De temperatuur op aarde stijgt, maar ook de zogenoemde gevoelstemperatuur neemt toe. Dat concludeerden onderzoekers van non-profitorganisatie Climate Central vorige week in een rapport. De gevoelstemperatuur is een combinatie van temperatuur en luchtvochtigheid die aangeeft in hoeverre het lichaam ‘last heeft’ van de warmte.

Gevoelstemperatuur
Onderzoekers bekeken de temperatuur en luchtvochtigheid van 239 locaties in Amerika en combineerden deze gegevens in de ‘heat index’, ofwel een index van de gevoelstemperatuur. Zij merkten op dat “op 198 locaties het aantal dagen per jaar met een gevoelstemperatuur hoger dan 32° Celsius in de afgelopen 4 decennia significant is toegenomen.”

De fysiologische belasting van het lichaam loopt bij inspanning in de hitte snel op. Dat leidt in eerste instantie tot een verminderde prestatie, maar kan uiteindelijk zelfs levensgevaarlijk zijn.

Strijd om bloedtoevoer
Hoe hoger de gevoelstemperatuur, hoe hoger de kans op hitte-gerelateerde ongemakken zoals hittestress. Voor een gezond lichaam levert een beetje extra warmte weinig problemen op. Het lichaam moet dan iets harder werken om zijn kerntemperatuur constant te houden en je zult iets meer zweten dan normaal. Maar als je een intensieve inspanning wilt leveren in warme omstandigheden, krijgt het lichaam het zwaar. Omdat je je bloed nodig hebt voor zowel de toevoer van brandstoffen naar je spieren, als voor de afvoer van warmte naar je huid, moeten alle onderdelen van het lichaam harder werken. Er ontstaat een strijd tussen je organen die allemaal schreeuwen om bloed. Het lichaam maakt vervolgens afwegingen en stuurt het bloed naar de plaatsen waar dit het hardst nodig is. Vaak betekent dit minder bloed naar de buikorganen, spieren en uiteindelijk zelfs de hersenen.


Een voorbeeld van een Nederlandse atlete die last heeft van de hitte tijdens het WK Wielrennen in Qatar, 2016

Hittestress, -beroerte en -uitputting
De Amerikaanse National Weather Service (NWS) categoriseert de gevoelstemperatuur in 4 verschillende 'gevaar'-zones. Bij een gevoelstemperatuur van 27-32 °C kan langdurige blootstelling of fysieke activiteit leiden tot vermoeidheid. Wanneer de gevoelstemperatuur oploopt naar 32-41 °C kan een persoon hitteberoerte, hittekrampen of hitte-uitputting ervaren. Bij gevoelstemperaturen van 41-51 °C is het waarschijnlijk dat een persoon deze verschijnselen ervaart en wanneer de gevoelstemperatuur hoger is dan 51 °C, is de kans op deze hitte-gerelateerde verschijnselen zelfs zeer waarschijnlijk.

Tijdens zulke extreme omstandigheden kan het lichaam niet goed meer functioneren. Als de hitte blijft aanhouden, vallen steeds meer lichaamsfuncties uit. In sommige gevallen is de hittestress zo ernstig dat sporters kunnen overlijden. “Hittestress is een belangrijke oorzaak van plotselinge dood tijdens sportactiviteiten,” schrijft Climate Central in het rapport.

Topsport
Niet alleen sporters in de breedtesport hebben last van deze omstandigheden. Op ieder niveau worstelen sporters met de hitte. In de aanloop naar de Olympische Spelen Tokyo maakt men zich ook zorgen; deze maand overleden in Japan nog zeker 57 mensen als gevolg van een hittegolf. De hoge temperaturen in combinatie met een hoge luchtvochtigheid leiden tot uitdagende omstandigheden om prestaties te leveren.

Om er voor te zorgen dat de Nederlandse sporters goed voorbereid aan de start verschijnen, werken onderzoekers van het Radboud UMC aan het project ‘Thermo Tokyo’. Dit project geeft de sporters en hun begeleiders inzicht in de reactie van hun lichaam op extreme temperaturen en luchtvochtigheid. “Er is nog heel veel prestatiewinst te behalen. Dat hopen we als eerste te bereiken. Als tweede dat we iedereen een eigen advies kunnen geven in aanloop naar de Spelen, maar ook tijdens de Spelen,” aldus projectleider Thijs Eijsvogels. Zo trainen de softbaldames bijvoorbeeld in een ‘klimaatkamer’. Koen Levels, fysioloog bij ‘Thermo Tokyo’: “Het is erg warm in de kamer, 38 graden en rond de 80 procent luchtvochtigheid. Dat is het klimaat dat ze ook in Japan gaan ervaren.”


Projectvideo over ‘Thermo Tokyo’

Onderwijl komen verschillende sportbonden met eigen maatregelen om de optimale prestatie van hun sporters te faciliteren. Zo zijn op dit moment de wereldkampioenschappen roeien aan de gang, waar de Nederlandse roei(st)ers in een hightech roeipak aan de start verschijnen. De roeibond ontwikkelde in samenwerking met verschillende partijen een outfit die het zweet van de sporter gelijkmatig verdeelt over het lichaam, waardoor dat minder opwarmt en de zweetverdamping effectiever de lichaamswarmte kan afvoeren. Daarnaast reflecteert het roeipak een groot deel van de infraroodstraling van de zon.

Klimaatverandering
Klimaatverandering leidt tot steeds extremere weersomstandigheden. Een hittegolf zoals die van eind juli is in de toekomst geen uitzondering meer. In zulke omstandigheden is extra voorzichtigheid geboden tijdens fysieke inspanning.

Climate Central: “Aangezien de klimaatverandering zorgt voor steeds meer dagen met een hoge heat index, moeten trainers, coaches en medische professionals worden opgeleid en om hittestress te voorkomen, herkennen en behandelen.”

Om te controleren hoe ‘veilig’ het is om te sporten, kun je de Nederlandse gevoelstemperatuur hier raadplegen.
Dit artikel afdrukken