In 2013 werd de olijvenbacterie Xylella fastidiosa voor het eerst aangetroffen in Apulië, de 'hiel' van Italië. De ziekteverwekker komt oorspronkelijk uit Zuid- en Midden-Amerika. In de eeuwenoude olijfgaarden van Apulië vond de bacterie een vruchtbare voedingsbodem. Met desastreuze gevolgen: de bomen gingen massaal dood en de olijvenoogst verloren. Tegen Xylella fastidiosa bestaat geen remedie.

Europa ziet gevaar
De Europese Commissie en plantendeskundigen in Europa volgden de ontwikkelingen met argusogen. De bacterie heeft het namelijk niet alleen op olijfbomen voorzien, maar voelt zich prima thuis op wel 300 plantensoorten, waaronder amandelen en druiven. Zodra ergens Xylella aangetroffen wordt, treedt een protocol van quarantaine en vernietigingsmaatregelen in werking. Varianten van Xylella zijn inmiddels op diverse andere plaatsen in Europa aangetroffen. Op Mallorca en de andere Baleraren, in Frankrijk, Duitsland en Zwitserland. Die veelheid aan infecties laat zien dat Xylella al vaker in Europa is binnengedrongen, maar ook weer met succes is bestreden. Dat kan dus ook in Italië.

Het is absurd. De overheid is consequent traag, terwijl snelheid geboden is
Audit
Maar de Italiaanse autoriteiten werken bepaald niet mee. Vorig jaar stuurde de Europese Commissie Italië een officiële aanmaning. In november deden de Europese autoriteiten een audit. Daaruit blijkt dat de Italianen forse steken hebben laten vallen bij het in kaart brengen van de verspreiding van de infectie en het uitvoeren van de afgesproken - verplichte - maatregelen om de infectie in te dammen.

Wetenschappers zijn niet verbaasd over de uitkomst van de audit. "Het is absurd", zegt plantenziektedeskundige Giovanni Martelli van de Universiteit van Bari. "De overheid is consequent traag, terwijl snelheid geboden is."

'Litanie aan fouten' en vertragingstaktieken
De audit laat een "litanie aan fouten" van de lokale overheden zien, schrijft Nature. Pas in augustus 2016 werd de infectie systematisch gemonitord. Geïnfecteerde bomen werden pas na 'excessieve vertraging' geruimd. Beschikbare gelden voor beschermingsmaatregelen of onderzoek werden onvoldoende benut. Nature ontdekte bovendien dat Italiaanse laboratoria in 2016 nauwelijks monsters binnenkregen. Van actieve monitoring kan dus helemaal geen sprake zijn geweest.

Ter illustratie: begin 2015 riep Italië de noodtoestand uit over de olijvenziekte en stelde het land marechaussee-generaal Guiseppe Silletti aan om radicale maatregelen te nemen tegen verdere verspreiding van de ziekte. Daaronder viel ook het rooien van gezonde bomen rondom geïnfecteerde exemplaren. Silletti bracht de ziekte in kaart en tekende een bufferzone in van 20 kilometer, waar strikt gemonitord moest worden. De openbare aanklager van Puglia schorste het rooien. Protesterende actievoerders maakten bezwaar en eisten onderzoek naar mogelijke andere ziekte-oorzaken. Silletti trad eind 2015 af omdat zijn plannen keer op keer gedwarsboomd werden. Begin 2016 kondigde de gouverneur van Apulië een nieuwe taskforce aan. Samenstelling en mandaat zijn nooit bekendgemaakt. In april werd een nieuwe bufferzone ingesteld, verder naar het noorden. Ten zuiden daarvan is de ziekte nu endemisch geworden. Inmiddels zijn ook in de nieuwe zone al 900 Xylella-infecties vastgesteld.

Resistente olijfbomen
Er is nog wel een beetje goed nieuws, schrijft Nature. Wetenschappers in Apulië hebben 2 olijfboomvarianten ontdekt die enigszins resistent zijn tegen Xylella fastidiosa. Volgens de Europese Commissie kunnen deze geplant worden om in geïnfecteerde gebieden dode bomen te vervangen. Volledig resistente soorten zullen nog wel een jaartje of tien op zich laten wachten, verwacht Martelli.
Dit artikel afdrukken