Tuinders en boeren zullen zich dit jaar realiseren dat ze behalve over de gasprijs ook termijnafspraken over de prijs van kunstmest moeten gaan maken. Tevens zullen ze in hun toekomstige contracten met bijvoorbeeld groenteverwerkers of supermarkten afspraken maken die hen het recht geven ook andere fluctuerende kosten als gevolg van stijgende energiekosten door te belasten.

"Vanwege de vraag naar Nederlandse producten vanuit supermarkten, hebben we veel geïnvesteerd om jaarrond komkommers te telen", vertelt tuinder René Biemans uit het Brabantse Boekel op boerensite Nieuwe Oogst. Komkommers kunnen ‘s winters namelijk ook heel goed in Almería in het zuiden van Spanje geteeld worden. Die zijn wat harder en minder smakelijk, maar dat was nooit een probleem voor Nederlandse consumenten. Nu de - door corona versterkte - wens om te eten uit eigen land toeneemt, willen supermarkten liever komkommers uit een verwarmde kas dan van de volle grond uit het diepste zuiden van ons continent.

Duur gas kan daar verandering in brengen. Biemans' komkommers zullen komende winter vermoedelijk 2 euro per vierkante meter in de week meer gaan kosten dan vorig jaar. "Sommige supermarkten hebben al aangegeven dat ze mogelijk weer komkommers uit Spanje halen als ze hier te duur worden", verklapt Biemans.

Voor consumenten betekent het op termijn duurder voedsel, want al die risicoafdekkingen worden uiteindelijk betaald door consumenten
De gasprijzen zijn afgelopen jaar extreem gestegen door een samenloop van omstandigheden op de wereldmarkt. De VS hebben de productie teruggebracht, zozeer zelfs dat elektriciteitscentrales weer met kolen gestookt worden terwijl dat een grotere klimaatimpact heeft. Daarnaast heeft Nederland zijn eigen gasproductie gereduceerd en wil ons land niet graag aan het Russische gas, zodat de toevoer daarvan niet is geregeld. Daar komt bovendien nog eens bij dat veranderend overheidsbeleid tuinders die van het gas naar eigen aardwarmte en groene stroom waren gegaan, begin 2021 weer heeft doen besluiten aan het gas te gaan.

Van 5-15 cent naar 60-70 cent
Vorig jaar kostte een kubieke meter gas zonder vast contract tussen de 5 en 15 eurocent. Inmiddels ligt de prijs op de vrije markt tussen de 60 en 70 cent. De top is vermoedelijk nog niet bereikt.

Op Nieuwe Oogst zegt tuinbouwadviseur Alexander Formsma dat de prijzen de grote risico's laten zien die tuinders lopen door afhankelijk te zijn van energie die ze tegen wereldmarktprijzen moeten afrekenen. Hij noemt eigen, duurzaam opgevangen en opgeslagen energie op termijn "de enige echte oplossing." Maar op korte termijn is die niet beschikbaar omdat er nog nauwelijks installaties voor zijn gebouwd.

Vooral consequenties voor mest
De grotere tuinbouwbedrijven zullen voorlopig geen last hebben van de hoge gasprijzen, denkt hoofdredacteur Pieternel van Velden van het technisch tuindersblad Onder Glas. Ze hebben afspraken voor de levering en prijzen van gas voor langere tijd vastgelegd in contracten, schrijft ze. Ze signaleert een andere trend.

Kunstmestfabrikant YARA heeft zijn productie van kunstmest in het Zeeuwse Sluiskil stilgelegd. Het van oorsprong Noorse staatsbedrijf maakt in Nederland kunstmest met behulp van gas. Omdat de productie op dit moment niet rendabel is, heeft het besloten 40% van zijn Europese productie stil te leggen vanwege de hoge gasprijzen. YARA is wereldwijd goed is voor zo'n 20% van de kunstmestproductie die overal in de wereld wordt gemaakt. Er gaat dus niet zomaar 8% af, maar alleen 40% van het Europese deel. Maar juist de Nederlandse glastuinbouw is afhankelijk van de productie in onze contreien.

Tuinders en boeren anticipeerden tot op heden niet op de prijsfluctuaties van meststoffen en worden dus onvermijdelijk geconfronteerd met hogere prijzen. Noch met hun leveranciers, noch met hun afnemers hebben ze contracten waarin de clausule staat dat ze de prijs van meststoffen kunnen doorberekenen. "Zonder meststoffen geen productie en kwaliteit", zegt Van Velden. Net als YARA, gaan ook tuinders gaan niet voor ongedekte kosten aan de slag.

Omdat de prijzen van energie stijgen, stijgen bovendien ook de prijzen voor verpakkingen en andere energie-afhankelijke productiemiddelen waar boer en tuinder tot op heden bij het opstellen van hun contracten geen rekening hielden. In het najaar en de winter 2021/22 zullen daarom vermoedelijk energie-afhankelijke elementen aan de afname- en leveringscontracten worden toegevoegd. In hun afspraken met kunstmestleveranciers zullen tuinder en boer proberen termijnafspraken over de prijs te maken. Met hun afnemers zullen ze afspraken willen maken om het risico van hogere prijzen dat ze bij hun toeleveranciers niet gedekt krijgen door te kunnen berekenen.

Meer energierisico's afdekken. Dat is de les die boer en tuinder zullen trekken uit de hoge gasprijzen. Voor consumenten betekent het op termijn duurder voedsel, want al die risicoafdekkingen en doorberekeningen worden uiteindelijk betaald door consumenten. De keten duwt ze immers naar zijn eindklant toe en neemt ze zelf niet. Supermarkt Albert Heijn zei afgelopen week niettemin voorlopig niet aan prijsverhogingen te willen denken. Logisch, want duurdere boodschappen kosten klanten. Retailers zullen dan ook maximaal druk zetten om extra en onvoorspelbare kosten te vermijden.
Dit artikel afdrukken