2 min
Petra Berkhout is landbouweconoom aan de WUR. Zij ziet soorten en maten in economische modellen, bekijkt hun reikwijdte, hun bruikbaarheid en wat ze robuust maakt.
Economische modellen zijn er in soorten en maten. Maat S is het bedrijfsmodel dat bijvoorbeeld onderliggende relaties beschrijft tussen verschillende activiteiten op het bedrijf en deze optimaliseert om het inkomen of de winst te maximaliseren. Maat M kan een model zijn op sector of regionaal niveau, maat L is een model op niveau van land of landen, maat XL zijn de modellen die globaal werken en de hele wereld omvatten. Al deze modellen kunnen bijvoorbeeld de gevolgen doorrekenen van een milieumaatregel, of nagaan wat de productiegevolgen zijn van bepaalde beleidsvoornemens.
Er zijn ook soorten modellen, een belangrijk verschil is een algemeen evenwichtsmodel versus een partieel evenwichtsmodel. In een algemeen evenwichtsmodel zijn alle sectoren van de economie meegenomen. Het voordeel van zo’n model is dat het ‘sluitend’ moet zijn: meer vraag naar arbeid of kapitaal in sector A heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van deze factoren in andere sectoren. Je kunt de gevolgen van een maatregel dus niet zonder meer afwentelen op een andere sector, dat heeft direct repercussies die in de modelexercitie worden meegenomen. In een partieel evenwichtsmodel wordt veelal een deel van de economie vrij gedetailleerd gemodelleerd, maar wordt de rest van de economie niet meegenomen. Agrarische modellen brengen meestal de agrosector nauwkeurig in beeld en de overige sectoren veel grover.
De reikwijdte van de modellen tenslotte doet er ook toe: hoeveel sectoren van de economie zijn meegenomen in meer of minder detail, welke activiteiten, etc?
Modellen komen tot stand door zeer nauwkeurig in kaart te brengen hoe relaties werken op het niveau van het model. De logica van een model, vervat in vergelijkingen, moet kloppen. Minder binnenlandse productie leidt tot meer invoer bij gegeven vraag. Er kan niet zomaar iets verdwijnen of ontstaan. Of het klopt wordt getoetst door een model te valideren: als we het model laten draaien op gegevens uit het verleden, leidt het dan tot de uitkomsten die we in het verleden zagen? Dit is meteen één van de grootste kritiekpunten die je kunt geven op een model: resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Anders gezegd: de wereld verandert voortdurend en modellen lopen meestal achter op die ontwikkelingen.
Modellen kunnen geen nieuwe ontwikkelingen voorstellen, ze kunnen op basis van de data aangeven wat de bandbreedte kan zijn van de variabelen die in het model zitten. Die data is bijvoorbeeld een schok: een verhoging van de energieprijs, een maximum productiehoeveelheid, handelsblokkades. Zo’n schok moet vertaald worden naar de variabelen in het model om de gevolgen te kunnen berekenen. Modellen kunnen wel uit de voeten met nieuwe schokken.
Of de uitkomsten van een modelberekening robuust zijn, hangt sterk af van hoe het model in elkaar zit. Een model hanteert aannames en maakt keuzes om bepaalde relaties wel of niet mee te nemen. Het is daarom altijd een versimpelde weergave van de complexe werkelijkheid. Van belang is dan ook om inzicht te hebben in de aannames, om zo de uitkomsten op waarde te kunnen schatten. Een kijkje onder motorkap zogezegd. Als de aannames té simpel zijn, is een model niet robuust, want dan doet het model de werkelijkheid teveel geweld aan.
Tot slot, modellen zijn een geweldig hulpmiddel voor de onderbouwing en duiding van (grote en kleine) vragen. Ze kunnen, bijvoorbeeld met scenario-studies, helpen om meer inzicht te geven in keuzes en de gevolgen daarvan. De uitkomsten moeten wel altijd in het perspectief worden geplaatst van de reikwijdte en aannames van het model.
Dit artikel afdrukken
De wereld verandert voortdurend en modellen lopen meestal achter op die ontwikkelingenAlgemeen versus partieel evenwichtsmodel
Er zijn ook soorten modellen, een belangrijk verschil is een algemeen evenwichtsmodel versus een partieel evenwichtsmodel. In een algemeen evenwichtsmodel zijn alle sectoren van de economie meegenomen. Het voordeel van zo’n model is dat het ‘sluitend’ moet zijn: meer vraag naar arbeid of kapitaal in sector A heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van deze factoren in andere sectoren. Je kunt de gevolgen van een maatregel dus niet zonder meer afwentelen op een andere sector, dat heeft direct repercussies die in de modelexercitie worden meegenomen. In een partieel evenwichtsmodel wordt veelal een deel van de economie vrij gedetailleerd gemodelleerd, maar wordt de rest van de economie niet meegenomen. Agrarische modellen brengen meestal de agrosector nauwkeurig in beeld en de overige sectoren veel grover.
De reikwijdte van de modellen tenslotte doet er ook toe: hoeveel sectoren van de economie zijn meegenomen in meer of minder detail, welke activiteiten, etc?
Modellen komen tot stand door zeer nauwkeurig in kaart te brengen hoe relaties werken op het niveau van het model. De logica van een model, vervat in vergelijkingen, moet kloppen. Minder binnenlandse productie leidt tot meer invoer bij gegeven vraag. Er kan niet zomaar iets verdwijnen of ontstaan. Of het klopt wordt getoetst door een model te valideren: als we het model laten draaien op gegevens uit het verleden, leidt het dan tot de uitkomsten die we in het verleden zagen? Dit is meteen één van de grootste kritiekpunten die je kunt geven op een model: resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Anders gezegd: de wereld verandert voortdurend en modellen lopen meestal achter op die ontwikkelingen.
Modellen zijn een geweldig hulpmiddel voor de onderbouwing en duiding van (grote en kleine) vragenBeperking van modellen
Modellen kunnen geen nieuwe ontwikkelingen voorstellen, ze kunnen op basis van de data aangeven wat de bandbreedte kan zijn van de variabelen die in het model zitten. Die data is bijvoorbeeld een schok: een verhoging van de energieprijs, een maximum productiehoeveelheid, handelsblokkades. Zo’n schok moet vertaald worden naar de variabelen in het model om de gevolgen te kunnen berekenen. Modellen kunnen wel uit de voeten met nieuwe schokken.
Of de uitkomsten van een modelberekening robuust zijn, hangt sterk af van hoe het model in elkaar zit. Een model hanteert aannames en maakt keuzes om bepaalde relaties wel of niet mee te nemen. Het is daarom altijd een versimpelde weergave van de complexe werkelijkheid. Van belang is dan ook om inzicht te hebben in de aannames, om zo de uitkomsten op waarde te kunnen schatten. Een kijkje onder motorkap zogezegd. Als de aannames té simpel zijn, is een model niet robuust, want dan doet het model de werkelijkheid teveel geweld aan.
Tot slot, modellen zijn een geweldig hulpmiddel voor de onderbouwing en duiding van (grote en kleine) vragen. Ze kunnen, bijvoorbeeld met scenario-studies, helpen om meer inzicht te geven in keuzes en de gevolgen daarvan. De uitkomsten moeten wel altijd in het perspectief worden geplaatst van de reikwijdte en aannames van het model.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. De introductie tot de modellenreeks vind je hier. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
.jpg){kind=link}
Hans, je bent kampioen 'cherry picking'. Overigens bewijs je mijn #42 Je bent van de markt: had je het moeilijk?
#42 "Bij covid ging het over de mensen en niet de markt."
Je hebt helemaal gelijk. De mensen hadden het maar makkelijk met alle maatregelen en de markt had het maar moeilijk toch?
Wacht, ik kijk even naar de koersontwikkeling en financiële resultaten van een BioNTech, Astra Zeneca of Pfizer. Hmmm, draaide covid dan misschien toch om de markt?
En over Pfizer gesproken, op Follow The Money stond een leuk artikel. Ik zal even een klein stukje citeren:
"Uit het recent verschenen jaarverslag van de Nederlandse holding van Pfizer, producent van het meest succesvolle vaccin ter voorkoming van ernstige gevolgen van covid, blijkt dat bijna alle winst van de Amerikaanse multinational hier neervalt. De holding boekte een recordwinst van 21,6 miljard dollar. Het is daarmee het meest winstgevende bedrijf van Nederland."
"Door handig gebruik te maken van belastingregels, is de effectieve belastingdruk van die holding slechts 9,3 procent. Belastingonderzoeker Vincent Kiezebrink van SOMO spreekt van roof. Vooraanstaand wetenschapper in belastingontwijking en -ontduiking Gabriel Zucman beveelt nader onderzoek aan."
"De lage belastingafdracht is extra pikant omdat de vaccins mede zijn ontwikkeld op universiteiten, dus met belastinggeld. Ook betaalden overheden Pfizer miljarden voor de vaccins."
De prestaties van dit "voornamelijk rechts kabinet" zijn niet alleen op het covid dossier dramatisch maar ook op de dossiers stikstof, woningbouw en armoedebeleid. Als je met droge ogen kunt zeggen dat je dit een "aardige prestatie" vind dan... tja, wat dan.
Jan Peter van Doorn ik zie die tegenstelling niet zo. Ik ben ook pro-mens en pro-natuur. Kortom, het feit dat ik opereer 'in de vrije markt' heeft weinig te maken met mijn reacties hieronder EN met hoe ik denk en onderneem volgens mij. En je hebt gelijk mijn Kaag opmerking was arrogant en cynisch dat klopt.
Ik bemerk weer wat geluiden over die debiele overheid en politiek ("Over Kaag vraag ik me af of ze het verschil tussen miljard en miljoen snapt.")
Die geluiden zijn vooral afkomstig van mensen die in de vrije markt opereren en een groeiende economie nodig hebben. Ze zijn vergeten dat die politiek en overheid ze ongeveer 50 jaar op hun wenken heeft bediend. Met nogal wat gevolgen voor mens, dier en natuur. Die ongebreidelde maximalisatie van winst, aandeelhouderswaarde, productie moest natuurlijk ergens enigszins beteugeld worden. Door de vrije markt georiënteerde coalities is dat te weinig gebeurd.
Als je goed kijkt zie je nu een correctie. Bij covid ging het over de mensen en niet de markt. Bij stikstof gaat het over de natuur en niet de markt. Voor een voornamelijk rechts kabinet vind ik dit een aardige prestatie. Ik hoop dat het woningbeleid ook die kant op gaat. En Carola Schouten die niet zo tegen de opdringerige en agressieve markt was opgewassen, maakt mooie vorderingen in het armoedebeleid.
Ik wil maar zeggen: dit ligt ook onder die modellen. Alleen zie je dat niet in het model.
#39 Wouter,
Je hebt gelijk. Een overheid die beleid maakt, zou dat moeten stoelen op een uitgewerkte visie en op basis daarvan wetenschappers kunnen vragen hun visie te modelleren en op basis daarvan verdere besluiten te nemen na grondige analyse.
Nu is het in zowel het bedrijfsleven als bij de overheid vaak zo dat er nog al gerouleerd wordt op leidinggevende posten. De mensen op die posten, kunnen alfa’s of bèta’s zijn en kunnen verschillende kwaliteiten hebben. Belangrijk voor de organisatie lijkt mij dat er rondom die leidinggevende post voldoende vakinhoudelijke en vaktechnische kennis aanwezig is om de door de wetenschap aangereikte modellen te interpreteren en eventueel om te zetten in beleid.
De controleurs van de overheid moeten voor hun werk ook een beroep kunnen doen op een dergelijke ondersteuning. Dat is door de grote hoeveelheid kleine partijen vrijwel onmogelijk.
Om meer kwaliteit in kritisch denkvermogen te bevorderen zou de politiek zich zelf beter kunnen inrichten.