Lees ook
Zembla nam in zijn TV-uitzending van 4 maart jongstleden met name Monsanto op de korrel. Het bedrijf heeft patenten die de weg naar gunstige planteigenschappen voor andere veredelaars juridisch en financieel afsluiten. Ook bleek dat oude Nederlandse zaadveredelaars zoals RijkZwaan inmiddels een flink aantal patenten op hun naam hebben staan.

Onaangenaam verrast
De Hoge Kamer van Beroep, het hoogste rechtsprekende orgaan van het Europees Octrooi Bureau, oordeelde deze week dat octrooien mogelijk blijven op planteneigenschappen die via kruisen en selecteren van zogenaamde "wezenlijk biologische processen" in nieuw te ontwikkelen plantenrassen worden ingebracht.

Omdat octrooien alleen behoren te worden verleend op uitvindingen, reageert de Nederlandse veredelaarskoepel Plantum onaangenaam verrast.

Plantum vindt dat de uitspraak diametraal ingaat tegen de argumentatie die de branchevereniging van bedrijven in plantaardig uitgangsmateriaal had ingediend bij de Hoge Kamer. Directeur Niels Louwaars noemt de uitspraak 'een gemiste kans' omdat het op korte termijn zal leiden tot honderden nieuwe octrooiaanvragen op planteneigenschappen. De veredelingssector zou daar niet bij gebaat zijn.

Alleen voor echte innovaties
Het argument dat Louwaars daarvoor geeft luidt als volgt:

Het ontwikkelen van nieuwe plantenrassen voor boeren en tuinders, draagt bij aan duurzaamheid in de land- en tuinbouw, aan productkwaliteit en diversiteit voor de consument en aan wereldvoedselzekerheid, is één van de meest innovatieve sectoren in Nederland.
Iedereen die een eigenschap vindt in een plant en inkruist in commercieel materiaal mag een octrooi vestigen, als die eigenschap niet eerder in een openbare publicatie beschreven is
Tot enkele jaren geleden legde het kwekersrecht, het 'open source' systeem voor bescherming van nieuwe rassen, de financiële basis voor die innovatie. Toen vanaf 1998 ook octrooien mogelijk werden op planteneigenschappen was het idee dat die alleen voor echte innovaties mogelijk zouden zijn. Echter, er werden ook octrooien verleend op natuurlijke eigenschappen die ontdekt werden in bestaand plantmateriaal. Het resultaat daarvan is dat met planten waarop een octrooi rust niet vrij verder veredeld mag worden. Voor de commercialisatie van een nieuw ras dat daaruit voortkomt moet over een licentie worden onderhandeld met de octrooihouder, ook wanneer de eigenschap al in het kweekmateriaal van de veredelaar blijkt te hebben gezeten. De uitspraak van de Hoge Kamer bevestigt dat iedereen die een eigenschap vindt in een plant en inkruist in commercieel materiaal een octrooi mag vestigen, wanneer die eigenschap niet eerder in een openbare publicatie beschreven is.

Het debat over octrooien op planten woedt al een aantal jaren. Dit spitst zich nu vooral toe op de octrooiering van “natuurlijke eigenschappen”. Het eigenaardige van het octrooirecht is dat de ontdekking van een reeds bestaande “natuurlijke” eigenschap toch wordt gezien als een uitvinding vanwege de toepassing (inkruising) in een commercieel ras.
Een grote tegenslag voor de veredelingssector
Dit terwijl die toepassing berust op het natuurlijke, seksuele mechanisme van de plant dat nu juist middels de uitzondering op “wezenlijk biologische processen” is uitgezonderd van octrooieerbaarheid. De Hoge Kamer van Beroep oordeelt echter dat de uitzondering zeer beperkt moet worden uitgelegd. Dit nieuws is een grote tegenslag voor de veredelingssector die jaren vol spanning op deze uitspraak heeft gewacht. De hoop was erop gevestigd dat het octrooieren van natuurlijke eigenschappen zou worden ingeperkt, maar daar blijkt nu geen sprake van. Integendeel, het Europees Octrooi Bureau zal naar verwachting haast maken met de verlening van meer dan honderd octrooiaanvragen die in afwachting van deze uitspraak waren opgeschort.

Politiek kan regelgeving wijzigen
Plantum noemt het opvallend dat in de Nederlandse Rijksoctrooiwet expliciet is opgenomen dat de producten van wezenlijk biologische processen onder de uitzondering vallen. Omdat echter octrooien doorgaans door het Europees Octrooi Bureau worden toegekend én de tekst van het Europees Octrooiverdrag geldt, is dit een dood beginsel.

Het is aan de politiek om de regelgeving aan te passen als een beoordeling van het maatschappelijk belang dat zou vereisen
De Hoge Kamer van Beroep merkt op dat zij slechts tot taak heeft om de uitzondering die voorligt te interpreteren in het kader van het Europese verdrag. Indien nationale regelgeving daarvan afwijkt is het aan de politiek om die aan te passen als een beoordeling van het maatschappelijk belang dat zou vereisen. Tegen die achtergrond roept Plantum de politiek op "om de balans tussen het kwekersrecht en het octrooirecht te herstellen". Daarnaast vindt de organisatie dat veredelaars vanuit hun eigenbelang zelf de maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om concurrenten maximaal toegang te geven tot hun octrooien. Toegang tot kweekmateriaal is, zegt Plantum, "de basis van een effectieve plantenveredeling, en is noodzakelijk is om innovatieve plantenrassen te blijven ontwikkelen voor teler en consument".

Fotocredits: Innovatie in plaats van processen, cdcoppola
Dit artikel afdrukken