De kranten stonden er de afgelopen weken bol van. Nederland ving bot bij de stemming in het Europees Parlement over de pulskorvisserij. Een meerderheid van de Europarlementariërs stemde voor een verbod. Verbijstering bij de Nederlandse vissers én politiek. In eerste instantie richtten de analyses zich op de reconstructie van hoe het zo fout had kunnen gaan. "Nederland heeft het verkloot", kopte het AD. Trouw en de NRC kwamen met wat diepere analyses. Nederland zou procedureel buiten de lijntjes hebben gekleurd bij het verkrijgen van meer vergunningen, daarmee een economische voorsprong hebben gecreëerd voor zijn vissers en de gevoeligheden van de buurlanden volledig genegeerd hebben.

Boven water kwam bovendien dat Nederland dat al sinds 2015 eigenlijk wel wist: "In dat jaar krijgt Wageningen Marine Research (toen nog Imares geheten) opdracht van het ministerie van Economische Zaken om in kaart te brengen hoe er zoal gedacht wordt over pulsvisserij," schrijft de NRC. "Wageningen is dan al somber. Alleen nog in Duitse media worden meer positieve dan negatieve verhalen over puls geturfd. [..] Volgens Wageningen heeft Nederland "gefaald” door onvoldoende rekening te houden met "met de sociale en politieke dimensie van pulsvisserij op het Europese niveau”. Volgens Tim Haasnoot, die bij beide onderzoeken betrokken was, is "te lang gegokt dat de kracht van ecologische argumenten uiteindelijk vanzelf de doorslag zou geven”.

pulswing groot
Pulskor-net


Nederland zou procedureel buiten de lijntjes hebben gekleurd bij het verkrijgen van meer vergunningen, daarmee een economische voorsprong hebben gecreëerd voor zijn vissers en de gevoeligheden van de buurlanden volledig genegeerd hebben
Onvoorzien
Dat Nederland toch vol vertrouwen naar de stemming in het Europees Parlement toe leefde, had twee oorzaken. Ten eerste zette de visserijcommissie van het Europees Parlement eind november de deur voor een permanente toelating op een kier. Bovendien kregen de Nederlandse plannen al die jaren steeds weer een goedkeurend knikje van de Europese Commissie, die vond dat het gebrek aan innovatie in de visserijsector een impuls kon gebruiken.
Juist op die innovatie was Nederland zo trots, in december roemde minister Carola Schouten de pulskor nog als "het vlaggenschip van innovatie en duurzaamheid".

Maar onderwijl was de Franse tegenlobby al op stoom gekomen. Onder aanvoering van actieorganisatie Bloom van Claire Nouvian mobiliseerde zich een alliantie van vissers, ecologen, koks en politici. Met succes, zoals we inmiddels weten. In onder meer Le Figaro laten de Fransen weten blij te zijn met hun victorie. Hun argumenten en beelden, van 'elektrocutie van het zeeleven' en 'gewonde vissen' tot 'broodroof van de kleine artisanale vissers' en 'oneerlijke concurrentie' doen het prima. Ze winnen het met een straatlengte verschil van de 'innovatie', 'brandstofbesparing', 'bodembescherming 'en 'duurzaamheid' - Nederlands feitelijke argumenten waarachter ook economisch voordeel schuilging.

Nog meer feiten
En wat doet Nederland? We hameren nog harder op de feiten. De Volkskrant zoekt uit hoe het zit met de gewonde vissen. Dat klopt niet. Vishandelaar Jan van As vertelt dat elektrisch geviste vis juist een meerprijs oplevert. De Wageningse visbioloog Adriaan Rijnsdorp, die aan het hoofd van het onderzoek staat, deelt in alle kranten zijn onderzoeksresultaten en dossiers, die ook bij het ministerie beschikbaar zijn. Ook met Foodlog deelt hij een dossier met de meest recente stand van zaken. Daar valt in te lezen dat er "geen enkele" wetenschappelijke grond is voor de claim dat er sprake is van elektrocutie. "Wel is het zo dat in de visserij van de bijgevangen dieren een aanzienlijk deel het vangstproces niet overleeft. Recent werk laat zien dat de pulskor een betere overleving geeft dan de traditionele boomkorvisserij."

Politici en bestuurders staan op scherp. Afgelopen maandag reisde minister Schouten voor spoedoverleg naar Brussel. Naast de mest- en kalverfraudes stond daar ook het pulskorvissen op de agenda. Schouten overweegt een speciale gezant in te zetten, ingefluisterd door Kamerleden Jaco Geurts (CDA) en Tjeerd de Groot (D66). Een zwaargewicht zou het moeten zijn, de oud-ministers Cees Veerman of Laurens-Jan Brinkhorst. Ze sprak met haar Franse collega, maar kon na afloop slechts zeggen dat het gesprek dat tot een uiteindelijk besluit moeten leiden is begonnen. En dat Nederland vasthoudt aan zijn strategie: het gesprek voeren op basis van feiten. Tegelijk ging een charme-offensief van start: vandaag nam de Nederlandse Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik een aantal collega's, die deel uitmaken van de visserijcommissie van het Europees Parlement, "mee op sleeptouw langs de vissersplaatsen Yerseke, Stellendam en Scheveningen" én bij het ministerie van Landbouw.



Maar het draait om belangen
Verstandig? Laten we eens proberen te kijken hoe een gedragswetenschapper naar de zaak zou kijken. Frans de Waal, de wereldberoemde Nederlands-Amerikaanse primatoloog - auteur van onder meer Chimpanseepolitiek - maakte afgelopen jaar in Zomergasten indruk met zijn rustige en verstandige opmerkingen over succesvolle gedragsanalyse. De apen- en Machiavellikenner De Waal denkt dat we meer leren van kijken naar wat dieren - en dat zijn mensen ook - doen dan door te luisteren naar wat ze zeggen. Met andere woorden, probeer het gedrag van de spelers eens te begrijpen vanuit wat ze willen, hun plek in de hiërarchie, hun belang en het gedrag dat ze om die redenen vertonen. Luister naar hun woorden vanuit de motieven die je ziet in dat gedrag. De woorden zelf moet je dus niet letterlijk nemen.

De woorden zelf moet je dus niet letterlijk nemen
Het belang van de Fransen is duidelijk: de Franse vissers hebben het financieel moeilijk, hun vloot loopt technisch achter en de Franse regering voert geen visserijbeleid. Ze zijn aan hun lot overgelaten. Onze regering heeft onze vissers geholpen bij het creëren van een gunstige uitgangspositie ten opzichte van hun concurrenten.
Daarom is het alle hens aan dek nu er zich eindelijk een mogelijkheid aandient om die handige Hollanders te dwarsbomen die met ecologische argumenten meteen een niet gering economisch voordeel hebben gecreëerd. De Fransen staan met minstens 5-0 achter.
Dat willen ze graag gecorrigeerd zien, maar hoe?

Opeenvolgende bewindslieden weten meer vergunningen los te peuteren door nieuwe ontheffingen als 'wetenschappelijk onderzoek' te bestempelen
De Fransen hebben geen enkele boodschap aan 'afgeleide belangen', zoals ecologie, duurzaamheid, vis- of zeegezondheid of nog andere feiten. Het gaat ze, plat gezegd, om het bestaan van hun vissers. De Urker visser Wubbo Pasterkamp, die vorige week geblokkeerd werd in de haven van Boulogne-sur-Mer weet dat feilloos te benoemen. Volgens Pasterkamp, die op inktvis, rode mul en rode poon vist, gaat het zijn Franse collega's helemaal niet om de Nederlandse pulsvissers. "De pulsvisserij krijgt de schuld maar het draait gewoon om geld. Door het slechte weer hadden ze geen inkomsten deze maand. Ze willen gewoon overheidsgeld zien," klinkt het.

En wat is het Nederlandse belang? De overheid heeft zijn vissers met gebruikmaking van alle mogelijke middelen gestimuleerd om toch vooral zo slim en efficiënt mogelijk te vissen. Sinds 1988 is vissen met behulp van elektriciteit in de EU formeel verboden, maar als een Nederlands vistechniekbedrijf gaat experimenteren, springt de overheid in 2000 al financieel bij. In 2006 besluit de EU dat 5% van de visserijvloot van elk zeevarend EU-land met de pulstechniek mag worden uitgerust. Met subsidie- en compensatieregelingen weet de Nederlandse overheid de conservatieve vissers over de streep te trekken. Als in 2009 de brandstofprijzen flink stijgen, neemt ook de animo toe en dreigt er een tekort aan vergunningen. Opeenvolgende bewindslieden weten meer vergunningen los te peuteren door nieuwe ontheffingen als 'wetenschappelijk onderzoek' te bestempelen, de 5%-grens op te rekken naar 10% via het Europese Visserij Fonds en een 'pilotproject' naar bijvangstbeperking te lanceren. Het eindresultaat, 84 vergunningen ofwel 30% van de Nederlandse platvisvloot die met pulstechnologie vist, zet veel kwaad bloed in Europa.
Nederland verschuilt zich achter 'onderzoek', maar dient onderwijl vooral ook zijn commerciële belang vanuit een regelrecht nationaal industriebeleid voor de visserij.

De pulsvisserij krijgt de schuld maar het draait gewoon om geld
Innige samenwerking
De vergelijking met het staatsbeleid voor de Nederlandse landbouw is niet ver weg. Eind 19e eeuw werd de intensivering nadrukkelijk gestimuleerd. Na WOII plukte Nederland daar door de inmiddels ontstane EEG en later de EU volop de vruchten van. We konden onze producten exporteren naar onze buurlanden. Daar hielden we boeren uit de markt met onze efficiënte productie die we later - net als de moderne pulskorvisserij - heel duurzaam gingen noemen.
Dat anderen een ander belang kunnen hebben en daarom graag sentimenten gebruiken om dat belang van kracht te laten zijn, waren we even vergeten. Misschien werden we daarom dus van de apenrots geduwd. De minister denkt, zei ze afgelopen maandag, nog steeds dat ze het gesprek op basis van feiten moet voeren. Maar de feiten die er echt toe doen, zijn belangen en het diepe besef in de rest van Europa dat Hollanders heel goed weten hoe ze misschien wel ware verhalen toch maar mooi in hun belang hebben weten te gebruiken. Gunnen ze ons die handigheid of niet? In ieder geval niet op basis van de 'feiten', want die verbergen de werkelijke gedragsmotieven. Ze willen geld en een toekomst. Die zal Nederland hen dus moeten gunnen.

De Fransen hebben hun vloot verwaarloosd, er is geen beleid gevoerd en de vissers hebben het op hun beloop gelaten. Dat neemt niet weinig dat een stel Franse visreders innig samenwerkt met Nederlandse in nieuwe bedrijven. Ze werken aan de verbetering van hun technologie. Als een schip van zo'n onderneming onder Nederlandse vlag vaart, gaat ook verplicht een deel Franse bemanning mee. Niet omdat die bemanning zo goed is, maar omdat die wil worden opgeleid in viskennis van de nieuwe eeuw. Wie meevaart op zo'n kotter, ontmoet er trotse Franse vissers, blij dat ze weer perspectief hebben. De Franse vissers die we erover spraken, blijven liever met hun naam uit de krant. Logisch. Ze respecteren de chimpanseepolitiek van hun collega's en willen nog even meekunnen op hun apenrots. Ze gedragen zich onderdanig, maar zijn superslim.
Dit artikel afdrukken