Kustvisserij heeft een stikstofprobleem omdat overheid vertikt rekenfouten te corrigeren

Op dit moment zit de visserij in zeer zwaar weer en een van de oorzaken is dat de garnalenvisserij per 1 januari 2023 aan de stikstofnorm moet voldoen conform het Aerius-programma, de tool van het RIVM om depositie van stikstof te berekenen.

De vigerende vergunning op grond van de wet van de Wet Natuurbescherming verloopt op 1 januari 2023. Omdat significante gevolgen voor Natura 2000-gebieden door de garnalenvisserij niet zijn uit te sluiten, is een nieuwe vergunning nodig. Bij de vergunningaanvraag wordt een stikstofberekening gevraagd.

Ammoniak Noordzee
Maar mogelijk zijn significante gevolgen wel uit te sluiten? Ik kwam er eind 2019 al achter dat er een onjuistheid zit in het stikstofmodel van het RIVM. Men heeft als bron ammoniak uit de Noordzee opgenomen omdat er een verschil zit tussen metingen en model. Maar er kan geen ammoniak uit zee komen, die is eerder een put dan een bron. Dat heeft te maken met de ecologie; algen nemen ammoniak op en de zuurgraad (pH) is niet hoog genoeg.

Dit is in 2019 al met het RIVM besproken en die heeft het vervolgens eerst veranderd in ammoniak van zee en later in meetcorrectie. Maar als er inderdaad geen substantiële hoeveelheid ammoniak uit zee komt en men dit feitelijk wel aan het model en de daarmee berekende deposities in Natura-2000 gebieden toevoegt dan zijn die deposities hoger berekend dan ze in werkelijkheid zijn. Voor gebieden vlak langs de kust kan dit oplopen tot meer dan 25% overschatting van de stikstofdeposities. De vraag is dan of, als je de meetcorrectie weglaat, er voldoende stikstofruimte ontstaat voor andere gebruikers waaronder de kustvisserij.

Het RIVM beweert van niet, hoewel men nu toegeeft dat er veel minder ammoniak uit zee komt dan men lang heeft volgehouden. Maar in de Tweede Kamer briefing op 25 mei jl. gaf het RIVM aan eerst nog twee jaar onderzoek te moeten doen voordat men verder kan. En men gaat nu onderzoeken of zoutkristallen op de meetbuisje of meteorologische omstandigheden langs de kust de oorzaak van verkeerde metingen zijn. Of poepende vogels de onbekende bron, waarmee het RIVM suggereert dat de meeuwen, sterns en aalscholvers langs de kust meer stikstof de lucht in gooien dan de hele Nederlandse industrie bij elkaar. Lariekoek.

Bovendien beweert men dat zelfs als die ammoniak niet bestaat er nog steeds overschrijding van de Kritische Depositie Waarde (KDW; de waarde waarboven stikstof schadelijk wordt voor de natuur) in de Natura-2000 gebieden zal zijn en er voor de visserij niets verandert. Zeker niet na de laatste uitspraak van de rechter “elk molecuul extra in een natuurgebied waar al overschrijding is, is er een te veel”. Maar is dat ook zo?

Meetcorrectie
Het is lastig om geschikte getallen te vinden waar het mee te berekenen valt, maar voor Texel heb ik die bij elkaar gesprokkeld en daar komt dan het volgende uit.

Op Texel blijken twee habitattypen grijze duinen (kalkarm) en grijze duinen (heischraal) de laagste KDW van 714 mol/ha/j te hebben. Uit een presentatie van het RIVM blijkt de depositie op Texel 849 mol N/ha/j te bedragen. Dat is 135 mol boven de KDW, en aangezien de grens bij maximaal 70 boven de KDW ligt is dit een overschrijding waar niets bij kan. Probleem.

Maar dit is met meetcorrectie. Als men de meetcorrectie weglaat dan bedraagt de depositie nog maar 631 mol N/ha/j. En dat is 83 mol onder de KDW, dus absoluut geen overschrijding. En hetzelfde geldt voor de zes andere Texelse habitattypen met KDW’s van respectievelijk 1.000, 1.071 en 1.786, die door 631 mol ook niet overschreden worden. Het RIVM beweert in een rapport van wel, maar dat komt omdat die in hun model de niet bestaande ammoniak uit zee in bosranden nog een keer verdubbelt of zelfs verdrievoudigt.

Het corrigeren van de meetcorrecties biedt een oplossing voor het stikstofprobleem, maar alleen als RIVM en overheid toegeven dat er een onjuistheid in de berekeningen zit. Zij weten dit al twee en een half jaar, maar veranderen niets

Ook voor andere Natura-2000 gebieden in de duinen in Noord-Holland kon ik globaal uitrekenen dat weglaten van de meetcorrectie ertoe leidt dat KDW’s niet langer overschreden worden. Ook verder landinwaarts is dit waarschijnlijk het geval, maar wordt het ingewikkelder omdat de landbouwinvloed groter wordt. Om er echt achter te komen moet een Aerius berekening zonder meetcorrectie worden uitgevoerd. En als we dan aantonen dat alle Natura-2000 gebieden die minder dan 25 km van de visgebieden liggen onder de KDW zitten is het probleem voor de kustvisserij opgelost. Daar zitten nog wel een paar addertjes onder het gras, zoals dat er voor Ameland en Schiermonnikoog wel ammoniak uit droogvallende platen in de Waddenzee kan komen, maar dat kan men lokaal oplossen.

Maar dit is alleen een oplossing als RIVM en overheid nu toegeven dat er een onjuistheid in de berekeningen zit. Zij weten dit al twee en een half jaar, maar veranderen niets. RIVM stelt dat zij daar niet over gaan en dat dit iets voor het bestuurlijk/politieke domein is, maar die moet dan wel over de juiste informatie beschikken.

Straks in één keer goed
In nauwe samenspraak met de visserijvoormannen Pim Visser en Maarten Drijver heb ik dit in een vroeg stadium al aangekaart en zij hebben het sindsdien regelmatig onder de aandacht van het ministerie gebracht. Tot nu toe vergeefs.

Het nu terugdringen van de stikstofuitstoot door de kustvisserij lijkt mij niet nodig voor de natuur. Bij de stikstofaanpak in Nederland zijn niet de effecten op de natuur leidend, maar een rammelende stikstofboekhouding en modellering. Bovendien moet in de toekomst ook de visserij de CO2 uitstoot drastisch verminderen en als men dat rond 2030/35 doet, bijvoorbeeld met waterstofmotoren, is ook het stikstofprobleem voorgoed verleden tijd. Beter het straks in een keer goed te doen.

Uit de impasse
In bovenstaande heb ik geprobeerd een oplossing te vinden die snel kan werken en ook voor de rechter houdbaar is. Men blijft binnen de gestelde stikstofgrenzen.

Met een kleine stikstoffocusgroep hebben we ook een rapport geproduceerd waarin we veel dieper op de stikstofproblematiek ingaan en vier aanbevelingen doen om uit de stikstofimpasse in heel Nederland te komen.

Naast herberekening met het RIVM-model zijn dat: Lever maatwerk op de vierkante kilometer voor landbouw EN natuur; Verander eiwitsamenstelling in voedsel voor dier EN mens; Nederlandse boeren en kennis zijn keihard nodig om voldoende eiwit te produceren. En wat mij betreft geldt dat laatste ook voor vissers.’’