Lees ook
De vraag leeft enorm: wat is gezonde voeding? Uit de vele discussies die het gevolg zijn, blijkt ook hoe razend moeilijk deze vraag te beantwoorden is. Het meest gehoorde antwoord is 'het mediterrane dieet’. Sinds Ancel Keys in de jaren zestig ontdekte dat bewoners van Kreta minder worden geteisterd door hart- en vaatziekten, is het traditionele voedingspatroon van landen rondom de Middellandse Zee het lievelingetje van voedingswetenschappers. Hoewel het mediterrane dieet nogal eens wordt afgeserveerd omdat Keys vooringenomen zou zijn geweest, blijven er ook onderzoeken verschijnen die laten zien die erop wijzen dat 'mediterraan' toch echt de beste keus is.

Veel Nederlanders denken dat ze mediterraan eten omdat ze elke avond een pizza of pastaschotel in de oven schuiven en los gaan met de fles wijn
Zo werd recent het traditionele dieet van 182 hoogbejaarde Griekse mannen en vrouwen nauwkeurig ontleed. Tijdens die studie, die zes jaar duurde, overleden 53 van de originele deelnemers. Het bleek dat degenen die nog steeds in leven waren, een eetpatroon volgden dat het dichtst tegen de traditie aan zat.

Ook de Lyon Diet Heart Study liet zien dat vrouwen na een hartaanval hun kans op overleven waarschijnlijk kunnen vergroten door over te stappen op een mediterraan voedingspatroon. Vergeleken met vrouwen die een westers vetarm eetpatroon volgden, was de kans om te overlijden 70 procent lager en de kans om enige vorm van kanker te krijgen 61 procent lager. Dan zijn er ook nog aanwijzingen dat eten als een Griek goed is voor je gewicht. Tijdens een experiment met 350 dikke mannen en vrouwen bleek dat de mensen die een caloriebeperkt mediterraan dieet volgden, makkelijker afvielen dan mensen die zich aan een caloriebeperkt vetarm dieet hielden.

De grootste gemene deler van deze keukens is dat bewerkte levensmiddelen en vlees een zeer bescheiden plaats innemen
Maar wat is mediterraan precies? Veel Nederlanders denken dat ze mediterraan eten omdat ze elke avond een pizza of pastaschotel in de oven schuiven en los gaan met de fles wijn. Wat je uit de onderzoeken kunt destilleren, ligt veel genuanceerder.
Mediterrane voeding gaat specifiek over traditionele mediterrane keukens met veel peulvruchten en vis, groente, fruit en volkoren granen. Ook olijfolie, verse kruiden en nootjes hebben hun plekje op het menu. Verder zijn volle kazen en yoghurt in veel mediterrane landen populair, maar wel met mate. Dat geldt ook voor het nut van dat mediterrane glaasje rode wijn, want daarover rijzen steeds meer twijfels. Je kunt trouwens beter van mediterrane keukens spreken, want de Griekse, de Italiaanse of de Libanese keuken verschillen nogal. De grootste gemene deler van deze keukens is dat bewerkte levensmiddelen en vlees een zeer bescheiden plaats innemen.

Maar wacht eens even, dat was vroeger toch bijna overal het geval (en ook in Nederland)?

"Het mediterrane dieet is het meest onderzocht, maar het is niet het enige interessante dieet", zegt Bas Bueno-de-Mesquita, senioronderzoeker bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu te Bilthoven. Hij is een van de twee hoofdonderzoekers van de Nederlandse tak van de European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC), een langlopend onderzoek onder ruim een half miljoen Europeanen.

Traditionele eetpatronen lijken studie na studie superieur aan de moderne westerse voeding
EPIC speurt naar het verband tussen voeding, kanker en een reeks andere chronische ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten en obesitas. "De levensverwachting is in meer Europese landen hoog, niet alleen in de mediterrane landen. Dus ook in andere landen zou je eetpatronen kunnen vinden die een langer gezond leven bewerkstelligen."
Het Zuid-Europese Atlantische dieet bijvoorbeeld dat is gebaseerd op de traditionele voeding van Noord-Portugal en het Spaanse Galicië vertoont veel overeenkomsten met het mediterrane dieet, maar leunt zwaarder op vis en groenten. Er zit volgens Bueno-de-Mesquita waarschijnlijk ook veel goeds in het Nordic Diet, het traditionele voedingspatroon van inwoners van de Scandinavische landen, met veel bessen, rogge en haver. "Dat levert veel vezelsoorten, die niet alleen beschermen tegen darmkanker, maar ook tegen hart- en vaatziekten en suikerziekte."

Met appels, haring, rode kool, aardappelen en andijvie oftewel een nederterraan dieet, kun je dus net zo goed je gezondheid en levensverwachting maximaliseren als met het bewierookte mediterrane dieet. Als het maar traditioneel is
Kortom, of je nu kijkt naar Japan of Costa Rica, het tropische eiland Kitava, het Japanse eiland Okinawa of de landen rond de Middellandse Zee: traditionele eetpatronen lijken studie na studie superieur aan de moderne westerse voeding.
En hoewel je er nog niet veel over hoort, geldt dat zelfs voor de traditionele Hollandsche pot, die weliswaar dreigt uit te sterven, maar die bij een deel van de ouderen nog in ere wordt gehouden. En die we nu dus nog kunnen onderzoeken.
In 2006 keek Bueno-de-Mesquita naar de voeding van 5.427 Nederlandse vrouwen van zestig tot zeventig jaar. Hij definieerde drie verschillende eetpatronen. Een op de mediterrane keuken geïnspireerd dieet (hoge inname van plantaardige olie, pasta, rijst, sauzen, vis en wijn), een gangbaar Nederlands voedingspatroon (hoge inname van vlees, aardappelen, groenten en alcoholische dranken) en een gezond, traditioneel Nederlands voedingspatroon (hoge inname van groenten, vruchten, melkproducten en aardappelen). De vrouwen werden acht jaar lang gevolgd en er werd bijgehouden hoeveel van hen in die periode overleden. Het laagst was de sterftekans onder de vrouwen met het gezonde, traditionele Nederlandse voedingspatroon. In deze populatie bleek een Nederterraan eetpatroon de levensverwachting zelfs te verhogen. Met appels, haring, rode kool, aardappelen en andijvie oftewel een nederterraan dieet, kun je dus net zo goed je gezondheid en levensverwachting maximaliseren als met het bewierookte mediterrane dieet. Als het maar traditioneel is.

Hanny Roskamp en Pim Christiaans hebben nog meer ideeën over lang en gezond leven. Je leest ze in het boek Check je houdbaarheid (€19,95) dat 2 weken geleden uitkwam. Meer over het boek lees je op: www.checkjehoudbaarheid.nl. Opvallend: kennelijk zijn een heleboel andere dingen dan eten van belang als je oud wilt worden en gezond blijven. Check wat je eet, is maar een klein onderdeel van het boek.

Fotocredits: 'Rode kolen oogsten bij Middelaar', Gerard Cox sr, olie, 23dingenvoormusea
Dit artikel afdrukken