Koescheet schadelijker dan uitlaatgas auto

Over uitstoot van gassen gesproken. Het blijkt dat sprinkhanen methaangas uitstoten. Nou hoef ik jullie niet te vertellen dat er zeer veel sprinkhanen op de wereld rondzwermen.

Nog een anekdote over de koescheet.
Een dierenarts vertelde een boer eens over de gasproductie van koeien. De boer geloofde het niet. De dierenarts liet zien aan de boer dat het geen onzin was. De dierenarts hield een aansteker bij het achterwerk van een koe. En ja hoor, een gigantische steekvlam was het resultaat met als gevolg dat de aanwezige bebouwing en stro dus vlam vatte waarna de hele tent afbrandde. Dit is echt gebeurd!

Hans, ik denk eerlijk gezegd dat hypocrisie hier niet zoveel mee te maken heeft. Zeker niet als het - zoals je suggereert - om een beschermingsmechanisme gaat. Hypocrisie behoort tot het domein van de ethiek; beschermingsmechanismen tot dat van de natuurwetenschappen, waarin alleen feiten bestaan. Dat is een heel oude filosofische discussie. Moraal kun je niet wetenschappelijk bestuderen, tenzij je die tot een natuurfeit benoemt. Ik denk dat daar de verwarring in je denken zit: je wilt als wetenschapper over moraal praten.

Moraal is nl. gevoel, maar daarom nog niet irrationeel. Gevoelens zijn uit te werken tot een systeem van goed en kwaad en als zodanig onderwerp van een volstrekt rationeel te maken discipline die enerzijds de grondslagen van ons recht bestudeert en anderzijds die van wat we goed en fout noemen in de manier waarop we elkaar (incl. de hele organische wereld?) onderling bejegenen.

De laging in jouw vragen suggereert een hierarchie in lijden/marteling. Dieren zou je minder mogen martelen dan planten en mensen al helemaal niet. Zodra je accepteert dat andere wezens dan mensen een tegennatuurlijke behandeling als onprettig ervaren en we derhalve de plicht hebben hen dat niet aan te doen, bestaat die hierarchie niet meer. Net zoals de Bijbel je vertelt dat het stelen van 5 cent niet wezenlijk verschilt van een uitgekookte diefstal van vele miljarden.

En zo belandden we zomaar in de diepste krochten van een mogelijke 'philosophy of food' - nooit geweten dat ik me daar nog eens mee zou gaan bezighouden ;-)

Hypocrisie? Mijn eerste vraag ging over hypocrisie, meer dan over het vlees en de dieren.
Een hypothese zou kunnen zijn:
Hypocrisie is een beschermingsmechanisme om niet gek te worden. Het maakt mogelijk dat je niet altijd doet wat je zegt, en relativeert daarmee: het gezegde! Niet het gedane, dat kan je niet relativeren!
Omdat we juist met het denken, en dus uitspraken moeten experimenteren, is hypocrisie functioneel om iets te leren.
Wat echter niet erg behulpzaam is, is het recht praten wat we doen: het gedane als ‘normaal’ of ‘goed’ bestempelen. Aan de andere kant is gehoorzamen aan onze uitgesproken gedachten ook niet zo logisch, tenzij je volledig overtuigd bent van je gelijk. Bij dat zelfbeeld hoort geen afwijkend handelen meer.
Beter, en wat de meeste mensen dan ook doen is meer luisteren naar je gevoel dan naar je gedachten, en de cognitieve dissonantie (je denkt wat anders dan je voelt) accepteren en als prikkel gebruiken voor verder onderzoek en discussie.

Vraag twee ging over planten, en ging voor mij minder om het onderscheid natuur-mens dan vraag drie:
Stel dat we dieren niet meer zouden eten, maar wel planten, en die manipuleren, bijv. genetisch maar vooral ook met kunstlicht tot diep in de nacht, en voedingsstoffen tot ze ‘kokhalzen’, is dat dan acceptabel of is dat ‘marteling’? Weet dat planten pas bloeien als ze het moeilijk krijgen, en smakelijk en gezond worden als ze aangevreten of anderszins wat stress hebben…
Ik twijfel niet over gebruik van planten, maar bij dieren moeten we dier-psychologische zaken aanhalen, zoals in de discussie over halal, in plaats van observaties van schaalgrootte en techniek.

Vraag drie ging inderdaad over de veronderstelling dat de natuur deel zou moeten uitmaken van onze voedselproductie, terwijl dat niet meer speelt bij andere menselijke activiteiten. Ik waardeer het vast in een houten huis te wonen, met paard voor de deur, maar het is ook wel in te zien waarom dat niet meer de gang van zaken is.

Dick,

Ik ben het volledig met je eens. Je hebt je argumenten en beweegredenen op een mooie en heldere wijze onder woorden gebracht. Aan het einde van het jaar maak je er blijkbaar een filosofische dag van! Dat is weer eens iets anders dan een mijmerdag.

Ik denk dat we de natuur niet moeten vermenselijken. Rechten zijn een gevolg van de beschaving. De natuur ontziet niemand. Levende wezens, met uitzondering van de mens, zijn ook niet leerbaar. Hooguit te conditioneren. Je kunt je zelfs afvragen wat er van de beschaving overblijft zodra de externe prikkels wegvallen. Bijvoorbeeld: "Zodra de stroom uitvalt, is er een reële kans op massale plunderingen". Hoezo beschaving?

Dat de mens er bij gebaat is om zorgvuldig en ethisch met de natuur om te gaan is uitsluitend een belang om zichzelf als soort te overleven. De natuur redt zichzelf wel.

Aan de manier waarop we met onze dieren, de natuur, lichamelijke gehandicapten, ouderen of mensen met een verstandelijke beperking omgaan kun je de stand van onze beschaving aflezen. Maar goed, de periode van 'vreten' of 'gevreten' worden, hebben we gelukkig achter ons liggen.

Groet,

Arnoud

Oei Hans, dan maak je het vraagstuk meteen heel ingewikkeld. De vraag die je stelt is:
- mag je doden, cq. ander leven in de weg zitten ten bate van het jouwe?

Omdat we nu eenmaal moeten eten en dus noodzakelijk iets of iemand moeten benadelen in zijn integriteit kun je de vraag iets gematigder stellen:

- IN HOEVERRE mag je dat?

Dat is een erg ingewikkelde. Kierkegaard, de 19e eeuwse Deense filosoof, kwam tot de conclusies dat hij met iedere ademteug en iedere stap ontelbaar vele andere levende wezens hun bestaan ontnam. De achttiende eeuwer Jean-Jacques Rousseau loste het - alleen maar tussen mensen weliswaar - heel pragmatisch op: jouw vrijheid begint, waar die van een ander ophoudt en vice versa. De vraag is dan natuurlijk weer hoe je die grens moet definiëren, hoewel hij hiermee een aardige formele grondslag neerzet, te weten: bepaal wat iemands 'Lebensraum' is en stel van daaruit vast hoe dat zich maximaal kan ontplooien ten opzichte van andere 'iemanden' die dat ook moeten kunnen.

Vervolgens blijven alle vraagstukken levensgroot staan:
- hebben planten rechten?
- hebben dieren rechten?
- heeft een ander dier dan wij het recht om wél planten of andere dieren te eten of moeten we ook daartegen maatregelen treffen?
- heeft de anorganische natuur dan misschien ook rechten?

De absurditeit van in ieder geval de derde vraag laat het grootste probleem in deze discussie al zien: ethiek is een zaak van mensen en niet van de natuur.

Hoe wil je dus ooit onze ethiek aan de natuur opleggen? Cq. hoe wil je als je ons als wetenschapper terugprojecteert tot onze status van relatief intelligent en daarmee dominant dier ooit nog kunnen zeggen of er dingen zijn die we wel of niet mogen?

Maw als je de vraag zo stelt, is het antwoord dat er alleen maar gedrag is en goed en kwaad daarop niet van toepassing zijn.

Oeps, een beetje verontrustende gedachte op zo'n niet-meer-kerkse-druilerige-zondagochtend ;-)

Om het weer een beetje vrolijk te maken: ethiek is geen natuurwetenschap - waarin slechts gedrag bestaat - maar onze virtuele wereld waarin wij als mensen bepalen wat wij vinden kunnen in relatie tot ons 'geweten' = een gevoel dat wij hebben om onze onderlinge relaties te reguleren. Dat levensgevoel verschuift met de tijden. Dierenrechten zijn daarvan een voorbeeld. Gisteravond aten we bij een Japanner. Er werden 3 kreeften uit het aquarium gevist. De mensen bij het aquarium protesteerden. Ze werden zonder pardon levend door midden gehakt om op de hete plaat te gaan.

Thuis slaan deze 'protestanten' waarschijnlijk wel bromvliegen en spinnen dood: onwezens. Nog geen 40 jaar geleden waren kreeften waarschijnlijk ook enge onwezens en dacht niemand erbij na. Maw, we nemen kennelijk ook andere dieren in onze gemeenschap van wezens op; de vliegen hebben alleen nog pech.

Bijzonder is dat we tegelijkertijd m.n. koeien en varkens 'ontwezenlijken'. Maar ja, dat doen we ook met 'de dood'. Een lijk gaat meteen het huis uit. Wordt niet meer getoond. De kist blijft bovend de grond staan en wordt pas later neergelaten. Kennelijk bannen we heel graag en heel bewust zaken uit ons gevoel. We kunnen er niet tegen. Ik denk dat we steeds kleinzieliger worden en steeds virtueler willen leven: in ons eigen hoofd. De natuur is voor bewuste wezens nou eenmaal wreed.

Eén illustratie: toen in 2003 in m.n. Frankrijk mensen overleden door de hitte, was de spontaan door de bevolking aangewezen schuldige de overheid. Nonsens natuurlijk: de natuur is niet aardig, maar we kunnen het vanuit onze machtige cocoon niet meer voorstellen dat die nog sterker is dan wij. De volgende mag jezelf invullen: de tsunami van 2004. Verontwaardiging alom. Terecht of angst voor iets wat ons eindelijk weer eens liet zien dat we nog altijd in de natuur leven?

En wat ik nu een beetje vergat: jouw vragen zijn onderdeel van het levensgevoel achter het morele concept van onze zg. 'ecologische footprint'. Zou de natuur het erg vinden dat wij haar om zeep helpen, cq. ons eigen leefmilieu ingrijpend veranderen of zelfs geheel 'ontnatuurlijken' (iets wat onmogelijk is en logisch gezien een contradictio in terminis). Anderen, w.o. ikzelf (!), zouden zeggen: verpesten? Natuurlijk niet. Maw: de natuur die we willen beheren, transformeren of conserveren zit in ons hoofd en dus dus slechts een kwestie van smaak. Dáár gaat deze discussie over.

Tot slot: afdrijven van de natuur is het ultiem menselijke - getuige de voorbeelden van de hitte van 2003 en de tsunami van het jaar daarop. Science fiction films van mensen op Mars onder glazen koepels zijn waarschijnlijk onze ultieme droom, hoe raar dat ook klinkt. De Amerikanen zijn al ver op weg: zij wantrouwen in meerderheid voeding uit de natuur, die uit de fabriek is tenslotte geheel gecontroleerd.
Iemand die op mijn denken veel invloed heeft gehad, Jean-Francois Lyotard, noemde deze discussie die van humanisme (dat leidt tot Mars en tech- en pimpfood) vs. iets anders dat hij het luisteren naar ‚het andere‚ noemde. Je zou het laatste een ‚naturalisme‚ kunnen noemen, wat minder ‚hovaardig, wat meer ruimte voor die andere wezens. Ik ben bang dat de Dierenbeweging humanistisch is en juist geen respect heeft voor de natuur zelf en wat die ons nog kan leren in onze onderlinge afhankelijkheid.

Dit is bijna de geconcentreerde inhoud voor een boekje van een pag. of 100. Genoeg dus, maar jij maakte het dan ook zo ingewikkeld ;-)