4 min
Echt kruidenieren
Niettemin blijken retailers hun duurzaamheidsagenda niet zelf te hebben bepaald. Maatschappelijke organisaties, zei Jansen, wilden biologisch en dus kregen consumenten dat van de supers, Zo ging het ook met de andere hoofditems uit Jansen’s CBL agenda: scharreleieren, het op termijn niet meer castreren van beerbiggetjes, koeien in de wei, diertransporten, MSC-vis en arbeidsomstandigheden in Derde Wereldlanden. Een belangrijk thema als ‘water’ deed Jansen af als ‘overig’
“Ja, dat is gewoon emotie”, aldus Marc Jansen. “Retailers weten immers wat consumenten willen en zijn koopmannen, geen dominees” was Jansen’s verklaring voor de keuze voor de genoemde punten op de CBL-agenda.
Jansen stelde slechts 1 thema aan de orde dat de supers zelf bedacht hebben: het afschaffen van de venstertijden, zeg maar de tijden dat winkels in de stad beleverd mogen worden. Hoewel ruimere beleveringsmogelijkheden bijdragen aan de terugdringing van CO2-uitstoot, is de milieuwinst gering. In mijn beleving is het pleidooi voor andere venstertijden vooral ingegeven vanuit logistiek eigenbelang. Het dient het eigen belang en logistiek gemak van de super. Daar is niks mis mee. Maar je moet het wel in het juiste perspectief zien.
Felix Rottenberg stelde Marc Jansen een gewetensvraag : “Wat zie je als je zelf kritisch in de spiegel kijkt?” Zichtbaar een lastige vraag. “De koepel CBL is vaak defensief en zou sneller kunnen reageren”, zegt Marc na enig nadenken. “Ook de mededingingsregels belemmeren ons”.
Marc Jansen denkt dat de toekomst ligt in transparantie. Tegelijkertijd erkent hij dat ook veel niet gecommuniceerd wordt. Maar ook weer wel. Een echte kruidenier. Soms ietsje meer, soms ietsje minder. Nieuwe producten, nieuwe verhalen. Virtueel het product bekijken via de webcam, maar tegelijkertijd is productinfo ook weer lastig. “Ach ja “, zei Jansen, “als de kip het al niet weet, hoe moet de consument het dan weten?” Retailers nemen de rol van producent op zich door de productie van huismerken, aldus Marc Jansen. Sommige van deze dingen zijn in tegenspraak. Retailers laten hun huismerkproduct door een verwerker maken en claimen zelf de eer. Maar al te vaak wisselen ze hun trouwe leverancier rustig uit voor een ander als die zo onverstandig is zijn kostprijs geweld aan te doen.
Oppervlakkig
Het is alsof supermarkten in chaos verkeren omdat we naar een nieuw voedselsysteem gaan, zoals Tim Lang dat in zijn lezing aangaf. Chaos geeft onrust en onzekerheid. Ik zie de supermarkten zoeken naar hun rol. Marketing op de oude leest voldoet niet meer. Ik zie C1000 nog steeds in de oude strategie van de kiloknaller. Een deel van het publiek pikt dat niet meer. Supermarkten moeten hun strategie aanpassen. Ze hebben misschien nog wel even tijd, maar de kritische consument hijgt de supers in de nek. Dus zeg ik, ook vanuit mijn rol als boerenbestuurder, verlies geen tijd en zoek je kans door een actieve opstelling. Die zag ik bij Jansen niet.
Ik vind dat de retailers zich er makkelijk afmaken door zich op te stellen als doorgeefluik. De mededingings-
vlnr Tim Lang, Felix Rottenberg, Marc Jansen
regels worden gebruikt als alibi om vooral niets te hoeven doen en – zoals Albert Heijn – aan mooie windowdressing met ‘Puur & Eerlijk’ te doen. De werkelijke vraagstukken en oplossingen liggen een paar tandjes dieper, maar dat komen consumenten nooit te weten. Met dat puur en eerlijke containerbegrip heeft de belanghebbende handelaar nu niet alleen de consument in handen, maar ook alle communicatie die zijn mening vormt. Zo wordt het wel heel makkelijk claimen dat je de consument kent en hem geeft wat hij wil.
Perspectief, hoezo?
De titel van de IV’e Rode Hoed avond luidde ‘Nieuwe perspectieven voor voedsel’. Het is een teken aan de wand dat Jansen’s lezing daar niet op inging. Had hij dat wel gedaan dan was duidelijk geworden òf de supermarkten zich bewust zijn van de nieuwe strategie en de langzaam veranderende consument.
Ik hoorde zijn opponent Lang zeggen dat op gebied van kwaliteit vers, lokaal en seizoen van cruciaal belang worden in relatie tot onze verantwoordelijkheid voor onze leefomgeving, gezondheid en goede sociale waarden. Dat biedt kansen voor nieuwe, impactrijke perspectieven op voedselproductie, -verwerking en -distributie. In de agenda zoals Jansen die schetste schitterden deze thema’s door afwezigheid. Jammer, want ook voor boeren en verwerkers bieden die nou juist houvast en toekomstperspectief.
Nu bleef alles in de mist. Dat is een gemiste kans, want supermarkten kunnen een belangrijke rol spelen als schakel tussen boer, verwerker en consument. Sterker, die moeten ze nemen willen we echt iets kunnen veranderen; Lang maakte duidelijk dat doekjes voor het bloeden niet genoeg zijn.
Nu gebruiken supers hun rol als handelaar, terwijl ze moreel niet kunnen ontkomen aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ze kunnen niet meer zeggen dat alleen maar handelaren en geen dominees hoeven te zijn omdat ze met een handjevol zijn en voor 70% bepalen wat we thuis eten. Boeren en verwerkers moeten dat eten maken en wikken hoe. Supers beschikken. Alle ogen moeten dus gericht zijn op supers die niet reactief, maar pro-actief een duidelijke lijn moeten kiezen. Het zit er vast wel in, maar komt er alleen nog niet uit. Ik heb dan ook een vraag aan Marc Jansen en zijn supers: zien de supers ‘duurzaam’ alleen als iets voor hun eigen portemonnee (omzet) of zien ze dit als een doelstelling waar we allemaal in moeten investeren?
De slides van Marc Jansen's presentatie zijn hier te bekijken
noot van de redactie:
Annechien ten Have-Mellema is voorzitter LTO - Vakgroep Varkenshouderij. Op ons verzoek versloeg zij voor foodlog.nl de presentatie van Marc Jansen tijdens de IVe avond van de 7-delige debatserie 'De toekomst van de landbouw en ons eten' in de Amsterdamse Rode Hoed. De lezing van Professor Tim Lang van dezelfde avond werd verslagen door Mac van Dinther van de Volkskrant. Dat verslag werd hier en op zijn eigen blog gepubliceerd. Op zaterdag 14 november verschijnt in de Volkskrant een interview van Mac met Antoon Vermeer. Vermeer is voorzitter van ZLTO, een van de 3 boerenkoepels van Nederland, en zal op 18 november in de Rode Hoed optreden.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Als je achter gaat lopen haal je de rest van de kudde niet meer in, tenzij die stilvalt.
Dit geldt voor de discussies op Foodlog ,ik was bijn afgehaakt - sommigen hebben ook de neiging enorm uit te weiden.
Het geldt ook voor de landbouwsector. Maar hoe zorg je daar dat je bijblijft of koploper wordt. Er is hier al veel gezegd over niches; blue oceans noemt Wouter ze.
Dick vraagt wat een aardappelteler kan doen. De laagste vorm van aardappels telen (laag in innovatieve zin) is friet- of zetmeelaardappels. Hoger is in die zin pootaardappels. Hierin is Nederland toonaangevend. Hierin is weer een onderverdeling: pootgoed voor consumptieteelt, en pootgoed voor pootgoedteelt. Nieuwe ontwikkeling van zo'n 10 jaar geleden: gebruik van miniknollen in kassen om nog hogere kwaliteit te behalen. Daar weer boven: het kweken van nieuwe rassen. Ook hierin is Nederland toonaangevend. Andere mogelijkheid: speciale rassen kweken: Opperdoezer ronde, etc.en die zelf vermarkten/eigen restaurant beginnen.
Belangrijk punt is dat er altijd wel een blauwe oceaan zal zijn, maar dat de houdbaarheid hiervan steeds korter wordt. Hij begint al snel paars te kleuren.
De beide oceanen beïnvloeden elkaar immers. Dit zowel aan de productie- als aan afnemerszijde.
Er blijven altijd blauwe oceanen. Om daarin terecht te komen moet je als boer aan steeds hogere eisen qua ondernemersschap voldoen. Degenen die daarin slagen zijn het voorbeeld dat het kán lukken. Er zijn ook velen die dachten daar ook bij te horen, maar hier in mislukten. En ook zijn er boeren die tot de (wijze) slotsom komen dat zij niet over deze capaciteiten bezitten.
In discussies kom ik vaak 2 standpunten tegen:
A Boeren hebben recht op een eerlijke beloning
B Boeren moeten niet zeuren als ze geen eerlijke beloning uit hun bedrijf weten te halen.
Geen van beiden is terecht. Ik zie het net als een ouder die lastige kinderen heeft. Zij hebben er niets aan als ze overladen worden met medelijden. Waar ze nog minder behoefte aan hebben: commentaar van andere ouders - met makkelijke kinderen - die goedbedoeld advies hebben: "Dat is toch je eigen schuld, je moet gewoon dit of dat doen. Werkt bij mij uitste3kend"
Wouter, dat met vrije keus kon wel eens bitter tegenvallen. Er zijn zo links en rechts nogal wat verplichtingen die nagekomen moeten worden.
In de USA flikker je de sleutels in de brievenbus van de bank en begin je aan de andere kust opnieuw.
Alleen bij grote sommen sturen ze een headhunter achter je aan, verder is er in het systeem rekening mee gehouden.
Als je hier van professie veranderd moet je al met de fiscus gaan stoeien.
Er is nog een bijkomend verschijnsel, dat grote bedrijven sale en leaseback met steun gaan toepassen en gezinsbedrijven interen of tot stoppen gedwongen worden.
Ook een vorm om schaalvergroting versneld toe te passen.
In dezelfde rede geeft Roling antwoord op de vraag:
|begin citaat|
Postnormale landbouw is leren en organiseren om optimaal gebruik te maken van
ecologische diensten.
Deze definitie heeft een aantal aspecten. In de eerste plaats gaat het om leren en organiseren. Niet de energie van de zon staat centraal, maar menselijke activiteiten met een adaptief karakter t.a.v. van het onbekende, zowel op individueel als collectief niveau.
In de tweede plaats gaat het om ?optimaal?. Ik had daar eerst ?duurzaam? staan. Maar dat begrip is te normatief. De meeste mensen maken zich niet druk om duurzaamheid. Optimaal kán dus duurzaam zijn, maar het hoeft niet. Belangrijke punten die deze definitie oproept zijn voorts:
optimaal voor wie en voor wat?
In de derde plaats gaat het om de ecologische diensten. Dat begrip is veel ruimer dan de productie van voedsel. Voedselvoorziening is er wel een essentiële ecologische dienst, maar ze moet gezien worden in relatie tot andere ecologische diensten en mag daar niet ten koste van gaan. Zelfs bij een fixatie op voedselvoorziening ontkom je niet meer aan aandacht voor het gehele ecosysteem5.
Tabel 1 geeft een niet uitputtend lijstje.
Tabel 1: Enkele ecologische diensten6
? Fixatie van zonenergie;
? Bescherming tegen kwaadaardige kosmische straling;
? Regulering van de chemische samenstelling van de atmosfeer en de oceanen;
? Bestuiving van planten;
? Het functioneren van de hydrologische kringloop waardoor water voor
levensprocessen beschikbaar komt en droogtes en overstromingen vermeden worden;
? Bodemvorming en verhindering van erosie;
? Productie van voedsel en biomassa;
? Regulering van het lokale en mondiale klimaat en de energiebalans;
? Het behouden of vergroten van biodiversiteit;
? Landschap en recreatie;
? Zuurstofvoorziening, luchtzuivering;
? Waterzuivering;
? Reguleren van de koolstofkringloop, recycling van organisch afval, binding van
koolzuurgas.
|einde citaat |
Dick, een boer heeft de keuze om zichzelf en zijn familie te voeden.
De boer, de tuinder kan zijn kont eens tegen de krib gooien. Oproepen tot actie. Twee weken lang geen product leveren. Geen melk, geen tomaten. Vervolgens het product vernietigen. Met z'n allen. En dan eens afwachten wat er gebeurt.