3 min
Door natuurgebieden te gebruiken voor extensieve landbouw kan de natuur goedkoper beheerd worden, terwijl de boeren er via voedselproductie extra mee kunnen verdienen. Een dergelijke extensieve natuurlandbouw kan miljoenen tonnen vlees produceren voor de Europese markt, natuurlijker en diervriendelijker vlees is er niet.
De scheiding tussen natuur en landbouw is in Nederland ver doorgeschoten. Terwijl in andere Europese landen Europese landbouwsubsidies worden gebruikt door natuurbeheerders en Europese natuursubsidies worden gebruikt door boeren, komt bijvoorbeeld de landbouwproductie van Nederlandse landgoederen die tot natuur zijn bestempeld niet in aanmerking voor landbouwsubsidies, afgezien van een paar uitzonderingen, waarvan het niet duidelijk hoe ze in de toekomst zullen uitvallen.
Extensieve schapenhouders die aan begrazing doen, voelen zich daardoor vaak een kameleon. Tegenover natuurorganisaties en beheerders praten ze over beheersplannen en natuurdoeltypen, en zien ze zichzelf als de verkoper van de bedreigde orchideeënsoorten die ze helpen beschermen. Tegenover andere boeren en slachthuizen zijn ze ineens vleesproducenten die praten over snits, karkasgewichten en logistiek. Doel van het praktijknetwerk Daarom eten we schaap is dan ook om hier een verbinding te leggen, tussen natuur en landbouw en tussen ecologie en economie (noot 1).
Het is om diverse redenen interessant om de extensieve landbouw niet los te koppelen van natuur en vice versa. Veel van de natuur in Europa is in de loop van de eeuwen gevormd door extensieve vormen van landbouw, zoals begrazing met schaapskudden. Het opnieuw oppakken van oudere vormen van landbouw, zoals scheperende schaapherders of driftschepers die met schaapskudden door het landschap trekken om met gras en heide als voedsel allerlei producten en diensten te realiseren, levert niet alleen een bijdrage aan het beheer van natuur en landschap, maar ook aan het behoud van de agrobiodiversiteit in de vorm van oude en vaak zeldzame schapenrassen, behoud van levende cultuurhistorie, recreatieve aantrekkelijkheid, enzovoorts.
De meest aansprekende reden is wel dat een extensieve natuurlandbouw kan voorzien in tien procent van de Europese vleesproductie met vlees dat nauwelijks natuurlijker kan zijn. Nu wordt er natuurlijk al vlees geproduceerd en verkocht dat komt van dieren die in de natuur leven. Schaapsherders verkopen vlees van de schaapskuddes waarmee ze de heide begrazen, natuurorganisaties verkopen vleespakketten van grote grazers uit natuurgebieden. In Europa zijn veel voorbeelden te vinden van initiatieven om natuurvlees te vermarkten: Kempenlam, Natuurlam, Drents Landschap, Hoge Veluwe, Stichting Taurus, Wildernisvlees, Niederlausitzer Heidelamm, South Down Lamb Company, enzovoorts. Dat lijkt allemaal klein bier, maar dat komt vooral doordat niet duidelijk is hoeveel vlees er extensief geproduceerd wordt en hoe dat zich verhoudt tot de totale vleesproductie. Er zijn gewoonweg geen cijfers van.
De stelling van Daarom eten we schaap is dat extensieve veehouderij een substantiële bijdrage kan leveren aan de productie van duurzaam, diervriendelijk en milieuvriendelijk vlees. Dat blijkt uit de volgende rekenexercitie. In Europa is er tussen de 10 en 20 miljoen hectare grasland en heide, grond die nu te boek staat als natuur. Die kosten vele miljoenen aan onderhoud, terwijl ze ook net als andere landbouwgrond een bijdrage kunnen leveren aan de voedselproductie in Europa. Hoeveel van die terreinen in Europa er nu nog begraasd wordt is niet precies bekend, maar wat wel duidelijk is dat extensieve veehouderij als een multifunctionele activiteit ook economisch gezien van belang is voor de voedselproductie. Stel dat we op deze graslanden en heidevelden via extensieve begrazing natuurbeheer koppelen aan landbouwproductie. Voor de rekenexercitie rekenen we even alleen met schapen. Gegevens komen van onderzoekers en schaapherders die bij praktijknetwerk Daarom eten we schaap betrokken zijn. Het gaat hierbij om schattingen op basis van de kennis en ervaring van de herders en onderzoekers.
Een gemiddelde schaapskudde van 250 schapen kan 1 tot 2 ton droge stof per hectare van het land halen. Dit is vooral afhankelijk van de vegetatie zelf en de manier van begrazing. Bij extreme drukbegrazing is het 2 ton, bij normale begrazing 1 ton. 7% van de droge stof die een schaap binnen krijgt, wordt omgezet in vlees. Daarbij komen we op de volgende rekensom: hectare grasland en heide * verwerking droge stof per hectare * 7% = hoeveelheid vlees.
Uitgaande van de 10 tot 20 miljoen hectare grond die beschikbaar is voor extensieve begrazing, komen we zo uit op een vleesproductie die schommelt tussen 700.000 en 2,8 miljoen ton lams- en schapenvlees. Ter vergelijking: in 2007 werd in Europa 1 miljoen ton schapenvlees geproduceerd, meestal via intensievere schapenhouderij. De vleesconsumptie in Europa is 50 miljoen ton vlees per jaar (uitgaande van een gemiddelde vleesconsumptie van 100 kilogram per Europeaan en een inwonersaantal van 500 miljoen Europeanen). 7% daarvan is lams- en schapenvlees, zo'n 3,5 miljoen ton per jaar.
We leggen graag de volgende denkexercitie bij u neer: combineer natuurbeheer met landbouwproductie en je kunt alleen al qua lams- en schapenvlees in Europa zelfvoorzienend zijn met vlees uit de natuur, diervriendelijker en milieuvriendelijker kun je het niet maken. Een gecombineerde extensieve begrazing met schapen, runderen, paarden, geiten, ezels en andere dieren zou waarschijnlijk ecologisch beter zijn en meer vlees opleveren. En dan hebben we het nog niet over de besparingen die mogelijk zijn op het natuurbeheer.
Martin Woestenburg
martin@daarometenweschaap.nl
Noot 1: Daarom eten we schaap
De filosofie achter Daarom eten we schaap is simpel: zorgen dat de schapen die een mooi leven hebben gehad in het onderhouden van het Nederlandse landschap een even mooi einde vinden op de borden van mensen die ervan smullen. Op 1 maart 2011 heeft het ministerie van Economie, Landbouw & Innovatie subsidie toegekend aan het praktijknetwerk Daarom eten we schaap. Met acht aanvragers willen we overal in het land regionale en lokale netwerken organiseren van schapenhouders, restaurants, slagers, consumenten, supermarkten, natuurbeschermers, en natuurlijk de mensen en bedrijven in de buurt. Doel is zorgen dat de schapenhouderij op lokaal en regionaal niveau een inbedding krijgt in de samenleving, zodat zowel het schapenvlees als het natuur- en landschapsbeheer van de schaapskuddes daar op waarde worden geschat. Meer informatie op www.daarometenweschaap.nl.
Het praktijknetwerk Daarom eten we schaap krijgt financiële ondersteuning van het ministerie van Economie, Landbouw & Innovatie en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.
Dit artikel afdrukken
Extensieve schapenhouders die aan begrazing doen, voelen zich daardoor vaak een kameleon. Tegenover natuurorganisaties en beheerders praten ze over beheersplannen en natuurdoeltypen, en zien ze zichzelf als de verkoper van de bedreigde orchideeënsoorten die ze helpen beschermen. Tegenover andere boeren en slachthuizen zijn ze ineens vleesproducenten die praten over snits, karkasgewichten en logistiek. Doel van het praktijknetwerk Daarom eten we schaap is dan ook om hier een verbinding te leggen, tussen natuur en landbouw en tussen ecologie en economie (noot 1).
Het is om diverse redenen interessant om de extensieve landbouw niet los te koppelen van natuur en vice versa. Veel van de natuur in Europa is in de loop van de eeuwen gevormd door extensieve vormen van landbouw, zoals begrazing met schaapskudden. Het opnieuw oppakken van oudere vormen van landbouw, zoals scheperende schaapherders of driftschepers die met schaapskudden door het landschap trekken om met gras en heide als voedsel allerlei producten en diensten te realiseren, levert niet alleen een bijdrage aan het beheer van natuur en landschap, maar ook aan het behoud van de agrobiodiversiteit in de vorm van oude en vaak zeldzame schapenrassen, behoud van levende cultuurhistorie, recreatieve aantrekkelijkheid, enzovoorts.
De meest aansprekende reden is wel dat een extensieve natuurlandbouw kan voorzien in tien procent van de Europese vleesproductie met vlees dat nauwelijks natuurlijker kan zijn. Nu wordt er natuurlijk al vlees geproduceerd en verkocht dat komt van dieren die in de natuur leven. Schaapsherders verkopen vlees van de schaapskuddes waarmee ze de heide begrazen, natuurorganisaties verkopen vleespakketten van grote grazers uit natuurgebieden. In Europa zijn veel voorbeelden te vinden van initiatieven om natuurvlees te vermarkten: Kempenlam, Natuurlam, Drents Landschap, Hoge Veluwe, Stichting Taurus, Wildernisvlees, Niederlausitzer Heidelamm, South Down Lamb Company, enzovoorts. Dat lijkt allemaal klein bier, maar dat komt vooral doordat niet duidelijk is hoeveel vlees er extensief geproduceerd wordt en hoe dat zich verhoudt tot de totale vleesproductie. Er zijn gewoonweg geen cijfers van.
De stelling van Daarom eten we schaap is dat extensieve veehouderij een substantiële bijdrage kan leveren aan de productie van duurzaam, diervriendelijk en milieuvriendelijk vlees. Dat blijkt uit de volgende rekenexercitie. In Europa is er tussen de 10 en 20 miljoen hectare grasland en heide, grond die nu te boek staat als natuur. Die kosten vele miljoenen aan onderhoud, terwijl ze ook net als andere landbouwgrond een bijdrage kunnen leveren aan de voedselproductie in Europa. Hoeveel van die terreinen in Europa er nu nog begraasd wordt is niet precies bekend, maar wat wel duidelijk is dat extensieve veehouderij als een multifunctionele activiteit ook economisch gezien van belang is voor de voedselproductie. Stel dat we op deze graslanden en heidevelden via extensieve begrazing natuurbeheer koppelen aan landbouwproductie. Voor de rekenexercitie rekenen we even alleen met schapen. Gegevens komen van onderzoekers en schaapherders die bij praktijknetwerk Daarom eten we schaap betrokken zijn. Het gaat hierbij om schattingen op basis van de kennis en ervaring van de herders en onderzoekers.
Een gemiddelde schaapskudde van 250 schapen kan 1 tot 2 ton droge stof per hectare van het land halen. Dit is vooral afhankelijk van de vegetatie zelf en de manier van begrazing. Bij extreme drukbegrazing is het 2 ton, bij normale begrazing 1 ton. 7% van de droge stof die een schaap binnen krijgt, wordt omgezet in vlees. Daarbij komen we op de volgende rekensom: hectare grasland en heide * verwerking droge stof per hectare * 7% = hoeveelheid vlees.
Uitgaande van de 10 tot 20 miljoen hectare grond die beschikbaar is voor extensieve begrazing, komen we zo uit op een vleesproductie die schommelt tussen 700.000 en 2,8 miljoen ton lams- en schapenvlees. Ter vergelijking: in 2007 werd in Europa 1 miljoen ton schapenvlees geproduceerd, meestal via intensievere schapenhouderij. De vleesconsumptie in Europa is 50 miljoen ton vlees per jaar (uitgaande van een gemiddelde vleesconsumptie van 100 kilogram per Europeaan en een inwonersaantal van 500 miljoen Europeanen). 7% daarvan is lams- en schapenvlees, zo'n 3,5 miljoen ton per jaar.
We leggen graag de volgende denkexercitie bij u neer: combineer natuurbeheer met landbouwproductie en je kunt alleen al qua lams- en schapenvlees in Europa zelfvoorzienend zijn met vlees uit de natuur, diervriendelijker en milieuvriendelijker kun je het niet maken. Een gecombineerde extensieve begrazing met schapen, runderen, paarden, geiten, ezels en andere dieren zou waarschijnlijk ecologisch beter zijn en meer vlees opleveren. En dan hebben we het nog niet over de besparingen die mogelijk zijn op het natuurbeheer.
Martin Woestenburg
martin@daarometenweschaap.nl
Noot 1: Daarom eten we schaap
De filosofie achter Daarom eten we schaap is simpel: zorgen dat de schapen die een mooi leven hebben gehad in het onderhouden van het Nederlandse landschap een even mooi einde vinden op de borden van mensen die ervan smullen. Op 1 maart 2011 heeft het ministerie van Economie, Landbouw & Innovatie subsidie toegekend aan het praktijknetwerk Daarom eten we schaap. Met acht aanvragers willen we overal in het land regionale en lokale netwerken organiseren van schapenhouders, restaurants, slagers, consumenten, supermarkten, natuurbeschermers, en natuurlijk de mensen en bedrijven in de buurt. Doel is zorgen dat de schapenhouderij op lokaal en regionaal niveau een inbedding krijgt in de samenleving, zodat zowel het schapenvlees als het natuur- en landschapsbeheer van de schaapskuddes daar op waarde worden geschat. Meer informatie op www.daarometenweschaap.nl.
Het praktijknetwerk Daarom eten we schaap krijgt financiële ondersteuning van het ministerie van Economie, Landbouw & Innovatie en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Vandaag schapenvlees gekocht. Bij Dunya in Hatert.
Zag er mooi uit, voorzover ik dat kan beoordelen. Ik word een beetje timide gezien de vleesexperts alhier. 5 kg schouder. 6,50 euro de kilo, terwijl de lamsschouder 8,50 euro de kilo kost. Maar ik wilde perse schapenvlees, vandaar. In schijven laten zagen van anderhalve cm. Vanavond Irish Stew bereid en inderdaad ik heb geen verschil geproefd tussen lam of schaap. Misschien is lam wat vetter. Vanwaar zou Dunya nou schaap kopen. Kon ik niet achter komen.
Martin, uit ervaring kan ik zeggen dat grootschalige extensieve veeteelt een lastige klus is. Aan de ene kant wil je als ondernemer zoveel mogelijk variabelen beperken, dit om een constant en hoogwaardig product op de markt te brengen, aan de andere kant wil je zoveel mogelijk de 'natuur' zijn gang laten gaan. De wereldwijde marktleiders op het gebied van extensieve schapenteelt zijn trouwens de Nieuw-Zeelanders. Heb je al contact met hen gehad ?
P.S. dank voor je lovende woorden. het is niet echt een initiatief meer, we zijn namelijk al zo'n 30 jaar bezig en exporteren (CO2 arm, per schip) de eindproducten van ons kringloop veeteelt systeem naar >50 landen.
Jack, bedankt voor je uitgebreide overzicht. Ik snap nu waar je vandaan komt. Ziet er als een mooi initiatief uit, voor zover ik kan beoordelen. Er zijn vergelijkbare initiatieven in Portugal, waar boeren geiten en schapen los laten op grote heidegebieden om er vlees mee te produceren.
Dit zijn dingen die ik ook in Europa wel voor me zie. Alleen ligt de relatie tussen natuur en landbouw in Europa heel anders. 75% van de biodiversiteit komt er van (voormalige) landbouwgrond of in ieder geval van in cultuur gebrachte grond. Als we dat niet onderhouden, verdwijnt niet alleen die biodiversiteit maar ontstaan er ook problemen met branden, erosie en dergelijke. En juist daar zie ik een belangrijke bijdrage voor extensieve veehouderij, waar niet alleen oog is voor het natuurbeheer maar ook voor de landbouwproductie. Zover zijn we natuurlijk nog lang niet. Ik denk dat we ondernemers zoals jij nodig hebben om zoiets handen en voeten te geven, maar ook natuurorganisaties.
Martin, hier wat data: 'onze' 500 veehouders in Uruguay bezitten zonder uitzondering natuurlijke pampa. Die natuurlijke pampa wordt hier en daar verbeterd met gras en klaversoorten die meer eiwit leveren. Oppervlakte nodig voor 1 vleesrund: 7500 m2. Tijd die nodig is om slachtrijp te krijgen: 21 maanden. Er wordt 0 kg graan bijgevoerd want het gras groeit maar liefst 10 maanden per jaar. (de 2 maanden dat het niet groeit, is net lang genoeg voor voldoende gewichtstoename) Kostprijs pampa per hectare: 4000 euro. Kortom, wat jij wilt (en waarschijnlijk onmogelijk is door gebrek aan voldoende zon, temperatuur en betaalbare ruimte in NW-Europa), doen wij al tientallen jaren.
En over de kwaliteit van Taurus: misschien dat we maar eens een vergelijkende test moeten doen tussen PUL en Taurus, op voorwaarde dat het vee van Taurus niet bijgevoerd wordt. Dick kan dat misschien wel organiseren....
Jack, de 7 waar jij het over hebt, haalt het vlees van Stichting Taurus bij mij al jaren. Dat is dan ook geen casuïstiek. De biefstuk is beter dan die uit de supermarkt.
De schapen krijgen in de winter hooi en krachtvoer van graan. Dat is meegenomen in de berekeningen.
Het gaat me overigens vooral over de manier van denken. Waarom zou je landbouw niet met natuur kunnen combineren? Waarom moet alles opgesloten blijven zitten in zijn eigen sector en bolwerk?