Tachtig procent van de antibiotica die wij slikken, wordt weer door het lichaam uitgescheiden. Dat gaat via het riool. Antibiotica die voor dieren gebruikt worden volgen deels dezelfde weg. Een andere manier waarop antibiotica in het milieu terecht komen is door het gebruik van dierlijke mest of rioolslib voor de bemesting van akkers.
Ook het afvalwater van ziekenhuizen en antibioticaproducenten mag niet vergeten worden. Afvalwaterzuiveringsinstallaties zijn - helaas - niet in staat antibiotica volledig uit te filteren.

1,4 microgram per liter
De Australische journalist Michael Gillings stelde zich de vraag hoe ver de antibiotica-vervuiling van het water is voortgeschreden. Een paar berekeningen 'over de duim' leiden hem tot de conclusie dat in iedere liter zoet water 1,4 microgram antibiotica zit. Dat lijkt aardig overeen te komen met wetenschappelijke rapporten over specifieke antibiotica.
Uitgaande van 250.000 ton antibiotica (voor mensen en dieren), waarvan 50% uitgescheiden wordt, leidt tot 125.000 ton die in het milieu terecht komen. Op de 90.000 kubieke kilometer zoet water op aarde is dat 12.5x1016 microgram antibiotica in 9x1016 liter zoet water - per jaar.

'Survival of the fittest' leidt tot superbugs'
Dat is vervelend omdat de 'vrije' aanwezigheid van werkzame antibiotica in het milieu bijna onvermijdelijk tot resistente bacteriën gaat leiden.
Het wordt steeds waarschijnlijker dat antibiotische vervuiling bacteriën resistent zal maken of nieuwe gastheren zal doen zoeken, waaronder de mens
Micro-organismen 'in het wild' dragen allerlei genen bij zich voor resistentie, virulentie en andere onaangename zaken. Als ze geconfronteerd worden met antibiotica, zullen de bacteriën die al resistentie-genen bij zich dragen in het voordeel zijn, waar hun wél-gevoelige broertjes en zusjes het loodje leggen. Dat zorgt er voor dat de schadelijke bacteriën die overbijven allerlei ingebouwde resistenties opbouwen tegen gebruikelijke antibiotica. Ze ontwikkelen zich tot 'superbugs'.

Zelfs hele lage doses antibiotica kunnen ingrijpende biologische en evolutionaire gevolgen hebben. 'Sub-klinische' concentraties zijn niet dodelijk voor bacteriën. Maar ze zetten bacteriën wel aan tot een hogere mutatiegraad. Iedere mutatie kan de bacteriën een potentieel voordeel geven. Denk aan kunnen overleven in de aanwezigheid van zware metalen, ontsmettingsmiddelen of... antibiotica.
Gillings concludeert: "Daarom wordt het steeds waarschijnlijker dat antibiotische vervuiling bacteriën resistent zal maken of nieuwe gastheren zal doen zoeken, waaronder de mens."

Verstandig omgaan met antibiotica
Wat kunnen we doen? Bij onszelf beginnen: niet om onnodige of overbodige antibiocakuurtjes vragen, ongebruikte antibiotica niet in het toilet of door de gootsteen spoelen, en de waterzuiveringsmethodieken verbeteren. Ook kunnen we oproepen tot het verbieden van antibiotica als groeibevorderaar in de vleesveehouderij. Hoewel Australië net als Nederland strenge regels hanteert voor het toedienen van antibiotica aan dieren, geldt dat niet overal in de wereld. En je kunt er vergif op innemen: een superbug in de USA of China weet de weg naar de rest van de wereld te vinden.
"Resistentie is een probleem van ons allemaal", besluit Gillings.

Toegevoegd 17 maart, 10:11h:



Marcel Beukeboom is Head Food & Nutrition Security bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken

Fotocredits: 'Antibiotics', Sheep purple
Dit artikel afdrukken