed over hebben: gooien onze Nederlandse experts het kind met het badwater weg, of staan ze behalve voor een goede ook voor een praktisch haalbare zaak en dwingen ze de EU tot een beter beleid binnen afzienbare tijd?
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Nutriscore doen in de praktijk is mijn (politieke) mening zoals jullie weten. Gewoon 5 jaar in de praktijk brengen en ondertussen monitoren hoe het gaat. Dit is politiek en geen wetenschap ! Getreuzel via onderzoekers. Bah.
Tiny van Boekel, heel veel dank voor jouw reactie! Vanwege de gevoeligheid van het onderwerp stel ik die extra op prijs.
Ik heb ooit voorgesteld een goed gesprek te hebben over wat beleidsmakers nu eigenlijk willen. Daar is geen belangstelling voor. Er is immers een politiek genomen: een FoP.
Jouw punt is volstrekt helder: daar heb je niets aan omdat het probleem zit in voeding en omgeving en niet in de afzonderlijke producten.
Jouw protest het kortst samengevat luidt: de politiek heeft tot een zinloze oplossingsrichting besloten.
Daarbij teken je bovendien aan: deze oplossing leidt ook nog eens af. Mogelijk zeg je zelfs: het maakt het probleem eerder erger en laat het langer duren.
Jouw advies: beter halve gekeerd dan ten hele gedwaald.
Maar hoe kom je in 's hemelsnaam tot die discussie via alweer-zo'n-brief-die-om-verbeteringen- vraagt?
Jij vraagt daar helemaal niet om. Sterker nog (als ik het op de spits drijf): je vindt die vraag eigenlijk afleiden van het echte vraagstuk.
Mag ik toch nog eens proberen om ook Annet Roodenburg en Jaap Seidell tot een reactie te verleiden met een antwoord op die laatste vraag?
Als reactie op het verzoek van Dick #54 mijn antwoorden (zonder overleg met Annet en Jaap, we zijn het ook niet overal over eens, bijv. over bewerken):
- Doel protest: (eigenlijk goed verwoord is door Dennis in een paar antwoorden): ik denk dat de NS niets gaat veranderen omdat gezonde voeding niet bepaald wordt door producten maar door het geheel aan wat mensen eten. Daarom vind ik de schijf van vijf beter omdat die in zijn geheel meer over voedingskeuze gaat dan over afzonderlijjke producten (het vermaledijde stofjesdenken moet echt veranderen). De NS geeft schijnzekerheid: we hebben wat gedaan (als overheid, als industrie) en dat is het dan.
- Motivatie: de genoemde schijnzekerheid, het pakt het echte probleem niet aan, namelijjk dat de omgeving obesogeen is, met alle factoren die dat bepalen. Dat wordt er echt niet beter op met de NS, het leidt af.
- Doel haalbaar: geen idee. Levert wel een interessante discussie op hier. Het is niet zo dat ik denk het te weten als expert maar ik vind wel dat ik zo af en toe mijn mening mag laten horen vanuit mijn wetenschappelijke expertise, die wel invloed heeft op mijn uiteindelijke politieke standpunt. Als de NS het wel gaat halen zal ik daar echt niet wakker van liggen, maar heb niet de illusie dat het ook maar iets gaat helpen. Daar is het probleem veel te multidimensionaal voor.
- Niets beter dan iets? Als de NS niet in tegenspraak is met de schijf van vijf dan kan ik er om die reden niet meer op tegen zijn maar ik denk nog steeds dat het geen moer gaat helpen aan het echte probleem, zoals de schijf van vijf dat ook niet doet in de praktijk, niet omdat het niet goed is maar omdat mensen zich daar om allerlei redenen niet aan (kunnen of willen) houden.
#64, Otto, je hebt me nog nergens voor een of/of horen pleiten, denk ik.
#64... in lijn met #65: die NS lost niks fundamenteels op. En onze maatschappij is niet waardenloos Dick op voedingsgebied... zeker niet in de Zuidelijke EU landen waar veel meer bewustzijn is (daar weten ze ook hoe een echt gefermenteerde olijf smaakt... ipv die met chemie bewerkte met maar weinig waarde.... zit dat in die nutriëntenscore?), maar ook (groeiend in groepen) binnen ons land.... het systeem is er lang niet altijd voor de gewone burger maar juist anti-burger.
Iedereen kan ambachtelijk wel waarderen... iets waar de industrie/ super gretig op in springt met nep benamingen met een hogere prijs (incl reclame en aandeelhouderskosten), die echt ambachtelijk ongeveer evenaart. Wij betalen die reclame en die keurmerken wel. In plaats van dat geld in echte (zorgkostenbesparende) verandering te stoppen. Macro economisch denken vereist.
Plastic recycling symbolen, allerlei 'keur'merken uiterst discutabel/ misleidend in de praktijk, en in het belang van de industrie vaak. Dat geldt ook voor dit veel te eenzijdige, algemene en pretentieuze 'keur'merk... dat zelfs slechte zaken als goed kan beoordelen en goede zaken als zijnde slecht. Absurd.
Eenvoudige info over relatieve te velen, onnodige toevoegingen, hadden met een opvallend gekleurd vinkje bij de ingrediëntenlijst duidelijk gemaakt kunnen worden (dan is het voor de consument ook duidelijk dat rood bijv. roomboter/olijf/lijnzaadolie betreft, en kan zij/hij dat omkeren naar groen, ondanks die verkeerde beeldvorming). Dat zou ik wel een goede zaak vinden. Zeker als dat alle extra toevoegingen betreft. En E250 geen groen vinkje krijgt omdat het binnen de wettelijke maar toch kankerverwekkende limiet zit.