Vanwege de boerenonlusten die sinds begin dit jaar weer helemaal opleefden in Frankrijk, was te verwachten dat de Salon de l'Agriculture 2016 geen feest zou worden. De Franse boeren zijn boos en koelden hun woede op president François Hollande en hun ministerie. Hollande werd uitgejouwd bij de opening van de Salon, Frankrijks grote landbouwbeurs. De boeren vernielden tevens de stand van het ministerie van Landbouw.

Franse kaas van Duitse melk
Met name boeren die rundvlees, melk en varkens produceren, verkeren in ernstige problemen. Als gevolg van overaanbod binnen de EU en wereldwijd verzadigde markten, liggen hun kostprijzen boven de marktprijzen. Melk uit Duitsland en Nederlands, Duits, Spaans en Belgisch varkensvlees stroomt hun markt op omdat die landen die grondstoffen goedkoper kunnen aanbieden. Het buitenlandse spul wordt verwerkt in Franse vleeswaren en Franse kaas en verkocht als 'echt Frans' eindproduct.

Dat leidde vorig jaar tot protesten tijdens de Tour de France. In de 'Franse' worst hoort Frans varken, anders is het geen Franse worst, zeiden de boeren omdat ze weten dat consumenten dat begrijpen en onderschrijven. Daarom moest ook in de Franse kaas uiteraard echte Franse melk worden gebruikt van de boeren. De grote Franse kaasmaker Savencia (voorheen Bongrain, bekend van onder meer de wereldwijd verkochte Roquefort-achtige zachte blauwschimmel merkkaas Saint Agur, gemaakt van koeienmelk) liet destijds weten daar geen brood in te zien. Het zou de kostprijs alleen maar verhogen en daardoor de export van zijn 'Franse' kazen bemoeilijken.

'Even' Rusland openen
Frankrijk vraagt van Europa oplossingen. Minister van Landbouw Stéphane Le Foll reist door Europa en komt deze week naar Den Haag omdat omdat Nederland op dit moment voorzitter van Europa is. De melk- en zelfs vleesproductie moeten gereguleerd worden wat le Foll betreft. Op de etiketten van vlees, vleesproducten en zuivel moet vermeld worden waar het vlees en de melk vandaan komen. Daarnaast moet Europa nog 'even' Rusland overtuigen om zijn grenzen weer open te stellen voor Europese of op zijn minst Franse producten.

Europa heeft die oplossingen niet. Er is geen geld voor beschikbaar. Bovendien houdt Europa juist vast aan de vrije markt, ook al erkent EU Landbouwcommissaris Phil Hogan, na eerdere stoïcijnse reacties, dat er een fors probleem is.

Als fabrikanten en supermarkten voor hun eigen vlees gaan zorgen en daar in Frankrijk boeren voor contracteren, raakt de hele Europese stroom van intra-Europese im- en exporten in de war. Dat is geen sinecure want er zijn - onder meer bij ons - hele infrastructuren (stallen, slachterijen, handel) op ingericht
Te weinig billen voor echte Franse Franse ham
Bijna ongemerkt komt echter langzaam een beweging op gang die de Franse boer een beetje helpt. Franse vleesverwerkers kiezen voor Frans varken in hun vleeswaren en worsten. Zelfs McDonald's kiest voor Franse kip, net zoals Kentucky Fried Chicken dat al eerder deed. Ook de Duitse discounter Lidl zet inmiddels duidelijk 'porc français' op een deel van zijn vleeswaren. Op de foto hierboven is een pakje Lidl varkensvleeswaren te zien van het huismerk Le Césarin dat het bedrijf in Frankrijk voert. Ook Cochonou, een internationaal bekend Frans worstmerk, koos na kritiek tijdens de Tour de France, inmiddels voor Franse worst. Vleeswarenmaker Fleury-Michon wil inmiddels zelfs zijn hammen uit Frankrijk halen. Dat is niet zomaar een besluit, want Frankrijk produceert veel te weinig varkensbillen om alleen hammen van Frans vlees te kunnen maken. De trend is echter logisch: consumenten vinden dat een 'echt' product uit eigen land moet komen en dat het raar is als Franse worst gemaakt is van een vlees uit Brabant of Beieren of zelfs een mengsel daarvan.

Vrije markt zorgt voor lokale markten
Het voorbeeld van Fleury-Michon laat zien welk probleem zich begint af te tekenen. De nodige 'Franse' hammen komen nu uit het buitenland, waaronder Nederland. Als fabrikanten en supermarkten voor hun eigen vlees gaan zorgen en daar in Frankrijk boeren voor contracteren, raakt de hele Europese stroom van intra-Europese im- en exporten in de war. Dat is geen sinecure want er zijn - onder meer bij ons - hele infrastructuren (stallen, slachterijen, handel) op ingericht. Als de trend doorzet, zal dat in het ene land zorgen voor een afbouw van productie en voor een heropbouw in het andere. Nederlandse boeren exporteren zo'n 70% van hun vlees, waaronder een flink deel naar Frankrijk en zouden er dus flink door moeten inkrimpen. Het lijkt erop dat de vrije markt ervoor zorgt dat markten lokaler worden, maar het betekent tevens dat Europa voor de keuze staat: willen we dat de markt boeren 'lokaal' bindt aan de eindverkopers van hun grondstoffen of willen we de bestaande productie wat vrijer over de grenzen laten bewegen?

De ironie wil dat het vrije verkeer door niemand wordt tegengehouden, maar juist door de markt geremd wordt.
Kapitaalvernietiging
De eerste trend is de markt op dit moment zelf aan het regelen. Voor flink exporterende landen betekent dat fors inschikken. Nederland raakt er theoretisch 70% van zijn varkenshouders door kwijt. De ironie wil dat het vrije verkeer door niemand wordt tegengehouden, maar juist door de markt geremd wordt.

Toch moet de EU zich afvragen of dat gewenst is. De varkenscrisis in Europa, bijvoorbeeld, wordt bepaald door een overaanbod van 10%. Onze varkens zijn dus nodig in Europa. Omdat echter de lokaal-trend nu bepaalt hoe de markt het probleem oplost, tekent zich economisch een trend af waarbij het ene land stallen afbreekt, die in het andere weer worden opgebouwd. Dat is een vorm van kapitaalvernietiging die nu net niet de bedoeling was van de Economische Unie die de EU wilde garanderen.

Subsidie om opkopers tegen lage prijzen te vinden
De ministers van landbouw in Europa spreken deze en komende week weer verder over de boerencrisis in de EU op basis van voorstellen die de lidstaten hebben gedaan. Eurocommissaris Phil Hogan en onze staatssecretaris Van Dam moeten er een verstandig plan van maken. Of ze de markttrend die ik signaleer serieus nemen, is onduidelijk. Wel duidelijk is dat de huidige productie in Europa geen kant op kan. Melk en vlees opkopen en opslaan tot de droog- en vrieshuizen uitpuilen, heeft geen zin meer omdat ze op termijn voor een nog langer aanhoudend prijsbederf zorgen. Het is een illusie dat Rusland zijn grenzen opent om Europa te helpen. Dat doet het land hooguit om een tekort in eigen land tijdelijk aan te vullen en zal dus nooit een structureel oplossing zijn. Wat rest, is export naar buiten de EU. Daar zal dan ook ongetwijfeld weer een paar honderd miljoen euro voor worden vrijgemaakt om de boeren te laten zien dat ze serieus worden genomen.

In werkelijkheid zit de situatie muurvast. Op de wereldmarkt zijn Europese varkens en melk duur, zodat we ook daar hoogstens onder de kostprijs kunnen dumpen. Alles gaat immers altijd op en voor de juiste lage prijs is er altijd wel een koper ergens in de wereld. Het vinden daarvan zal gesubsidieerd worden. Het boerenprobleem zal blijven bestaan. In de krant zal straks staan dat de landbouwexport van de EU in volume toch weer flink is gestegen, net zoals na de Ruslandcrisis.

Beter zou het dan ook zijn bedrijven strategisch uit de markt te halen en zo het overaanbod te stoppen. Dweilen met de kraan open heeft immers geen zin
Dweilen met de kraan open
Zulk nieuws moet ook straks weer verbloemen dat onze boeren geen cent verdienen aan die exportvolumes. De EU houdt zijn boeren in leven door hen net niet te laten verdrinken. Dat doet ze door verlieslatende productie te helpen opruimen tegen prijzen waar boeren nog steeds niet aan kunnen verdienen en door de banken (en wat Frankrijk betreft, ook de overheid) daar geld achteraan te laten gooien. Erger nog, omdat het overaanbod de verkoopprijzen van alle boeren treft, laat dit beleid zowel de sterke als de zwakke lijden zodat complete sectoren worden verzwakt.
Beter zou het dan ook zijn bedrijven strategisch uit de markt te halen en zo het overaanbod te stoppen. Dweilen met de kraan open heeft immers geen zin.

Intelligent beleid
Bedrijven uit de markt halen kan door nu niets voor de boeren te doen zodat ze failleren of door een intelligent beleid van warme saneringen. Omdat het eerste politiek in Frankrijk niet te verkopen valt, is het tweede de meest reële optie. Het moet intelligent zijn, omdat de keuze van de boeren die betaald mogen uitstappen, gestructureerd en vanuit een beleidsvisie gekozen moeten worden. De lokaaltrend maakt zo'n beleid levensvatbaar omdat het ieder land van een boerenstand verzekert en het wegvallen van het overaanbod toch weer voor vrij handelsverkeer in de productiestromen van de verschillende EU-landen onderling zal leiden. De Europese boer hoeft niet te splijten, al vergt het wat keuzen, ingrepen en minder boerenbedrijven.

Zouden de Europese ministers van Landbouw het lef hebben om deze optie zelfs maar te overwegen? Zoniet, dan regelt de markt het, want voor wat lapmiddelen en exportsteun is Frankrijk te ver beyond help geraakt.

Fotocredits: 'porc français' op Franse Lidl vleeswaren, Foodlog Media
Dit artikel afdrukken