Half januari kwam het eerste bericht naar buiten via de Noord-Hollandse regionale omroep NH Nieuws. De omroep schrijft over een medewerker van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier die geschorst zou zijn "na het melden van een misstand". Hij "blijkt een fout te hebben ontdekt in de gegevens over bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater die in Nederland wordt gebruikt."

De medewerker werkt in zijn vrije tijd aan het openbaren van overheidsinformatie en ontwikkelde privé een website om de kwaliteit van het oppervlaktewater inzichtelijk te maken voor een breder publiek. Voor die site, meldde de omroep half januari, ontving hij een prijs in een wedstrijd over het ontsluiten van open data. De competitie was georganiseerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

De site van zijn cliënt laat die verschillen te zien. De uitkomsten zouden laten zien dat op diverse locaties de waterkwaliteit in sloten minder slecht is dan officieel wordt gemeld
Feiten belangrijk voor boeren
De omroep sprak met zijn raadsman, Mr. Ferre van de Nadort. Die laat op dat moment nog niet veel los. Tijdens de ontwikkeling van de site, vertelt Van de Nadort, ontdekte zijn cliënt dat de in Nederland gebruikte berekeningen over bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater afwijken van de Europese Kaderrichtlijn Water. De site van zijn cliënt laat die verschillen zien. Uit de uitkomsten zou blijken dat op diverse locaties de waterkwaliteit in sloten minder slecht is dan officieel wordt gemeld. Als dat het geval is, kan dat grote consequenties hebben voor het bestrijdingsmiddelenbeleid in ons land. Met name boeren zijn daar sterk van afhankelijk en dus geïnteresseerd in metingen die in hun voordeel uitpakken.

Integriteitsschending
Vanaf eind 2016 wordt druk op de man uitgeoefend om de site weg te halen. Van de Nadort: "Twee externe partijen hebben er bij zijn werkgever op aandrongen dat mijn cliënt de app offline zou halen en de prijs zou teruggeven." Onduidelijk is waarom, volgens de raadsman, maar het Hoogheemraadschap stelde zijn beoordeling naar beneden bij en vroeg de site uit de lucht te halen. "Mijn cliënt moest een verbetertraject in, zonder dat hem tot op heden duidelijk is geworden wat hij moet verbeteren", zegt Van de Nadort. Zijn cliënt deed begin deze maand uiteindelijk een officiële melding van een integriteitsschending. Drie dagen later werd hij geschorst.

Omdat we op zoek waren naar de site van de geschorste medewerker die op dat moment nog online stond, sprak Foodlog met Van de Nadort direct na het verschijnen van het bericht van NH Nieuws. Op dat moment wilde hij niets meer kwijt dan NH Nieuws al had gemeld. Zelfs de url van de website wilde hij niet prijsgeven.

'Hacking for Sustainability' met data van de provincie
Inmiddels is de voornaam van de man bekend en is de naam van de site bekend: pestinfo dat via openh2o.nl niet meer bereikbaar is; via deze link is de site wel te vinden. HN Nieuws en NRC Handelsblad publiceerden afgelopen week hun reconstructie van de toedracht en maakten bekend in welke wedstrijd zijn site won. Het gaat om Hacking for Sustainability, een project dat werd uitgevoerd door Open State Foundation in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. De provincie Zuid-Holland was partner en stelde data voor het project beschikbaar.

Universiteit van Leiden en Royal Haskoning
De man heet Rik en is "een 58-jarige milieukundige en computerhobbyist die al zijn hele leven voor het waterschap in Noord-Holland werkt." De aard van het conflict wordt geduid als een commerciële broodnijd waarin Rik ongewild terechtkwam tussen zijn pestinfo.nl en de site bestrijdingsmiddelenatlas, die wordt verzorgd door het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) van de Universiteit Leiden in samenwerking met ingenieursbureau Royal Haskoning. Het CML zou niet blij zijn geweest dat de man gratis en voor niets dezelfde informatiedienst kon leveren. De NRC citeert uit mailverkeer tussen de Leidse hoogleraar milieubiologie Peter van Bodegom van het CML en de hoogste baas van Rik, Luc Kohsiek, de dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK). Op 22 december 2016 stuurde de hoogleraar de dijkgraaf een mail met de volgende tekst: "Onlangs heeft Rik een prijs gewonnen van Hackers for Sustainability. Wij willen heel graag een gesprek op de korte termijn en verwachten de volgende acties: 1. De applicatie pestinfo.nl wordt per direct uit de lucht gehaald en verdere ontwikkeling (onder deze of een andere naam) wordt gestopt. 2. Indien Rik de prijs als medewerker van het HHNK heeft gekregen dan verwachten wij dat HHNK de prijs teruggeeft. Indien Rik de prijs als privépersoon heeft gekregen, dan heeft HHNK een en ander intern recht te zetten.”


kaartje uit pestinfo.nl, 'Rik'


Hoogleraar Van Bodegom maakte duidelijk "zeer ongelukkig” te zijn met een site die "een alternatieve manier van normoverschrijdingen van bestrijdingsmiddelen” weergeeft
Broodnijd of beleidsoverwegingen?
Van Bodegom schrijft ook dat de site van Rik leidt tot "bestuurlijke onduidelijkheden” en een risico kan vormen voor het beheer van onze waterlichamen. Volgens de NRC maakte Van Bodegom duidelijk "zeer ongelukkig” te zijn met een site die "een alternatieve manier van normoverschrijdingen van bestrijdingsmiddelen” weergeeft. "Dit is beleidsmatig en bestuurlijk zeer ongewenst, want voor dit doel is de bestrijdingsmiddelenatlas het geijkte instrument dat door CML ontwikkeld is.”

De NRC suggereert dat de zaak wordt ingegeven door broodnijd. Open data vormen immers een bedreiging voor professionele bureaus en wetenschappelijke instellingen omdat iedereen die beschikt over voldoende vaardigheden data kan ontsluiten voor het publiek. Een andere hypothese is echter even plausibel. Twee verschillende verhalen over de gemeten overschrijdingen kunnen zorgen voor een boel gedoe over bestrijdingsmiddelenbeleid.

Die gedachte mag niet zomaar terzijde worden geschoven omdat de discussie over bestrijdingsmiddelengebruik in ons land na het Krefelder-onderzoek dat wijst op grootschalige insectensterfte door het gebruik van bestrijdingsmiddelen bepaald hot is. Dat kan ook verklaren waarom Rik ook door zijn eigen werkgever onder druk is gezet.

Het Hoogheemraadschap heeft geen belang bij de boterham die de Leidse wetenschappers en Royal Haskoning moeten verdienen aan het maken van hun online Atlas Bestrijdingsmiddelen in het Oppervlaktewater. Die zal door een begaafde en gedreven hobbyist met toegang tot de brondata ongetwijfeld veel goedkoper kunnen worden uitgevoerd. Het is echter heel goed denkbaar dat Rik onregelmatigheden heeft gevonden in de voorstellingen van de meetdata door CML, cq. dat het CML vreest de discussie over wie feitelijk nept niet te kunnen winnen. Boeren, beleidsmakers en overheid hebben wel eenduidige feiten nodig om beleid te maken; dat is het eenvoudigst te regelen door de werkelijkheid maar op één manier te laten zien.
Dit artikel afdrukken