7 min
De achtste editie van de debatreeks "It's the food, my friend" werd dinsdag afgetrapt met als hoofdspreker de milieuwetenschapper en auteur Klaas van Egmond, in het verleden directeur van RIVM en adviseur van ministers. Klaas van Egmond vroeg min of meer om een revolutie, niet van burgers tegen de overheid, maar van overheden tegen het internationale financiële bestel. Hij liet in kort bestek - en voor de bomvolle zaal overtuigend - zien hoe het primaat van de financiële markt het milieu en het armste deel van de mensheid te gronde richt, en het aanzien van de globale voedselmarkt bepaalt.
Van Egmond gaf een omvattend beeld van de globale situatie van het voedselsysteem, met een focus op economie en waarden. Hij wees erop dat overheden hun morele verantwoordelijkheid afwijzen als het over economie gaat, en daarmee toestaan dat menselijke waarden ondergeschikt worden gemaakt aan de machinerie van de financiële markt. Die markt creëert ongebreideld geld uit niets, dat uiteindelijk terecht komt in hedgefondsen, die er de wereld mee leegplunderen, op zoek naar snel rendement. De gigantische schade voor milieu, gezondheid en sociaal welzijn wordt afgeschoven op diezelfde nationale overheden en op de toekomst, ofwel geëxternaliseerd.
Kraft Heinz
De casus van Kraft Heinz, dat vorige week een bod van 134 miljard euro op Unilever deed, illustreerde treffend het op snelvuurvaart uitgesproken verhaal van Klaas van Egmond. Kraft Heinz, met een gigantische schuldenlast, wil het twee keer zo grote, relatieve schuldenvrije Unilever overnemen, om daarmee een 'zinvolle' bestemming te geven aan het werkeloze kapitaal van Warren Buffett. Kraft Heinz staat bekend om keiharde saneringen na overnames, die elke duurzame ambitie onmogelijk maken, en op lange termijn het bedrijf (en de planeet) uithollen. Kraft Heinz moet steeds grotere overnames doen om zijn financiële piramidespel gaande te houden.
Unilever daarentegen zet, op gezag van de moreel gemotiveerde topman Paul Polman, al jaren in op duurzaamheid, klimaat en gezondheid, wat in het huidige economische systeem betekent dat er extra kosten moeten worden gemaakt. Kraft Heinz wil die zorgvuldige opgebouwde duurzaamheid in een snelle bloederige operatie wegsnijden, en op die manier een snelle winst maken - ook al betekent dat een ecologische en sociale misdaad. In een NOS-filmpje zien we de voorzitter van de Vereniging van Effectenhouders, Paul Kosters, die erop wijst dat 18% koerswinst toch ook niet te versmaden is. "Mijnheer lacht", constateert Van Egmond.
True Cost Accounting
De casus gaf in een notendop weer hoe een ongeleide economie leidt tot een ongelijk speelveld tussen bedrijven die duurzaam proberen te opereren en bedrijven die schaamteloos roofbouw plegen op de wereld. True Cost Accounting werd in de Rode Hoed veelvuldig aangehaald als gereedschap om de afgewentelde kosten in beeld te brengen - en er vervolgens maatregelen tegen te nemen. Zolang overheden echter geen maatregelen nemen, staan ze toe dat dit mechanisme doorgaat, met land grabbing, klimaatopwarming, bodemverarming, watervervuiling, uitroeiing van biodiversiteit, menselijke uitbuiting en een obesitas-epidemie als resultaat.
Anonieme aandeelhouders richten de wereld in
De overheid bemoeit zich nergens mee en laat het aan de Polmans over om de aanval af te weren; maar Polman kan zomaar overruled worden door anonieme aandeelhouders van Unilever, die alle recht hebben om onze planeet en haar bewoners te verkwanselen aan de hoogst biedende oligarch in een willekeurig buitenland.
Klaas van Egmond staafde zijn verhaal veelvuldig met cijfers, grafieken, landkaarten en tabellen en ging ook in detail in op de ontwikkelingen in voedselmarkt. In het laatste deel sprak hij over fundamentele menselijk waarden als leidraad voor de economie. Mensen hebben in hun leven doelen die zijn verbonden met waarden. De economie ontstaat als gevolg van het gemeenschappelijk streven om die doelen in vervulling te brengen, en de financiële markt ontstond om de economie te voorzien van gereedschappen. De economie en financiële markt stonden oorspronkelijk dus in dienst van menselijke doelen en waarden.
De omkering van waarden
Inmiddels is het plaatje radicaal omgedraaid, zoals Van Egmond op het projectiescherm laat zien, met een druk op de knop: nu staat het financieel systeem bovenaan en de doelen onderaan. Instituties als de EU zetten alles op alles om het financiële systeem draaiend te houden; de economie is geliberaliseerd om alle natuurlijke en sociale kapitaal verhandelbaar te maken (zodat de wereld kan worden opgekocht met de opgeblazen geldvoorraad); en onderaan staan nu de menselijke waarden en doelen, die zich dienen aan te passen aan de economie; ethiek mag in geen geval meer beperkingen opleggen aan de markt. De reclame legt ons nu uit wat onze waarden en doelen zijn: "Deze auto, dat ben jij ".
Massamigratie en land grabbing
Het was, zoals Ronald van Marlen aan het eind van de avond zei, een "gitzwart beeld" van een geperverteerd economisch systeem. De gevolgen (massamigratie) zijn nog maar net begonnen zich kenbaar te maken, aldus Van Egmond. In Afrika is nu al 1% tot 10% van de totale Afrikaanse bevolking ontheemd geraakt als gevolg van land grabbing. De ontheemden komen in stedelijke sloppenwijken terecht, wat leidt tot maatschappelijke instabiliteit, burgeroorlog en stromen vluchtelingen. Chique instituties zoals de Millennium Change Corporation zetten zich in om dit proces te versnellen, door alle natuurlijk kapitaal in ontwikkelingslanden verhandelbaar te maken in ruil voor leningen.
Oplossing: een soevereine overheid
Gelukkig had Van Egmond ook concrete aanbevelingen om het omgekeerde waardesysteem opnieuw om te draaien, specifiek voor de voedselsector. Zijn aanbeveling komt erop neer dat de economie weer moet worden ingericht door een moreel bewuste overheid. "Een overheid die geen keus maakt, staat een ecologische en sociale misdaad van globale omvang toe." De overheid moet daarom weer haar soevereiniteit claimen ten opzichte van de supranationale organisaties (de zogenoemde 'Overlappende Normatieve Gemeenschappen').
Van Egmond pleitte er dringend voor om de geldschepping terug uit handen van particuliere banken te nemen en weer te plaatsen in handen van de overheid - op gezag van Aristoteles die zei dat geld door de wet wordt gemaakt, niet door de natuur. Land grabbing, waarin Nederland een 10e plaats op de wereldwijde daderranglijst inneemt, moet worden gestopt. Dit kan door het vrije verkeer van kapitaal te beperken, specifiek de vrije handel in landbouwgrond. De verregaande deregulering van commodities in het begin van het millennium, die tot speculatie met graanprijzen en torenhoge voedselprijzen heeft geleid, moet ongedaan gemaakt worden. "Binnen onze gemeenschap, moeten onze eigen regels gelden over beheer en eigendom van grond."
Een halt aan externalisering
Het externaliseren van kosten moet ongedaan gemaakt worden met True Cost Accounting. Transparantie is daarbij de eerste stap. Vervolgens is het aan de staat, aldus Klaas van Egmond, om een gelijk speelveld creëren. Dit kan met maatregelen als een vleestaks, suikertaks of CO2-tax. De verhandelbare CO2-rechten hebben namelijk volledig gefaald. "Een ton CO2-rechten kost nu 4 euro, terwijl het feitelijk 80 euro zou moeten kosten." Natuurlijk moeten ook de stofkringlopen beter gesloten worden, voor zover mogelijk.
Deconcentratie en boerengeld beter verdelen
In de agro-industrie en retail is volgens Van Egmond deconcentratie nodig, na de extreme consolidatie van de afgelopen decennia. Zo kan de afstand tussen producent en consument weer kleiner worden; dit maakt het afwentelen van kosten moeilijker. Het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) moet bovendien drastisch worden herzien ten voordele van kleine en duurzame boeren. In een land als Roemenië gaat nu 50% van de GLB-subsidies naar 1% de grootste, rijke boeren.
Aandeelhouders kunnen niet de wereld regeren
De echte sleutel tot een duurzamere voedselvoorziening is echter uiteindelijk het financiële systeem. De eigendomsverhoudingen moet heroverwogen worden. "De overheid moet het geld weer sturen naar waar het van waarde is. Het idee dat aandeelhouders mogen bepalen wat er gebeurt in de wereld, waar zoveel aan de hand is, kan niet langer. Dat zou in Den Haag nu een brandende kwestie moeten zijn. Maar daar hoor je niks over."
Zoek het midden in de menselijke waarden
Van Egmond besloot zijn lezing met een afbeelding van een "waardencirkel", die de relaties tussen de belangrijkste menselijke waarden uitbeeldt. "We moeten onszelf zo organiseren dat we als maatschappij het evenwicht blijven zoeken tussen de waarden van collectiviteit en individualiteit, materialisme en idealisme. We moeten onze economie inrichten met een nieuwe moraliteit; zoals Aristoteles al leerde, is het goede het midden tussen vele kwaden."
True Cost Accounting in de praktijk
Na Klaas van Egmond spraken Peter Blom van Triodos Bank en Geert van de Veer van Stichting Herenboeren Nederland over de praktische uitwerkingen van een duurzame aanpak in bankieren en voedselproductie. Peter Blom meldde dat Triodos Bank bezig is met een pilot op het gebied van True Cost Accounting met het biologische bedrijf Eosta, waarin de verborgen kosten van de productie worden uitgerekend, tot aan de balans en de winst- en verliesrekening. De eerste resultaten zijn reeds gepresenteerd.
Landbouw van de gemeenschap
Geert van de Veer kwam met een chique variant van Community Supported Agriculture. Zijn Stichting Herenboeren heeft nu een eerste boerenbedrijf opgericht dat 200 mensen kan voorzien in 60-70% van hun voedselbehoefte; de 200 deelnemers leggen elk 2000 euro in en nemen drie jaar de producten af. De afbeeldingen op het scherm toonde een idyllisch gemengd bedrijf. Bij de vraag aan de zaal wie mee zou willen doen aan zo'n formule, staken tientallen mensen hun hand op.
Na afloop gaf Charlotte Cator, studente economie en filosofie, haar reactie op de avond. "Klaas van Egmond verwoordde heel precies wat ik vind en voel. Hoewel ik economie studeer, wordt daar nooit over onderliggende waarden gepraat. De omkering van de verhouding tussen menselijke doelen en de financiële sector was een sprekend beeld dat precies weergaf wat ik ervaar. De economische wetenschap stelt de moraliteit buiten beschouwing te kunnen laten. De morele aspecten vind je hooguit bij filosofievakken terug. Er is geen aandacht voor in de studie. Terwijl Klaas helder laat zien hoe de inrichting van het economie en de gevolgen daarvan het gevolg zijn van een wilsbeslissing."
Confronterend
Quirien Reijtenbagh, studente Future Planet studies: "Klaas verwoordde heel goed hoe de financiële sector een leidende rol in de economie heeft genomen die rechtstreeks tot land grabbing leidt. Hij liet zien hoe Nederlandse bedrijven en investeerders een nieuwe vorm van kolonialisme bedrijven, door Afrika op te kopen met door particuliere banken gecreëerd geld. Dat is een ontzettende exploitatie van het natuurlijk kapitaal van derdewereldlanden. Het is schokkend dat wij 10e staan op de ranglijst van landen die zich daaraan schuldig maken."
De nalatigheid van links
David Deijmann, kok en filosoof: "Het verhaal van Van Egmond maakte duidelijk hoe belangrijk het is dat de overheid het mandaat gaat gebruiken dat ze hebben. De overheid heeft het recht en de morele plicht om zaken als land grabbing te voorkomen. Daar liet Klaas wel iets onbenoemd, namelijk de nalatigheid van politiek links. Ook zij zijn meegegaan in de liberalisering van de EU en de wereld, ook zij laten hun mandaat liggen. De tragedie is dat alleen de politici op extreem rechts op dit moment nog hun mandaat durven te gebruiken."
In de komende week zal een volledige uitwerking van de lezingen worden gepubliceerd op www.clm.nl. De volgende aflevering van It's the food, my friend vindt plaats op 14 maart en gaat over de toekomst voor Nederlandse boeren. Let op: aanvang 19.00 uur - 20.45 uur. Daarna kan in de zaal naar het laatste verkiezingsdebat gekeken worden.
Dit artikel afdrukken
Kraft Heinz
De casus van Kraft Heinz, dat vorige week een bod van 134 miljard euro op Unilever deed, illustreerde treffend het op snelvuurvaart uitgesproken verhaal van Klaas van Egmond. Kraft Heinz, met een gigantische schuldenlast, wil het twee keer zo grote, relatieve schuldenvrije Unilever overnemen, om daarmee een 'zinvolle' bestemming te geven aan het werkeloze kapitaal van Warren Buffett. Kraft Heinz staat bekend om keiharde saneringen na overnames, die elke duurzame ambitie onmogelijk maken, en op lange termijn het bedrijf (en de planeet) uithollen. Kraft Heinz moet steeds grotere overnames doen om zijn financiële piramidespel gaande te houden.
Een overheid die geen keus maakt, staat een ecologische en sociale misdaad van globale omvang toeMisdaad
Unilever daarentegen zet, op gezag van de moreel gemotiveerde topman Paul Polman, al jaren in op duurzaamheid, klimaat en gezondheid, wat in het huidige economische systeem betekent dat er extra kosten moeten worden gemaakt. Kraft Heinz wil die zorgvuldige opgebouwde duurzaamheid in een snelle bloederige operatie wegsnijden, en op die manier een snelle winst maken - ook al betekent dat een ecologische en sociale misdaad. In een NOS-filmpje zien we de voorzitter van de Vereniging van Effectenhouders, Paul Kosters, die erop wijst dat 18% koerswinst toch ook niet te versmaden is. "Mijnheer lacht", constateert Van Egmond.
True Cost Accounting
De casus gaf in een notendop weer hoe een ongeleide economie leidt tot een ongelijk speelveld tussen bedrijven die duurzaam proberen te opereren en bedrijven die schaamteloos roofbouw plegen op de wereld. True Cost Accounting werd in de Rode Hoed veelvuldig aangehaald als gereedschap om de afgewentelde kosten in beeld te brengen - en er vervolgens maatregelen tegen te nemen. Zolang overheden echter geen maatregelen nemen, staan ze toe dat dit mechanisme doorgaat, met land grabbing, klimaatopwarming, bodemverarming, watervervuiling, uitroeiing van biodiversiteit, menselijke uitbuiting en een obesitas-epidemie als resultaat.
Anonieme aandeelhouders richten de wereld in
De overheid bemoeit zich nergens mee en laat het aan de Polmans over om de aanval af te weren; maar Polman kan zomaar overruled worden door anonieme aandeelhouders van Unilever, die alle recht hebben om onze planeet en haar bewoners te verkwanselen aan de hoogst biedende oligarch in een willekeurig buitenland.
Instituties als de EU zetten alles op alles om het financiële systeem draaiend te houden; de economie is geliberaliseerd om alle natuurlijke en sociale kapitaal verhandelbaar te makenDoelen en waarden waren ooit leidend
Klaas van Egmond staafde zijn verhaal veelvuldig met cijfers, grafieken, landkaarten en tabellen en ging ook in detail in op de ontwikkelingen in voedselmarkt. In het laatste deel sprak hij over fundamentele menselijk waarden als leidraad voor de economie. Mensen hebben in hun leven doelen die zijn verbonden met waarden. De economie ontstaat als gevolg van het gemeenschappelijk streven om die doelen in vervulling te brengen, en de financiële markt ontstond om de economie te voorzien van gereedschappen. De economie en financiële markt stonden oorspronkelijk dus in dienst van menselijke doelen en waarden.
De omkering van waarden
Inmiddels is het plaatje radicaal omgedraaid, zoals Van Egmond op het projectiescherm laat zien, met een druk op de knop: nu staat het financieel systeem bovenaan en de doelen onderaan. Instituties als de EU zetten alles op alles om het financiële systeem draaiend te houden; de economie is geliberaliseerd om alle natuurlijke en sociale kapitaal verhandelbaar te maken (zodat de wereld kan worden opgekocht met de opgeblazen geldvoorraad); en onderaan staan nu de menselijke waarden en doelen, die zich dienen aan te passen aan de economie; ethiek mag in geen geval meer beperkingen opleggen aan de markt. De reclame legt ons nu uit wat onze waarden en doelen zijn: "Deze auto, dat ben jij ".
Massamigratie en land grabbing
Het was, zoals Ronald van Marlen aan het eind van de avond zei, een "gitzwart beeld" van een geperverteerd economisch systeem. De gevolgen (massamigratie) zijn nog maar net begonnen zich kenbaar te maken, aldus Van Egmond. In Afrika is nu al 1% tot 10% van de totale Afrikaanse bevolking ontheemd geraakt als gevolg van land grabbing. De ontheemden komen in stedelijke sloppenwijken terecht, wat leidt tot maatschappelijke instabiliteit, burgeroorlog en stromen vluchtelingen. Chique instituties zoals de Millennium Change Corporation zetten zich in om dit proces te versnellen, door alle natuurlijk kapitaal in ontwikkelingslanden verhandelbaar te maken in ruil voor leningen.
Oplossing: een soevereine overheid
Gelukkig had Van Egmond ook concrete aanbevelingen om het omgekeerde waardesysteem opnieuw om te draaien, specifiek voor de voedselsector. Zijn aanbeveling komt erop neer dat de economie weer moet worden ingericht door een moreel bewuste overheid. "Een overheid die geen keus maakt, staat een ecologische en sociale misdaad van globale omvang toe." De overheid moet daarom weer haar soevereiniteit claimen ten opzichte van de supranationale organisaties (de zogenoemde 'Overlappende Normatieve Gemeenschappen').
Binnen onze gemeenschap, moeten onze eigen regels gelden over beheer en eigendom van grondGeldschepping en commons
Van Egmond pleitte er dringend voor om de geldschepping terug uit handen van particuliere banken te nemen en weer te plaatsen in handen van de overheid - op gezag van Aristoteles die zei dat geld door de wet wordt gemaakt, niet door de natuur. Land grabbing, waarin Nederland een 10e plaats op de wereldwijde daderranglijst inneemt, moet worden gestopt. Dit kan door het vrije verkeer van kapitaal te beperken, specifiek de vrije handel in landbouwgrond. De verregaande deregulering van commodities in het begin van het millennium, die tot speculatie met graanprijzen en torenhoge voedselprijzen heeft geleid, moet ongedaan gemaakt worden. "Binnen onze gemeenschap, moeten onze eigen regels gelden over beheer en eigendom van grond."
Een halt aan externalisering
Het externaliseren van kosten moet ongedaan gemaakt worden met True Cost Accounting. Transparantie is daarbij de eerste stap. Vervolgens is het aan de staat, aldus Klaas van Egmond, om een gelijk speelveld creëren. Dit kan met maatregelen als een vleestaks, suikertaks of CO2-tax. De verhandelbare CO2-rechten hebben namelijk volledig gefaald. "Een ton CO2-rechten kost nu 4 euro, terwijl het feitelijk 80 euro zou moeten kosten." Natuurlijk moeten ook de stofkringlopen beter gesloten worden, voor zover mogelijk.
Deconcentratie en boerengeld beter verdelen
In de agro-industrie en retail is volgens Van Egmond deconcentratie nodig, na de extreme consolidatie van de afgelopen decennia. Zo kan de afstand tussen producent en consument weer kleiner worden; dit maakt het afwentelen van kosten moeilijker. Het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) moet bovendien drastisch worden herzien ten voordele van kleine en duurzame boeren. In een land als Roemenië gaat nu 50% van de GLB-subsidies naar 1% de grootste, rijke boeren.
Aandeelhouders kunnen niet de wereld regeren
De echte sleutel tot een duurzamere voedselvoorziening is echter uiteindelijk het financiële systeem. De eigendomsverhoudingen moet heroverwogen worden. "De overheid moet het geld weer sturen naar waar het van waarde is. Het idee dat aandeelhouders mogen bepalen wat er gebeurt in de wereld, waar zoveel aan de hand is, kan niet langer. Dat zou in Den Haag nu een brandende kwestie moeten zijn. Maar daar hoor je niks over."
Zoek het midden in de menselijke waarden
Van Egmond besloot zijn lezing met een afbeelding van een "waardencirkel", die de relaties tussen de belangrijkste menselijke waarden uitbeeldt. "We moeten onszelf zo organiseren dat we als maatschappij het evenwicht blijven zoeken tussen de waarden van collectiviteit en individualiteit, materialisme en idealisme. We moeten onze economie inrichten met een nieuwe moraliteit; zoals Aristoteles al leerde, is het goede het midden tussen vele kwaden."
True Cost Accounting in de praktijk
Na Klaas van Egmond spraken Peter Blom van Triodos Bank en Geert van de Veer van Stichting Herenboeren Nederland over de praktische uitwerkingen van een duurzame aanpak in bankieren en voedselproductie. Peter Blom meldde dat Triodos Bank bezig is met een pilot op het gebied van True Cost Accounting met het biologische bedrijf Eosta, waarin de verborgen kosten van de productie worden uitgerekend, tot aan de balans en de winst- en verliesrekening. De eerste resultaten zijn reeds gepresenteerd.
Landbouw van de gemeenschap
Geert van de Veer kwam met een chique variant van Community Supported Agriculture. Zijn Stichting Herenboeren heeft nu een eerste boerenbedrijf opgericht dat 200 mensen kan voorzien in 60-70% van hun voedselbehoefte; de 200 deelnemers leggen elk 2000 euro in en nemen drie jaar de producten af. De afbeeldingen op het scherm toonde een idyllisch gemengd bedrijf. Bij de vraag aan de zaal wie mee zou willen doen aan zo'n formule, staken tientallen mensen hun hand op.
Daar liet Klaas wel iets onbenoemd, namelijk de nalatigheid van politiek links. Ook zij zijn meegegaan in de liberalisering van de EU en de wereld, ook zij laten hun mandaat liggenReacties: herkenning
Na afloop gaf Charlotte Cator, studente economie en filosofie, haar reactie op de avond. "Klaas van Egmond verwoordde heel precies wat ik vind en voel. Hoewel ik economie studeer, wordt daar nooit over onderliggende waarden gepraat. De omkering van de verhouding tussen menselijke doelen en de financiële sector was een sprekend beeld dat precies weergaf wat ik ervaar. De economische wetenschap stelt de moraliteit buiten beschouwing te kunnen laten. De morele aspecten vind je hooguit bij filosofievakken terug. Er is geen aandacht voor in de studie. Terwijl Klaas helder laat zien hoe de inrichting van het economie en de gevolgen daarvan het gevolg zijn van een wilsbeslissing."
Confronterend
Quirien Reijtenbagh, studente Future Planet studies: "Klaas verwoordde heel goed hoe de financiële sector een leidende rol in de economie heeft genomen die rechtstreeks tot land grabbing leidt. Hij liet zien hoe Nederlandse bedrijven en investeerders een nieuwe vorm van kolonialisme bedrijven, door Afrika op te kopen met door particuliere banken gecreëerd geld. Dat is een ontzettende exploitatie van het natuurlijk kapitaal van derdewereldlanden. Het is schokkend dat wij 10e staan op de ranglijst van landen die zich daaraan schuldig maken."
De nalatigheid van links
David Deijmann, kok en filosoof: "Het verhaal van Van Egmond maakte duidelijk hoe belangrijk het is dat de overheid het mandaat gaat gebruiken dat ze hebben. De overheid heeft het recht en de morele plicht om zaken als land grabbing te voorkomen. Daar liet Klaas wel iets onbenoemd, namelijk de nalatigheid van politiek links. Ook zij zijn meegegaan in de liberalisering van de EU en de wereld, ook zij laten hun mandaat liggen. De tragedie is dat alleen de politici op extreem rechts op dit moment nog hun mandaat durven te gebruiken."
In de komende week zal een volledige uitwerking van de lezingen worden gepubliceerd op www.clm.nl. De volgende aflevering van It's the food, my friend vindt plaats op 14 maart en gaat over de toekomst voor Nederlandse boeren. Let op: aanvang 19.00 uur - 20.45 uur. Daarna kan in de zaal naar het laatste verkiezingsdebat gekeken worden.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Klopt Dick, een te grote groep doet niet meer mee. Teleurgesteld. Het beloofde land niet gehaald.
Wouter, hier een Forbes artikel over Buffett.
Opmerking bij #27 en #28. In 2012 overleed de koppige PvdA-econoom Hans van den Doel. Hij overleed in 2012 maar was vanwege een hersenbloeding op jonge leeftijd al ruim dertig jaar niet meer te horen in het openbare leven.
De NRC schreef een helder bericht bij het overlijden van Van den Doel, de man die het 'biefstuksocialisme' aan de kaak stelde. Onder meer met woorden van prof. Arnold Heertje, die te beschouwen is als een denkverwant. Citaat uit dat artikel:
In heldere lijnen kon Van den Doel uiteenzetten wat de wezenlijke fouten van het sociaal-economische bestel zijn: de mengvorm van marktmechanisme en democratie. De beslissingen over de collectieve voorzieningen vinden plaats in het parlement (de democratie) terwijl de beslissingen over de financiering ervan plaatsvinden in het marktsysteem. Er is geen verbindende coördinatie tussen die twee.
Ook nu nog is de welvaartstheorie van Van den Doel actueel, zegt collega en vriend Arnold Heertje. „Zijn kritiek op de eenzijdige nadruk op groei bijvoorbeeld. Als Van den Doel nog wetenschappelijk kon functioneren en deelnemen aan het debat in de PvdA, dan was de oriëntatie van de PvdA op welvaart veel ruimer geweest. Dan had oud-partijleider Wim Kok niet geroepen: ‘Werk, werk, werk’.” Want dat is precies waartegen Van den Doel streed. Simpel gezegd: de arbeider wordt niet gelukkig van alleen een biefstukje, hij wil ook goed onderwijs. Heertje: „Onderwijsinstellingen die investeren in vastgoed zijn niet bezig met het primaire proces. Van den Doel zou zeggen: zij verwaarlozen de welvaart in ruime zin.”
Zie daar wat gebeurde in de oude rijke wereld en waarom we Trump en Brexit kregen. Mensen die onvoldoende mee kunnen komen, grijpen er uiteindelijk naast. Hoe langer je die verbindende coördinatie niet faciliteert, hoe meer deze fenomen optreden:
- er is aanvankelijk economische groei met werk
- door voortschrijdende mechanisering (techniek) ontstaat een steeds snellere wereld
- die wereld stoot steeds sneller arbeid uit in zijn vorige fase
- daardoor ontstaat een wereld waarin iedereen zich als een gek iedere twee jaar opnieuw moet uitvinden
- dat werkt prima voor slimme, jonge mensen; het grote contingent niet zo slimme 35+ heeft daar moeite mee; hetzelfde geldt overigens voor gemiddelde mensen (en vooral voor mensen die geen eigen identiteit meer kunnen als uitvalsbasis hebben omdat sociaal succes wordt afgemeten aan succesvol meekomen in de ratrace; dat zorgt voor onder meer voor IS)
#27 en #28 gaan over mensen die nog geen welvaart hebben. Henric wijst echter op de groep van 50-65% in Westerse samenlevingen die welvaart gaan verliezen omdat die andere de hunne gaan pakken. En dat allemaal omdat we de samenleving niet bij elkaar hebben weten te houden. De man die Alexis aan het einde van zijn verslag noemt, ziet dat goed en spreekt daarmee boekdelen die iedere criticus van het kwaad van onze tijd zich mag aantrekken. Iedereen was erbij. Zeker de wat ouderen onder ons en al helemaal zeker als ze in bestuurlijke functies actief waren gedurende de afgelopen 40 jaar.
Ik merk nog op: er zijn ook andere dan Doeliaanse samenlevingen denkbaar waarin het sociale beter wordt gecoördineerd. Ieder afgelegen bergdorp kan het, als gevolg van het simpele feit dat mensen zich daar realiseren dat ze op elkaar aangewezen zijn; daardoor weten ze dat geven en nemen onderdeel uit moet maken van het leven op dezelfde plek. Niet voor niets zei Adam Smith dat liberalisme alleen goed werk in een kring waarin mensen van elkaar weten wat ze doen (door elkaar bezig te zien) en elkaar daarop aan kunnen spreken. Hij koos daarvoor een cirkel met een maximale doorsnede van 30 mijl.
Het zou zomaar kunnen dat het externaliseren van kosten zorgt voor slechtere verdeling van welvaart. Als je het economische systeem opnieuw mocht uitvinden, dan zou je dat anders moeten organiseren.
Maar dat wil niet zeggen dat wanneer de kosten vanaf nu niet meer geëxternaliseerd worden, dat goed is voor de allerarmsten van nu. Het zal er misschien voor zorgen dat de toekomstige welvaart beter wordt verdeeld, maar als het er ook voor zorgt dat er meer mensen dood gaan van de honger moet je je afvragen of dat wel een goed idee is. Los van de vraag of er een meerderheid te vinden is die achter het idee van een betere verdeling van de welvaart staat (zie #24 ).
Als iemand uit kan leggen hoe het mogelijk is om te stoppen met het externaliseren van kosten zonder dat de huidige armsten hun eten niet meer kunnen betalen, dan hoor ik het graag. Want nogmaals, ik ben groot voorstander van het stoppen van externaliseren van kosten.
In aanvulling op #27. Zoals ik het verhaal van Van Egmond begreep, veroorzaakt het externaliseren van kosten juist heel veel armoede. De land grab bijvoorbeeld jaagt honderdduizenden of miljoenen mensen van hun land af en naar de sloppenwijken. De "race to the bottom" leidt ook tot een slechte welvaartsverdeling, bv wanneer arbeiders veel te weinig betaald krijgen ten bate van shareholder value. Dus armoede (die leidt tot sociale disruptie en veel grotere kosten) is zelf een geëxternaliseeerde kostenpost, een negatieve impact van "business as usual" op sociaal kapitaal.